Jeuk op mijn huid: kroniek van een cosmetica-allergie

Wat als je huid een aantal cosmeticabestanddelen ineens als vijand beschouwt? Het overkwam onze beautyjournaliste, die maar liefst negen contactallergieën kreeg.

Na anderhalf jaar van huidklachten trok ik begin september 2017 eindelijk naar de dermatoloog en kreeg ik de verklaring voor het jeukende eczeem tussen mijn vingers, de vuurrode plek op mijn bil die ik in mijn slaap tot bloedens toe openkrabde, mijn jeukende hoofdhuid met krabkorstjes, mijn droge lippen en de vochtige wondjes die elke avond aan mijn beha zaten geplakt (lanoline smeren omdat dit ook helpt bij tepelkloven is géén goed idee wanneer je allergisch blijkt te zijn voor wolvetderivaten).

Ik bleek negen door cosmetica veroorzaakte contactallergieën te hebben, namelijk voor glucosiden, linalool, perubalsem, diazolidinylureum oftewel Germall II, benzoylperoxide, fragrance mix I, Amerchol L101, wolvetalcoholen en -derivaten, nikkelsulfaat, kobaltchloride en kaliumdichromaat.

Hangt de allergie samen met mijn job als beautyjournalist? Vermoedelijk wel. Het is zelfs niet onlogisch. Veel kappers en schoonheidsspecialisten moeten hun job zelfs opgeven door een allergie voor haarverfbestanddelen en acrylaten die worden gebruikt om valse nagels te plaatsen.

Marie Kondo in de badkamer

Na tien jaar in het vak heeft mijn huid waarschijnlijk zoveel smeerseltjes te verwerken gekregen dat mijn lichaam besloten heeft dat bepaalde bestanddelen erin gevaarlijk zijn. Bij een allergie reageert het lichaam abnormaal op allergenen waarmee het in contact komt, zoals graspollen, huisstofmijt, nikkel en parfum in cosmetica. Het beschouwt hen als vijandelijk, ook al zijn ze dat niet. Eenvoudig uitgelegd: het immuunsysteem schakelt die stoffen uit en daarbij ontstaat een reactie. Bij zogenaamde type I-allergieën zoals die voor pollen of pinda gebeurt dat snel, bij een contactallergie, een type IV-allergie, reageert de huid pas 24 tot 72 uur later met een ontstekingsreactie als eczeem.

De enige manier om met contactallergie om te gaan is het allergeen dat de allergie veroorzaakt te vermijden. Geen contact, geen jeuk. Na een rondje KonMari in de badkamer – de vraag was niet: does it spark joy?, wel: bevat dit product iets waarvoor ik allergisch ben? – bedankte ik 90 procent van mijn cosmetica voor bewezen diensten. Ook mijn haar ontkleuren en acrylnagels werden verboden, omdat ik daarop kan reageren door mijn benzoylperoxideallergie.

De hoop dat ik na vijf jaar geheelonthouding mijn favoriete Tom Ford-lipstick (met parfum en lanoline) zou kunnen bovenhalen werd snel opgeborgen. Contactallergie is voor het leven. ‘Jarenlang contact mijden kan de allergische reactie verminderen en door het verouderen van lichaam en huid wordt ze minder erg, maar de allergie gaat nooit volledig weg’, vertelt professor Hilde Lapeere, dermatoloog en expert bij het Allergienetwerk van het UZ Gent.

Ingrediënten scannen

Ik moest dus van nul beginnen en producten zoeken die niet tot eczeem leiden. Als je negen allergieën hebt, betekent dat een ingewikkelde zoektocht en veel frustratie, onder meer omdat de industrie kwistig is met parfum. (Waarom zit het bijvoorbeeld vaak in oogcrèmes, bedoeld voor een gevoelige, snel geïrriteerde zone?)

Ik kreeg van mijn dermatoloog een ‘veilige cosmetica’-lijst, gescreend door de contactallergiedatabank van de KUL. Die filtert producten van apothekersmerken en Clinique op allergenen. Een zegen voor mensen met contactallergie: je bespaart veel tijd, want voor een leek lijkt het scannen van ingrediëntenlijsten op cosmetica verdacht veel op toverspreuken ontcijferen. Toch dubbelcheck je best de zogenaamde INCI van elk product uit de databank omdat de formule aangepast kan zijn.

Ik besloot met mijn cosmeticakennis van het veilige databankpad te treden. Ik kon er niet bij dat ik maar één enkele shampoo kon gebruiken. Nodé-K van Bioderma voor de jeukende, schilferige hoofdhuid was prima zolang ik jeuk en schilfers had, veroorzaakt door allergieën. Eens die waren verdwenen, zocht ik alternatieven.

Een allergie voor linalool, parfum en glucosides maakt geschikte haarverzorging vinden haast onmogelijk, maar na maanden research gebruik ik de shampoo van Dermolin. Die van Paula’s Choice is ook een optie. Cosmetica uit de parfumerie, supermarkt en natuurwinkel zijn niet in de databank opgenomen, maar kunnen ook geschikt zijn. Op de website van Unilever kun je zelfs opzoeken welke van hun producten vrij zijn van bepaalde allergenen.

opgepast, parfum

Die zoektocht is niet zonder hindernissen. Zo zijn INCI’s niet altijd 100 procent betrouwbaar. Fragrance is logisch, maar ook aroma wijst op parfumbestanddelen. Een formule kan linalool bevatten, ook al staat het niet vermeld. Parfumallergenen, die na nikkel het vaakst tot contactallergie leiden, moeten van de EU verplicht vermeld worden vanaf een concentratie van boven 0,001 procent in leave on-producten als dagcrème en 0,01 procent in rinse-offs als douchegel. Maar ook in die lage concentratie kun je allergisch reageren.

Ook wordt niet elk parfumallergeen verplicht vermeld. Momenteel zijn dat er 26. Als het afhangt van het SCCS, het Scientific Committee on Consumer Safety, dat binnen de EU over de veiligheid van cosmetica waakt, worden dat er in de toekomst 101. Handig voor mensen met een allergie, de industrie ziet nog langere ingrediëntenlijsten niet echt zitten.

Ik ben niet de enige van wie de huid reageert op allergenen: een kennis moet kleingeld met handschoenen vastnemen, een vriendin krijgt jeuk van de detergenten waarmee hotellakens worden gewassen, een collega verdraagt geen doorsneezonnecrème.

Het aantal contactallergiepatiënten neemt toe, zij het minder indrukwekkend dan voor type I-allergieën. ‘Er wordt weleens gezegd dat 2 tot 10 procent, soms zelfs tot 20 procent van de bevolking getroffen wordt door contactallergie’, vertelt dokter Christel Scheers, dermatoloog aan het Sint-Pietersziekenhuis in Brussel en gespecialiseerd in contactdermatologie. ‘Dat cijfer lijkt me erg hoog. Anderzijds zijn enorm veel mensen allergisch voor nikkel.’

‘Een studie van professor Ann Goossens van de KU Leuven toonde een stijging van contactallergie aan bij de patiënten die ze op allergieën testte. Tussen 1990 en 1994 was dat 15,5 procent van de geteste personen. Tussen 2010 en 2014 was het al 25,1 procent. Ook contactdermatitis, veroorzaakt door cosmetica, neemt toe. Dat kan irritatie zijn, of allergie. Geschat wordt dat 1 à 5 procent van de bevolking gevoelig is voor cosmetica of de bestanddelen erin.’

genen en allergenen

Professor Lapeere ziet verschillende redenen voor die stijging. ‘De blootstelling aan cosmetica is veel groter dan vroeger. Vijftig jaar geleden had het doorsneegezin bij wijze van spreken één stuk zeep, één shampoo en één crème in huis. Tegenwoordig zijn dat meerdere shampoos, conditioners, douchegels, crèmes, bodylotions… Daarnaast is de hoeveelheid allergenen groter en uitgebreider dan vroeger. Er worden steeds meer nieuwe moleculen in cosmetica gestopt. Mensen raadplegen ook sneller een arts en contactallergieën worden beter opgespoord dan dertig jaar geleden.’

Contactallergiepatiënten mogen dan tot een select clubje behoren, in theorie kan iedereen er lid van worden. ‘Of je een contactallergie ontwikkelt hangt af van de complexe interactie tussen je genetische achtergrond en de blootstelling aan allergenen’, verklaart Lapeere. ‘Binnen die blootstelling zijn verschillende factoren belangrijk: de intrinsieke kracht van het allergeen, de hoeveelheid, de manier waarop de blootstelling gebeurt, de frequentie… Sommige allergenen zijn zo krachtig dat ze de genetische achtergrond volledig overtreffen. Zo werden heel wat mensen allergisch voor het bewaarmiddel methyl(chloro)isothiazolinone, dat parabenen moest vervangen. Dat is in de EU intussen verboden in leave on-producten.’

nee aan nikkel

Had ik met mijn eczeemhuid beter moeten weten? Had ik allergieën kunnen vermijden? ‘Volgens recente studies lopen mensen met een atopische huid niet meer risico op contactallergieën, wat lang werd gedacht’, aldus dokter Scheers. ‘Het risico is statistisch gezien misschien gestegen omdat ze meer cosmetica gebruiken dan vroeger. Sowieso vermijdt iemand met atopie best allergenen als parfum en bepaalde bewaarmiddelen omdat die de fragiele huid kunnen irriteren. En een geïrriteerde huid kan allergisch worden voor sterke allergenen. Zo kunnen kappers een huidirritatie ontwikkelen door de allergenen in haarkleuringen. Die kan dan, samen met andere factoren, tot een allergie leiden.’

Kappers wordt dan ook aangeraden handschoenen te dragen wanneer ze iemands haar kleuren, uitspoelen en knippen. ‘Preventieve maatregelen kunnen ervoor zorgen dat minder mensen allergisch worden’, aldus Lapeere. ‘Nikkel, nog steeds het meest frequente contactallergeen, is een mooi voorbeeld. Zo’n twintig jaar geleden besloot de EU dat het metaal niet meer mag worden verwerkt in gebruiksvoorwerpen zoals juwelen. Het ontwikkelen van een nikkelallergie is sindsdien fors achteruitgegaan. Toch kun je er nog altijd mee in contact komen: zo kan de stof in importproducten zitten zoals knopen op jeansbroeken, of zit er een dun laagje lak of goud over dat met de jaren afslijt.’

Drie jaar na mijn diagnose ben ik zo goed als jeukvrij (sporadisch afwassen leidt tot eczeem tussen mijn vingers), maar heb ik nog steeds droge lippen. Perubalsem of een verwante component en parfum blijken ook in voeding te kunnen zitten, nikkel en kobalt in metalen lipstickhouders. Ik betreur ook dat ik geparfumeerde cosmetica niet sowieso heb gemeden en zoveel producten uittestte. Wie weet had ik wat allergieën kunnen voorkomen en kon ik die Tom Ford-lipstick nu nog wél gebruiken.

Er is wel één bonus: omdat ook het doorsneeschoonmaakmiddel allergenen bevat, heb ik al drie jaar een poetshulp. Elk nadeel heb se voordeel.