Klaar als kristal? De zin en onzin van edelstenen in cosmetica

Kristallen en andere edelstenen duiken steeds vaker op in cosmetica, maar krijg je net als Cleopatra echt een mooiere huid van baden met rozenkwarts?

Een bad nemen met kristallen om hun helende krachten te absorberen, een smokey eye creëren met oogschaduw die jade-extract bevat of scrubben met toermalijnpoeder: het klinkt als iets wat Cleopatra deed. Zij baadde met rozenkwarts en droeg oogmake-up met onder meer gemalen malachiet als bescherming tegen ziekte. Maar ook onze maatschappij toont er steeds meer interesse voor.

Vooral generatie Z en millennials hebben wat met kristallen en geloven in hun helende krachten. Daar spelen beautymerken slim op in, met door edelstenen geïnspireerde make-up bijvoorbeeld. Zo is er deze lente de Mineral Glow-make-upcollectie van Dior met de nagellak- topcoat Opal en lanceerde Estée Lauder de Pure Color Revitalizing Crystal Balm, een getinte lipbalsem in naar kristallen genoemde kleuren.

Andere merken gaan verder dan dat en gebruiken de stenen zelf in cosmetica. De Vlaamse dj Anouk Matton lanceerde eind 2020 AM Cosmetics, een make-uplijn met kristalextracten die de drager onder meer kracht en zelfvertrouwen moeten geven. En beautymagnaat Huda Kattan gelooft dat fijngemalen rozenkwarts in haar Huda Beauty Rose Quartz Silk Balm ‘je oxytocinegehalte mooi doet rijzen’.

Nood aan zelfzorg

Mensen geloven al eeuwen dat kristallen helende krachten hebben en je energetisch kunnen opladen met positieve vibes. Dat werd echter nog nooit wetenschappelijk bewezen. ‘Alles om ons heen trilt’, vertelt Kelly Himbrecht, oprichtster van het Belgische selfcaremerk Les Huit, dat acht essentiële oliemixen ontwikkelde die je mentaal moeten boosten. ‘De uitwisseling tussen bergkristal en ons eigen energetische veld activeert ons zelfhelend vermogen en zuivert onze aura. Licht, geluid en essentiële oliën hebben ook dat effect. Onze producten gaan natuurlijk niet al je problemen oplossen, maar ze zijn een tool om je daarbij te helpen.’

De huidige kristalleninteresse komt volgens haar voort uit ‘een sterk verlangen bij veel mensen om in zichzelf te gaan graven. Er is een grote nood aan zelfzorg in deze onzekere tijd. Cosmetica met kristalextracten zijn een laagdrempelige manier om dat te doen.’

Placebo-effect

Aan kristallen worden ook helende huideffecten toegeschreven. Zo zou rozenkwarts kalmeren en roodheid en lijntjes verminderen en amethist de teint verhelderen. Die helende werking is niet wetenschappelijk bewezen. ‘Volgens de weinige studies die zijn uitgevoerd, is er waarschijnlijk sprake van een placebo-effect’, zegt Jetske Ultee, onderzoeksarts in de dermatologie en bekend van de blogs Skinwiser en Dr. Jetske Ultee. ‘Ook de werkzaamheid van vermalen edelstenen op de huid is niet wetenschappelijk bewezen. Die worden verpulverd om in cosmetica te worden gebruikt. Je kunt je afvragen wat er dan überhaupt nog overblijft van hun unieke eigenschappen. Zo bestaat rozenkwarts voornamelijk uit silica, net als zand.’ Wel kunnen edelstenen helpen exfoliëren. ‘In skincare kunnen kleine korreltjes van verpulverde stenen als het ware dode huidcellen van de huid schuren.’ Maar daarvoor heb je niet noodzakelijk edelstenen nodig.

Beetje diamant

Het gebruik van kristallen in cosmetica reikt verder dan die vermeende energieboost of hun scrubeffect. Gemology verwerkt edelstenen in zijn huidverzorging. ‘Erg fijn vermalen edelstenen, partikeltjes die je niet voelt, zorgen voor een onmiddellijk soft focus-effect’, vertelt Jean-Claude Bozou, directeur van de R&D van het Franse merk. Vergelijkbaar met het gebruik van parelmoer, dat al lang in crèmes wordt gebruikt. ‘Ze vullen tijdelijk rimpeltjes op en reflecteren het licht, waardoor rimpels minder diep ogen en de teint meer straalt.’ Diamantpoeder is daarin kampioen. ‘Er is wel veel van nodig: 50 ml crème bevat bij ons 0,2 karaat diamantpoeder.’ Dat poeder is trouwens een restje van diamantairs. Een crème kost 181 euro.

Sporenelementen

Het paradepaardje van Gemology zijn sporenelementen en mineralen als zink, ijzer, magnesium, koper en kalium die het merk via solubilisatie uit twintig (half)edelstenen haalt. Net zoals je een actief bestanddeel uit een plant haalt. Die hebben volgens Bozou elk een eigen effect op de huid en helpen hem gezond te houden. ‘Klinische tests wijzen uit dat ijzer collageen beïnvloedt. Koper is een sterke antioxidant, zink vermindert het door uv veroorzaakte huidverouderingsproces. Voor een droge huid gebruiken we jade, dat rijk is aan silicium, voor een vettere huid chroom uit robijn.’

Of edelsteenextracten al dan niet effect op huid en geest hebben: ze worden doorgaans gecombineerd met actieve bestanddelen met een wetenschappelijk aangetoond effect op de huid. Je kunt dan geloven dat kristallen je huid helpen, maar misschien ligt dat wel aan een ander bestanddeel in het product? Ultee vindt dat alvast een plausibele verklaring. ‘Zo kan hyaluronzuur fijne lijntjes opvullen en de huid goed hydrateren, waardoor ze mooier kan worden. Edelsteenpoeder lijkt me daarbij geen rol te spelen.’