De plantaardige revolutie: waarom springen grote voedingsmerken massaal op de veganistische kar?

Plantaardig is hipper dan ooit. Het ene non-plantaardige voedselbedrijf na het andere brengt nu veganistische varianten op de markt. Zijn we op weg naar een duurzamere wereld waarin er minder ruimte is voor dierlijk en meer voor plantaardig?

Moeten we nog uitleggen wat veganisme inhoudt? Wellicht niet, maar voor alle duidelijkheid: veganisme is een levensstijl en eetpatroon waarbij je producten van dierlijke oorsprong uit morele overweging vermijdt. Je consumeert alleen plantaardige producten, waaronder veel granen, groenten, peulvruchten en fruit. Waar veganisten ooit nog als activistische hippies bestempeld werden, keren mensen anno 2021 dierlijke producten veel vaker de rug toe. Die trend heeft sinds de coronacrisis een hogere vlucht genomen.

Ons alledaagse leven lag plotseling stil, de verveling sloeg toe en velen onder ons zochten manieren om de gezondere of duurzamere toer op te gaan. Supermarkten zagen de verkoop van plantaardige producten met veertien procent stijgen tijdens de coronacrisis, aldus nieuwe cijfers van ProVeg. Mainstream producenten van non-plantaardige producten lieten zich niet onbetuigd. Ze komen met de ene veganistische variant van hun originele producten na de andere op de proppen. Het gaat van vegan chocoladerepen en ijs naar vegan vlees en zelfs plantaardige vis. Veganizing van mainstream dierlijke producten is gemeengoed geworden.

Plantaardige producten hebben (zo goed als) altijd een aanzienlijk lagere ecologische impact dan dierlijke alternatieven

Volgens het Amerikaanse adviesbureau At Kearney zal de totale vleesconsumptie binnen twintig jaar nog maar voor veertig procent uit echt vlees bestaan. Tegen dan zal het grootste deel van traditioneel vlees vervangen zijn door plantaardige alternatieven en labovlees. Bij labovlees komt er geen dierenleed aan te pas, maar laten laboranten een cel van een levend dier in bioreactoren verder groeien. Die technologie zou binnen enkele jaren pas op de markt komen, maar klinkt alvast veelbelovend.

We moeten wel overschakelen naar een alternatief eetpatroon, want tegen 2050 zijn we met negen biljoen mensen op de planeet zijn en zal ons huidig voedingssysteem niet meer genoeg opleveren. Door de opwarming van de aarde kunnen we niet anders dan op zoek gaan naar een duurzamere levensstijl. De vleesindustrie komt al langer in opspraak omwille van haar druk op het milieu en het klimaat, onder andere door de CO2-uitstoot en mestoverschotten. ‘Om dieren te huisvesten en te voeden, worden heel wat grondstoffen gebruikt. Veel meer dan je nodig hebt om rechtstreeks voeding voor mensen te produceren. Plantaardige producten daarentegen hebben (zo goed als) altijd een aanzienlijk lagere ecologische impact dan dierlijke alternatieven, vertelt Bram Bruyland, voorzitter van BE Vegan.

Bovendien is een veganistische levensstijl voordelig voor de gezondheid. Volgens EVA vzw zorgt een plantaardig dieet voor minder vetinname en is de kwaliteit van de vetten die je lichaam wél opneemt, beter. Daardoor zal je minder kans hebben op zwaarlijvigheid en hart- en vaatziekten. Ook je cholesterol heeft baat bij een schrapping van dierlijke producten. Verder krijgen vegans vaak meer vezels binnen die goed zijn voor het darmstelsel en neemt hun lichaam meer mineralen op. Die zijn op hun beurt dan weer goed voor de preventie van hart- en vaatziekten en diabetes type 2.

Stijgende aandacht voor vegan varianten

Het is natuurlijk niet geheel onverwacht dat grote producenten met plantaardige alternatieven op de proppen komen. Als de vraag stijgt, stijgt ook het aanbod. Supermarkten vergroten systematisch hun rekken met vegan producten en meer en meer dierlijke producenten springen op de veganistische kar.

Vroeger vond je in de winkel weleens een vergeten hoekje met wat Quorn (één van de eerste grote vleesvervangers op de markt bij ons, red). Tegenwoordig kunnen veganisten hun hartje ophalen in bijna iedere supermarkt. Plant-based burgers, gehacktballen, speck, chickennuggets en noem maar op. Ook dr. Oetker, lievelingscomfortfood van menig Vlaming, verkoopt intussen een volledig veganistische pizza. Regulier sausbedrijf Hellmans zag in 2016 het licht en verkoopt nu ook vegan mayonaise en zelfs Bertolli, het bekende Italiaanse pastamerk, verkoopt bolognaisesaus waar je geen echt vlees in zal terugvinden.

Ook plantaardige snacks vinden steeds vaker de weg naar onze boodschappenmand. Denk aan veganistische chocoladerepen of plantaardig ijs van Ben & Jerry’s. Het assortiment van de roomijsgigant telt momenteel zeventien vegan smaken. Nestlé kondigde onlangs aan een plantaardige versie van KitKat op de markt te brengen, die de naam KitKat V krijgt. De koemelk wordt vervangen door rijstmelk en de cacao zal 100% duurzaam zijn. Ook Bounty, de alom bekende chocoladereep met kokossmaak, krijgt een veganistische versie. Die zal amandelmelk bevatten in plaats van magere melk.

Begin vorig jaar hadden ook veganistische IKEA-fans een reden tot juichen. De meubelgigant kondigde namelijk een veganistische versie van zijn befaamde Zweedse balletjes, ofwel kötbullar, aan. IKEA verkoopt hier jaarlijks ongeveer een miljard porties van, aldus het bedrijf. De ecologische voetafdruk van dit alternatief is volgens het bedrijf 96% kleiner dan de vleesvariant. Volgens Bram Bruyland van BE Vegan is dat slim gezien van die grote merken. ‘De grote concerns zijn heel goed in staat om een paar jaar vooruit te kijken. Voor hen is het duidelijk dat de toekomst vegan is. Ik veronderstel dat ze zich nu al willen positioneren als belangrijke speler om te voorkomen dat ze te laat komen en later moeten opboksen tegen concurrenten die ze te groot hebben laten worden.’

Ook Belgische ondernemers springen op de kar. In België is Greenway een pionier in plantaardige voeding. Zij kondigden recent nieuwe groeiplannen aan, waardoor hun producten veel beter gedistribueerd zullen worden.

Plantaardig is big business

Ook grote voedingsketens in de fastfood wereld hebben de spelregels gelezen, mét resultaat. Al jaar en dag verdient fastfoodgigant McDonald’s miljoenen aan de verkoop van vlees, maar ook Ronald McDonald en de zijnen zetten zich de laatste jaren in voor een meer plant-based menu. De McVeggie, hun vegetarische burger, werd gelanceerd in 2012 en in landen als Zweden kunnen klanten zelfs al een McVegan of McFalafel bestellen. Dit jaar startte McDonald’s ook met de testverkoop van een nieuwe, volledig veganistische, burger: de McPlant. Die bestaat uit erwten en rijsteiwit. Nadien moet nog duidelijk worden of de burger ook internationaal wordt uitgerold maar feit is: McDonald’s investeert in plantaardig.

Naast McDonald’s zetten ook andere fastfoodketens zich in voor een plantaardiger menu. ProVeg maakte in 2019 een rangschikking bekend van de meeste vegan friendly fastfoodketens ter wereld waarbij nummer één New York Pizza gevolgd werd door Domino’s Pizza en Burger King. Die laatste begon in 2019 een samenwerking met Impossible Foods (groot voedingsbedrijf gespecialiseerd in plantaardige burgers, red.) en creëerde met hen zo de Impossible Whopper.

Je kan je afvragen of die ‘reuzen’ echt inzitten met onze gezondheid en het klimaat of dat het hen toch vooral om de harde valuta gaat? Terechte vraag. We kunnen er niet onderuit dat plantaardig (vlees) nu eenmaal big business is geworden. Investeerders zijn steeds meer geïnteresseerd in de rijzende sector. Zo investeerde Bill Gates bijvoorbeeld in Impossible Foods en Beyond Meat, beiden grote spelers op vlak van plantaardige vleesvervangers.

Veganistische producten zullen natuurlijk nooit van de ene op de andere dag de vleesindustrie kunnen vervangen. Daarnaast is de plantaardige wereld nog volop in ontwikkeling en zijn de producten niet altijd even gezond als ze doen uitschijnen. Consumentenorganisatie Test Aankoop onderzocht onlangs de etiketten van 37 kant- en klare vleesvervangers zoals worstjes, balletjes en gehakt. In elf van de geanalyseerde producten bleek het vetgehalte hoger dan de aanbevolen hoeveelheid bepaald door Test Aankoop. In achttien producten zat te veel zout. De organisatie nam contact op met de fabrikanten om hun recepten aan te passen zodat alle vleesvervangers waardige alternatieven kunnen zijn voor het stuk vlees op ons bord. ‘Bovendien is er voor heel wat producten nog heel wat werk aan de winkel’, meent Bruyland. ‘De grootste uitdaging is om echt lekkere realistische vegan varianten op de markt te brengen. Vegan kaas staat bijvoorbeeld nog in zijn kinderschoenen. Artisanaal kan je al fantastische producten vinden, maar wat je in de supermarkt vindt is niet altijd wat het zou moeten zijn.’

Smaakdrempel

Heel veel mensen durven de stap naar een plantaardig dieet niet te zetten. Meestal uit onwetendheid. Vegan producten hebben vaak de naam saai te zijn. Of erger, gewoon helemaal niet lekker. Maar is dat echt zo? Hebben sceptici ooit al wel eens hun tanden gezet in een vegan burger? Onbekend is onbemind. Misschien smaken plantaardige alternatieven wél goed genoeg als je ze maar een kans geeft. Wij deden een blinde smaaktest en kunnen alvast aanhalen dat we aangenaam verrast waren.

Nu mensen ontdekken dat ze helemaal niet aan levenskwaliteit hoeven in te boeten, staan ze ook meer open voor de negatieve gevolgen die veeteelt met zich meebrengt

Uit de enorme toename van veganistische varianten, kunnen we afleiden dat bedrijven zonder twijfel de knowhow hebben om een waardig plantaardig alternatief voor hun dierlijke producten te ontwerpen. We weten ook dat die plantaardige producten broodnodig zijn in de weg naar een duurzamere wereld, maar waarom stoppen we dan niet gewoon helemaal met de productie van dierlijke producten? Zou dat logisch zijn? Of helemaal niet? Het antwoord is duidelijk: neen. In de VS, waar de plantaardige markt het meest ontwikkeld is, maakt plantaardig vlees op dit moment minder dan één procent uit van de totale vleesverkoop. Wereldwijd is dat nog minder. Daarbovenop gaat de consumptie van vlees in Aziatische landen tegelijkertijd enorm de hoogte in.

Dat we nog een hele weg naar een duurzamere wereld hebben af te leggen is dus meer dan duidelijk. Bruyland is optimistisch: ‘Tegenwoordig komen er continu meer en betere vegan producten op de markt, waardoor het elke dag gemakkelijker wordt om vegan te leven. Nu mensen ontdekken dat ze helemaal niet aan levenskwaliteit hoeven in te boeten, staan ze ook meer open voor de negatieve gevolgen die veeteelt met zich meebrengt. Een betere toegankelijkheid samen met een grotere ontvankelijkheid zal voor een sneeuwbaleffect zorgen dat het hele proces nog verder zal versnellen.’

De plantaardige revolutie is begonnen, daar kun je niet meer omheen. Maar hoe snel die zal gaan en welke uitdagingen daarbij komen kijken valt nog af te wachten. Uiteindelijk kiezen we allemaal nog steeds zelf wat er dagelijks op ons bord verschijnt. Alleen wordt de keuze in de supermarkt steeds groter en durven mensen al eens sneller afwijken van hun vertrouwde portie vlees naar een plantaardige maaltijd. Wat eet jij vanavond?