Kan voeding een medicijn zijn? ‘Je darmflora heeft een serieuze invloed op je mentale gezondheid’

Het Bellevue Hospital in New York heeft een pilootproject gelanceerd waarbij patiënten met chronische aandoeningen een plantaardig dieet voorgeschoteld krijgen. Dat zou volgens de plaatselijke dokters ziektes ‘voorkomen, inperken en zelfs omkeren’. Maar kan voeding echt ons medicijn zijn?

‘Het Plant-Based Lifestyle Medicine Program is een dieet dat heel prominent aanwezig is’, legt dokter McMacken, een van de initiatiefnemers, uit aan ABC 7 New York. ‘Een plantaardig dieet is een buitengewoon gezond en effectief. In dit programma willen we de mensen begeleiden om de ongezonde gewoontes overboord te gooien en te kiezen voor een plantaardig voedingspatroon. Zo kunnen ze zelf chronische ziektes voorkomen, inperken en soms zelfs omkeren.’ Tijdens het programma krijgen patiënten intensieve begeleiding van dokters, verpleging, diëtisten en life coaches. Na zes maanden volgt een eerste evaluatie.

Eenvoudig, efficiënt én goedkoop

‘De belangrijkste oorzaak van veel chronische ziekten is ons verkeerd voedingspatroon’, zegt huisarts Annelies Moons uit Hulshout. Zij volgde een online opleiding Plant-Based Nutrition van de Cornell University in New York. ‘De overdosis snelle suikers in ons voedingspatroon is problematisch. Dat weten de meeste mensen. Maar daarnaast is er ook nog de overdaad aan dierlijke en bewerkte vetten die zich opstapelen in ons lichaam.’

‘Bepaalde kazen bestaan bijvoorbeeld voor 70 procent uit verzadigde vetten. Dat is zelfs meer dan vlees. Vet zet zich vast in de bloedvatwand en veroorzaakt daar ontstekingsreacties die tot aderverkalking leiden. Daardoor vernauwen je bloedvaten, vermindert de kwaliteit van de bloedcirculatie in alle organen en gaat je bloeddruk de hoogte in. Vetopstapeling in de spiercellen en de lever verstoort de suikerstofwisseling. Het gevolg? Diabetes. Een hoge vetconsumptie leidt ook tot overgewicht, wat dan weer een belangrijke risicofactor is voor kanker.’

Volgens onderzoek bevorderen dierlijke vetten ontstekingen, terwijl onverzadigde plantaardige vetten net een ontstekingsremmend effect hebben. Die laatste haal je bij voorkeur uit volwaardig plantaardig voedsel zoals olijven, noten, soja en zaden. Zo neem je ondertussen ook heel wat andere gezonde nutriënten op: vitaminen, mineralen, vezels, antioxidanten en noodzakelijke eiwitten.

Darmflora is de sleutel

‘Op dit moment zijn er nog veel mensen die niet willen horen dat overschakelen op een uitgebalanceerd plantaardig voedingspatroon de meest efficiënte manier is om hun ziekte aan te pakken’, zegt Moons. ‘We gaan ervan uit dat alles snel opgelost raakt met een pilletje, maar zo werkt het niet. Met de meeste medicatie behandel je symptomen, maar geen oorzaken. Uit onderzoek blijkt nochtans dat gezonde plantaardige voeding de eenvoudigste, meest efficiënte én goedkoopste manier is om je risico op de meest courante welvaartsziekten te doen dalen.’

Je darmflora heeft ook een serieuze invloed op je mentale gezondheid.

Onderzoekers ontdekken steeds meer verbanden tussen onze darmflora en onze algemene gezondheid. Er huizen rond de honderd biljoen bacteriën in onze darmen, vooral in de dikke darm. Snelle suikers, kunstmatige zoetstoffen en vetten dragen bij tot de groei van slechte bacteriën in onze darmen. Naast voeding hebben ook bepaalde medicijnen, stress, slaaptekort en te weinig lichaamsbeweging een negatieve invloed op de darmflora.

Als er te veel slechte bacteriën zijn kan onze darmwand stoffen uit voeding beginnen doorlaten die eigenlijk niet thuishoren in ons lichaam. Denk aan chemicaliën, pesticiden, zware metalen, allergenen en microplastics. ‘Men spreekt dan van een lekkende darm of ‘leaky gut”, zegt Moons. ‘Ons afweersysteem reageert daarop en wetenschappers zien nu ook een mogelijk verband met het ontstaan van auto-immuunziekten zoals de ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa, eczeem, psoriasis, astma, reuma en MS.’

Naast fysieke klachten kan een verstoorde darmflora ook een serieus effect hebben op je mentale gezondheid. Negentig procent van het gelukshormoon (serotonine) in ons lichaam bevindt zich in de darmen. Dit hormoon is ook belangrijk voor een goede slaapkwaliteit. Slechte bacteriën produceren eiwitten die negatieve effecten hebben op onze hersenen.

Vezels, vezels en nog eens vezels

‘Met een voedingspatroon dat bestaat uit volkoren graanproducten, peulvruchten, noten, zaden, groenten en fruit krijg je de noodzakelijke hoeveelheid vezels binnen’, zegt Moons. ‘Die zorgen ervoor zorgen dat de goede bacteriën, die ontstekingsremmend werken, goed floreren. Het westers voedingspatroon brengt amper de helft van de minimum aanbevolen hoeveelheid vezels (29 gram/dag) aan en bevat te veel vetten, geraffineerde suikers en graanproducten. Die combinatie geeft ongezonde bacteriën de kans om de overhand krijgen.’

Dierlijke producten bevatten geen vezels, maar wel vet en cholesterol. Daardoor ga je veel meer calorieën opnemen dan nodig.

‘Vezels hebben ook een bulkeffect. Ze zorgen voor een verzadigingsgevoel, een tragere maaglediging en daardoor een betere opname van nutriënten in de dunne darm. Ze binden cholesterol en schadelijke chemicaliën in ons voedsel zodat die met de stoelgang verwijderd worden, zorgen dat de ontlasting vlotter verloopt en zijn voedsel voor gezonde darmbacteriën.’

‘Dierlijke producten zijn rijk aan vetten en cholesterol en bevatten geen vezels. Daardoor ga je veel meer calorieën opnemen voor je verzadigd bent. Met een vetarm gevarieerd vezelrijk plantaardig voedingspatroon kun je op een gezonde manier je maag vullen, zonder te veel calorieën op te nemen.’

Weet wat je eet: plantaardig betekent niet automatisch gezond

Hoe meer plantaardig je eet, hoe beter voor je gezondheid dus, maar je moet het wel goed aanpakken. Om van een omnivoor voedingspatroon over te stappen naar een plantaardig dieet, grijpen beginnende veganisten meestal naar vleesvervangers. Er zijn heel goede producten op de markt, maar anderen bevatten te veel vetten, suiker en zout, en weinig eiwitten. Als je toch kiest voor vleesvervangers dan zorg je er volgens Moons best voor dat ze minder dan tien procent vetten en minstens tien procent eiwitten bevatten.

De meeste omnivoren eten veel te veel dierlijke eiwitten.

‘Alle nutriënten die aanwezig zijn in vlees en zuivel zijn afkomstig van het plantaardig voedsel dat de dieren hebben gegeten’, gaat Moons verder. ‘Door gevarieerd plantaardig te eten krijg je meer dan voldoende eiwitten binnen. De meeste omnivoren eten veel te veel dierlijke eiwitten. Die verzuren ons lichaam en kunnen leiden tot het ontstaan van hart- en vaatziekten, botontkalking en nierstenen.’

Peulvruchten zoals bonen, kikkererwten en linzen zijn de belangrijkste plantaardige eiwitbronnen. Ze bevatten ook de noodzakelijke vezels en heel veel mineralen. ‘Het enige wat je zeker moet aanvullen met een supplement of via verrijkte producten is vitamine B12’, benadrukt Moons.

Stap voor stap

Van alle landen in Europa daalt de vleesconsumptie in België het meest. Dat bevestigt ook onderzoek van EVA vzw, dat zich inzet voor plantaardige voeding in ons land. Daaruit blijkt dat jongeren vooral het milieu en dierenwelzijn als reden voorop stellen, terwijl steeds meer oudere mensen hun gezondheid aangeven. Plantaardige voeding is dus in opmars, maar voorlopig eten de meeste Belgen nog elke dag dierlijke producten.

Om consumenten te informeren organiseert EVA vzw twee keer per jaar Try Vegan. Dat is een gratis online coaching programma waarbij je info en tips krijgt over hoe je stap voor stap meer plantaardig kan eten. ‘Begin met de dingen die je gemakkelijk kan vervangen, zoals melk en yoghurt. Daar zijn heel veel lekkere alternatieven voor’, klinkt het bij woordvoerdster Nena Baeyens.

Plantaardige voeding is niet automatisch gezond

Nood aan correcte informatie

Zelfs als arts is het voor Moons niet gemakkelijk om mensen te overtuigen dat een voornamelijk plantaardig voedingspatroon ziekten kan genezen. ‘De huidige voedingsindustrie heeft veel macht en artsen krijgen weinig of geen voedingsleer in hun opleiding. Toch ben ik er tegelijkertijd van overtuigd dat heel veel mensen al bezig zijn met gezonder te leven, zeker jongeren. Dat zie je ook aan het succes van plantaardige vlees- en zuivelvervangers in de winkels. De perceptie van de grote massa is dus zeker aan het veranderen, maar de medische wereld moet mee willen om echt een impact te kunnen maken. Ons lichaam heelt zichzelf in veel gevallen, we moeten het alleen de kans geven’, gaat Moons verder.

Wie meer wil weten over plantaardige voeding kan terecht op de websites van Annelies Moons en EVA vzw.