De keuken van de toekomst bevat enkel nog het hoognodige en verdwijnt als je ze niet nodig hebt

Toekomstdenken lijkt telkens weer grote veranderingen te impliceren, in de eerste plaats technologische. In onze toekomstige keuken loopt het echter niet zo’n vaart: minder wordt zelfs de rode draad.

Wat de trends ook mogen dicteren, de keuken blijft een van de noodzakelijkste plekken in een huis. Sterker nog, de voorbije decennia trad de keuken uit de schaduw en ze vormt intussen het hart van onze woning: koken en eten staan voor gezelligheid. En waar het gezellig is, komen mensen nu eenmaal samen. Rond het populaire kookeiland bijvoorbeeld. Toch staat uitgerekend dat onder druk.

Peter Van Hoecke is CEO van Van Hoecke, een Belgische keukenfabrikant die onlangs voor de tweede keer werd uitgeroepen tot Factory of the Future: ‘De verstedelijking – tegen 2050 zal driekwart van de bevolking in steden wonen – verhoogt de druk op de beschikbare oppervlakte. Keukens groter dan 15 m2 worden dan ook zeldzamer, een kookeiland een luxe.’ Ook volgens de Zwitsers-Argentijnse designer Alfredo Häberli zal de keuken van morgen gereduceerd worden tot de essentie, dat liet hij verstaan op de meubelbeurs IMM Cologne: ‘We leven in een maatschappij die moet minderen: minder economische groei, minder vervuiling, minder bouw, minder CO2… De keuken van morgen zal dus logischerwijs ook minder zijn, ofwel alleen het hoognodige bevatten.’

Het visitekaartje van je huis

Meer dan ooit wordt er ingezet op praktische oplossingen die het leven in de keuken makkelijker maken. Meer laden dan kasten, slimme opbergoplossingen, grotere spoelbakken, kranen met elektronische bediening, een ingewerkte zeepverdeler, kasten van bodem tot plafond met een dubbelzijdige functie, een spoeltafel met verschuifbaar snijd- en werkblad, verlichte kasten en laden… Peter Van Hoecke: ‘Begin vorige eeuw lag mede dankzij de Frankfurter Küche van de visionaire Margarete Schütte-Lihotzky de focus op ergonomie en opbergruimte. Later verdampte die aandacht en verschoof de focus naar het design. De aandacht voor een praktische organisatie is echter helemaal terug: meer opbergmogelijkheid én tijdwinst door kleinere loopafstanden en efficiëntere toegang.’

Ook de vele greeploze kasten leiden een overduidelijke trend in waarbij de keuken opgaat in de woonomgeving. Een keukeneiland dat overloopt in een eettafel, kasten die doorlopen van de keuken naar de leefruimte: de grens wordt vager. In Italië is het al jaren een grote trend om je keuken na kooktijd zelfs te verstoppen achter deurpanelen. Antonio Citterio, de Italiaanse ontwerper van Arclinea: ‘Het concept achter een hidden kitchen is geniaal: die verschijnt en verdwijnt naar behoefte verschillende keren per dag via makkelijk te bedienen, architecturale wanden. Zo wordt die wand meteen ook een interieurelement dat de dialoog aangaat met je sofa, je tafel en je stoelen, en kan je keuken toch een centrale plaats innemen in je woning.’

Dat is ooit anders geweest: in de jaren vijftig was de keuken nog een ruimte waar de gasten niet kwamen, ze vormde het exclusieve terrein van de huisvrouw. Je smaak, stijl en budget toonde je in de woonkamer. De switch is gigantisch: vandaag vormt de keuken het visitekaartje van je huis. Logisch dus dat de plek almaar persoonlijker wordt. Gezelligheid – een bos bloemen, woonaccessoires, een geïntegreerde zithoek – en maatwerk of toch op z’n minst ruimte om je eigen accenten te leggen worden de toekomst. Niet die keuken uit de magazines, maar je eigen keuken dus.

Nicole Hastinckx, salesdirector en countrymanager voor SieMatic België: ‘We hebben duidelijk gemerkt dat onze klanten hun persoonlijke stempel willen drukken, en dus laten we hen stijlelementen uit verschillende collecties eclectisch combineren: kleuraccenten, texturen, verlichtingselementen, plinten, dikte van werkbladen… details die je karakter onderlijnen.’

Ook de Prato X van Kvik, een reeks te integreren meubelstukken waarbij de grens tussen keuken en woonkamer op een verfijnde manier vervaagt, is zo’n voorbeeld van personalisatie. Hoofddesigner Claus Johnsen: ‘Het draait in de keuken meer dan ooit om de basiswaarden: gezin, samenzijn, vrije tijd, liefde. Elke ouder wil in huis een plek waar iedereen samenblijft na het eten, in plaats van zo snel mogelijk elk in zijn kamer achter een scherm te kruipen. Ik kan me persoonlijk ons huis niet meer voorstellen zonder die centrale keuken: we zitten daar zo vaak, dikwijls zelfs tot we naar ons bed moeten. Dat komt doordat de keuken zoveel meer is geworden dan die plek om eten te bereiden. Prato X is een ode aan de handwerktraditie en dus kozen we onder andere voor deuren zonder beslag, volledig in hout, waarbij je de glijdende fronten eenvoudig kunt omdraaien. Een klant vertelde me onlangs dat ze tijdens de winter voor zwart kozen, nu met de zomer in zicht draaiden ze de deuren om en oogt hun keuken fris wit.’

De gezonde keuken

Gefermenteerde groenten, homemade kefir en kombucha, foodswaps, urban farming, veganisme: ook de huidige foodtrends hebben hun weerslag op de keuken van de toekomst. Kweekladen voor microgroenten en kruiden, specifieke plekken in de keuken om te fermenteren, een kruidentuin geïntegreerd in het werkblad: er wordt volop mee geëxperimenteerd. Tegelijk zien we dat jongeren steeds liever uit huis eten.

Peter Van Hoecke: ‘Samenkomen na het werk en een snelle hap eten, is heel populair. In New York bijvoorbeeld zie je appartementsblokken opduiken waar helemaal geen keuken meer is, omdat het aanbod van restaurants, takeaways en koerierdiensten er zo uitgebreid is dat koken gelijkstaat aan tijdverlies.’ Zover gaat het bij ons nog niet, maar toch zullen onze keukenbouwers volgens hem anders moeten gaan denken: kleiner, praktischer, met veel aandacht voor ergonomie en ook slimme opbergoplossingen, want je moet natuurlijk nog altijd je borden, bestek en glazen kwijt kunnen.

Kan de keuken van de toekomst ons inspireren en motiveren om een gezondere levensstijl aan te nemen? Niet volgens Claus Johnsen van Kvik: ‘Uit een bevraging bleek dat het probleem niet in de keuken ligt, maar ervoor. Je zit in de wagen op weg naar huis, zonder eetplan en met weinig zin om nog langs de winkel te passeren. Dus ga je voor de snelle, veelal ongezonde oplossing.’ Wat wél hoog op de agenda staat sinds dat onderzoek, is voedselverspilling. Nudging lijkt voor veel keukenbouwers op dat vlak de toekomst. Kort gezegd staat nudging voor het subtiel beïnvloeden van positieve keuzes. Denk maar aan Hollebolle Gijs in de Efteling: geen kind dat níét een papiertje door de man wil laten wegwerken. Een vertaling van dat soort slimme oplossingen zou voedselverspilling, maar ook keukenafval sorteren, waterverspilling en meer kunnen beïnvloeden.

De keuken gehoorzaamt

Wat kan die slimme keuken vandaag en binnenkort nog meer? Heel wat, zo lijkt het wel. Een koelkast met touch- en smartscreen, je smartphone als sous-chef, gerobotiseerde units in het aanrecht. Ook een koelkast die telkens wanneer je de deur sluit een foto maakt van de inhoud, zodat je via een app voor je supermarktbezoek snel kunt checken wat je nodig hebt. Een keuken die je gesproken commando’s uitvoert. Een werkblad dat je voedsel herkent en je mogelijke recepten voorstelt. Het klinkt allemaal spectaculair, of loopt het toch niet zo’n vaart?

Sander Brouwer, designmanager bij Whirlpool: ‘In de keukenwereld was er lang een wedstrijd ‘om ter meest technologische snufjes’. Het is vooral belangrijk dat we niet inzetten op technologie omwille van de technologie, maar op betekenisvolle innovatie en dat is op dit moment connectivity. Concreet betekent dat dat je je oven vanuit de auto op weg naar huis via je smartpone kunt aanzetten, maar ook bijvoorbeeld dat je via een onlineplatform recepten kunt downloaden en in je oven programmeren. Zo gebruik je je tijd efficiënter en blijft er meer tijd over voor zaken die echt tellen, zoals menselijk contact.’

Warm en tactiel

Uiteraard is duurzaamheid ook bij keukenbouwers een belangrijk onderwerp. Er worden belangrijke stappen gezet, maar ook toekomstige doelen gesteld, zowel op het vlak van materiaalkeuze als energiezuinige apparaten. Bij klanten is de interesse momenteel echter nog lauw, zeker als de duurzame oplossing duurder is. Claus Johnsen: ‘Ik ben 45 jaar en groeide op met de angst voor een Koude Oorlog en nucleaire rampen. Jongeren vandaag groeien op met de angst voor opwarming van de aarde en milieuvervuiling. Logisch dus dat deze en volgende generaties duurzaamheid als vanzelfsprekend zullen beschouwen. Uit een studie blijkt dat van de volgende generatie maar liefst 66% bereid is om meer te betalen, van de generatie daarna zelfs 75%.’

De liefde van de klant voor de natuur sijpelt vandaag in de eerste plaats door in de kleur- en materiaalkeuze: we willen een warme, natuurlijke look, de witte keuken lijkt veroordeeld. Peter Van Hoecke: ‘Toch blijft wit de dominante kleur, wat de trends ook mogen beweren. Zwart en hout worden vaker als accent gebruikt: zwarte toestellen of grepen, fronten en laden in warm notenhout.’ Ook het tactiele wordt belangrijker: afgelopen met de steriele, perfecte oppervlakken, we willen materialen die aangenaam zijn om aan te raken, denk maar aan hout met zichtbare nerven, contrasten tussen warm en koud, ruw en zacht, mat en glanzend, robuust en verfijnd.

Sander Brouwer: ‘Natuurlijke en imperfecte materialen zijn heel erg in trek. Bij ons doen vooral steensoorten en hout het momenteel goed. Mensen willen het ‘machinegevoel’ zoveel mogelijk vermijden, ze worden al de hele dag overladen met artificieel licht, machines, smartphones… Dan is het logisch dat je thuis in een natuurlijke omgeving tot rust wilt komen. Die materialen gaan de komende jaren heel sterk doorleven.’

Kortom, de keuken van de toekomst vormt een mix van nieuwigheden en verbeteringen, maar is vooral een doorslag van de levensstijl. Claus Johnson: ‘Zo’n twintig jaar geleden zat ik na een grote beurs in Duitsland in de wagen met onze concept- en productontwikkelaar Jens Erik Nielsen. Hij vertelde me dat hij ook een keukeneiland zou ontwerpen, maar niet zoals iedereen op dat moment deed: Jens besefte namelijk dat het sociale aspect van de keuken werd genegeerd. ‘Waar in je keuken breng je de meeste tijd door?’ vroeg hij me. ‘Bij de wastafel natuurlijk! Het duurt een kwartier om je aardappelen te schillen, slechts dertig seconden om ze op het vuur te zetten.’ En dus besliste hij dat de wastafel gericht moest staan naar de familie en lanceerde hij het idee van de leefkeuken. Hoe leven mensen? Wat vertelt hun gedrag? Dat is het startpunt voor de toekomstige keuken.’