Aan de vooravond van het Food Forum in Stockholm: ‘Wereldwijde voedselsysteem moet op de schop’

Met 800 miljoen mensen die honger lijden is het duidelijk dat het wereldwijde voedselsysteem niet werkt. Maar nooit eerder waren er meer kansen, kennis en vaardigheden om daar iets aan te veranderen, zegt Alessandro Demaio, ceo van de Noorse ngo EAT.

Tijdens het EAT Stockholm Food Forum, dat op 11 en juni plaatsvindt in Stockholm, buigen wetenschappers, beleidsmakers, bedrijven en ngo’s zich over strategieën om de wereldwijde voedselvoorziening te verbeteren.

In 2050 telt de aarde volgens schattingen van de Verenigde Naties 9 miljard mensen. De Wereldbank stelt dat door klimaatverandering de opbrengst van voedselgewassen met 25 procent kan dalen, en dat daarmee de pogingen om honger te bestrijden ondermijnd worden. De voedselproductie zou met 50 procent omhoog moeten, om genoeg te produceren voor de groeiende wereldbevolking.

Het Stockholm Food Forum haalde niet de minste sprekers in huis om zich over deze uitdaging te buigen: onder anderen Kristalina Georgieva (voorzitter van de Wereldbank), Christiana Figueres (mede-architect van het klimaatakkoord van Parijs) en Sam Kass (voedingsdeskundige van de voormalige regering-Obama) zijn aanwezig om hun ideeën te delen.

‘We hopen met hen en voedseldeskundigen uit 29 landen ideeën uit te wisselen en hopelijk te komen tot strategieën om dit niet-werkende systeem te herscheppen’, zegt Demaio.

Een van de zeventien SDG’s (doel 2, nulhonger) wil extreme honger uitroeien voor 2030. Is dit haalbaar?

DEMAIO: ‘Voedsel heeft op welke manier dan ook een connectie met alle zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelen. Als arts maak ik me ernstig zorgen over het feit dat 800 miljoen mensen honger lijden en dat wereldwijd meer dan 2 miljoen mensen obees zijn. Die cijfers gaan samen met een epidemie van dieetgerelateerde en te voorkomen ziekten, zoals diabetes, hartziekten en kanker.

Toen ik in Mongolië, Sri Lanka en Cambodja werkte, zag ik de vele vormen die honger kan aannemen. Ondervoeding manifesteert zich in kinderen door gevaarlijk ondergewicht voor hun leeftijd, of achterblijvende groei. Aan het andere einde van het spectrum zie je mensen met een calorierijk dieet, dat tegelijkertijd arm is aan voedingstoffen, de groep waar overgewicht en obesitas zich manifesteren.

Er is een grote discrepantie tussen de beschikbaarheid van voedsel en de kwaliteit in de verschillende delen van de wereld. Een derde van alle voedsel dat geproduceerd wordt, gaat verloren of belandt bij het afval. Dat is genoeg om alle hongerigen in de wereld vier keer te voeden!

De trage reactie op de toenemende druk van de klimaatverandering en de toenemende sociale ongelijkheid brengt met zich mee dat niet iedereen het juiste voedsel krijgt. Vorig jaar constateerde de VN dat de honger na een een afname van tien jaar weer aan het toenemen was.

Ik geloof in nulhonger voor 2030. Er zijn veel oplossingen om dat te bereiken, zoals het verbinden van kleine boeren met de markten, het wegnemen van handelsbarrières en het verbeteren van de duurzame voedselproductie. Er is wel politieke wil voor nodig om partijen uit verschillende sectoren en landen te laten samenwerken.

Voedsel is de belangrijkste wereldwijde gezondheidsuitdaging en een klimaatuitdaging. Wat we produceren maakt ons ziek en verwoest de planeet. Maar we blijven het subsidiëren met jaarlijks miljarden dollars. Vooral de armen in de wereld, die daar niet verantwoordelijk voor zijn, dragen de lasten hiervan.’

Hoe moet het wereldwijde voedselsysteem hervormd worden, inclusief een hogere landbouwproductiviteit en recyclage van voedselafval?

‘EAT verbindt wetenschappers, beleidsmakers, zakenlieden en het maatschappelijk middenveld om vijf belangrijke doelen de verwezenlijken: een gezond, smakelijk en duurzaam dieet, het opnieuw afstemmen van prioriteiten in voedselsystemen, het produceren van meer goed voedsel met minder verspilling, het beschermen van land en oceanen, en het drastisch verminderen van voedselafval.

Jaarlijks gaat 1,3 miljard ton voedsel verloren. In armere landen gebeurt dit doorgaans al voordat het voedsel op de markt komt. Dat kan voor een deel met eenvoudige technologie in de toeleveringsketen opgelost worden, zoals bij transport, verpakking en koeling. Technische interventies zoals precisielandbouw of investeringen in processen na de oogst kunnen een groot verschil maken.

In rijkere landen wordt het meeste voedsel verspild ná de markt, in supermarkten en thuis. Hier is iets aan te doen door minder vaak inkopen te doen, impulsaankopen te voorkomen en minder vaak acties zoals ’twee halen, één betalen’ te houden. Dat soort acties zetten mensen ertoe aan meer te kopen dat ze nodig hebben.’

De wereld moet minstens 50 procent meer voedsel produceren om de naar schatting 9 miljoen mensen in 2050 te voeden. Is dit, met het oog op de klimaatverandering, mogelijk?

‘Het slechte nieuws is dat moderne landbouw niet de gehele wereldbevolking voedt, en ons niet goed voedt. Het goede nieuws is dat er nooit een betere kans, meer kennis en vaardigheden zijn geweest om daar iets aan te doen.

Grotere investeringen in infrastructuur die verwerking van de oogst verbeteren, in combinatie met betere toegang tot markten en technologie, kunnen ertoe leiden dat een minimaal deel van de oogst verloren gaat voor boeren in lage- en middeninkomenlanden. Daardoor kunnen miljoenen mensen uit de armoede gehaald worden. In rijke landen is het aan bedrijven en consumenten om zich in te zetten voor transformatie op het gebied van voedselafval.

Via nieuwe businessmodellen, verbeterde productie, verpakking en onderwijs kunnen bedrijven consumenten in de goede richting sturen. Met andere koopgewoonten, aanpassing van porties en betere voedselbereidingstechnieken kunnen consumenten de circulaire voedseleconomie omarmen. Elke kilo voedsel die gered wordt van het afval, creëert dan winst, ook op het vlak van milieu en gezondheid.

Door mijn werk in afgelegen gemeenschappen, met gezondheidsprofessionals, wetenschappers en bedrijven heb ik gezien hoe de trend om plantaardige diëten te volgen, heeft geleid tot de ontdekking van nieuwe gewassen met veelbelovende voedingstoffen. Deze gewassen leveren soms meer voedsel op in relatie tot de input die ze nodig hebben, zoals water, en kunnen onvoorspelbare weersomstandigheden doorstaan. Diversificatie kan dus helpen te voorzien in de behoefte aan voedingsstoffen. Vlees dat in een laboratorium gekweekt wordt kan leiden tot een hogere productiviteit, voedingswaarde en tolerantie voor klimaatonzekerheden.

In essentie ligt de toekomst van de landbouw niet alleen in intensieve expansie – hij ligt in de omarming van holistische, precieze en technologische methoden gericht op de productie van gezond en klimaatbestendig voedsel.’

Welke invloed hebben conflicten, in het bijzonder in Azië en Afrika, op de wereldvoedselvoorraden?

‘Grote nationale en regionale conflicten hebben vaak diepe impact op de voedselvoorraden, want ze ontwrichten de samenleving. Conflicten komen vaak ook voort uit de strijd om natuurlijke hulpbronnen zoals land en water, die allebei nodig zijn om voedsel te produceren.

Een groeiende wereldbevolking, lagere opbrengsten en voedingswaarde van sommige gewassen als gevolg van klimaatverandering, veroorzaken ook stress. Dat verhoogt het risico op onrust onder de bevolking of een militair conflict. Landen die de meeste stress ervaren, zijn vaak ook landen die de minste capaciteit hebben om adequaat te reageren op publieke onrust.

Of het nu gaat om klimaatverandering, voedseltekorten, watertekorten, duurzaamheid van de oceanen of geopolitieke conflicten, meestal zijn ze met elkaar verbonden. Verzuring en opwarming van de oceaan bijvoorbeeld, heeft invloed op de visvangst en de distributie van de al overbeviste visvoorraden. Daardoor kunnen geopolitieke spanningen ontstaan. Aangezien veel van deze problemen met elkaar samenhangen, zijn er ook mogelijkheden om ze gezamenlijk te verkleinen.’

Tekst: Thalif Deen