Huidkanker piekt in België: zo controleer je je huid op verdachte plekjes 

Het aantal huidkankerdiagnoses bij Belgen piekt dit jaar naar een verontrustende 50.000 gevallen. Nog zorgwekkender is het feit dat wie eerder huidkanker heeft gehad, een aanzienlijk risico loopt op herhaling. In hun jaarlijkse campagne roept de organisatie Euromelanoma op tot alertheid: ‘Je kent je eigen huid het beste. Merk je veranderingen op? Trek bij verdachte plekjes onmiddellijk aan de alarmbel’, zegt dr. Thomas Maselis, dermatoloog en Belgisch voorzitter van Euromelanoma.

Euromelanoma’s jaarlijkse campagne loopt dit jaar van 27 mei tot 2 juni. Dit netwerk van Europese dermatologen, actief in meer dan dertig landen, zet sterk in op sensibiliseringscampagnes rond huidkanker. ‘Onze huid is het orgaan dat het vaakst getroffen wordt door tumoren’, vertelt dr. Maselis. ‘Het is verantwoordelijk voor de helft van alle kankers. Vandaar het belang om regelmatig je huid te checken.’

Waarom neemt het aantal huidkankers zo sterk toe?

MASELIS: ‘Het aantal diagnoses is de laatste twintig jaar maar liefst vervijfvoudigd, dat is schrikbarend. Enerzijds zien we een sterke stijging stijging van minder gevaarlijke tumoren die toch behandeling vereisen. Anderzijds is er ook een verontrustende toename van melanomen, de meest dodelijke vorm van huidkanker, die meer dan verdubbeld is. Deze toename is deels te wijten aan vroegere zongewoonten, waarbij mensen onbeschermd langdurig in de zon vertoefden, wat aanzienlijke schade aan hun huid veroorzaakte.

Nu, met een vergrijzende bevolking, worden de gevolgen van deze praktijken steeds zichtbaarder, aangezien zonneschade cumulatief is en zich vaak pas na vele jaren openbaart. Daarnaast draagt ook de stijgende levensverwachting bij aan het verhoogde risico, omdat onze huid ouder wordt en de kans op kankerveranderingen toeneemt. Bovendien gebruiken steeds meer mensen medicatie die het afweersysteem onderdrukt, zoals mensen met een transplantorgaan, auto-immuunziekten of artritis. Ook dat kan het risico op huidkanker verhogen.’

Wie ooit huidkanker heeft gehad, loopt ook een groter risico om opnieuw de diagnose te krijgen. Hoe komt dat?

‘Dat geldt voor ongeveer een tiende van de patiënten. Als we naar de drie meest voorkomende huidkankers kijken, dan bedraagt het risico op herval na een eerste basaalcelcarcinoom (glanzende rode bultjes die meestal niet dodelijk zijn, red.) veertig procent binnen drie jaar en bij het plaveiselcelcarcinoom (kwaadaardige huidtumor, meestal op chronisch aan de zon blootgestelde huid, die kan uitzaaien naar de lymfeklieren, red.) dertig procent binnen vijf jaar. Melanoompatiënten (gevaarlijkste, meestal bruin-zwarte huidtumor, red.) hebben tien keer meer risico dan de gemiddelde bevolking om een nieuw melanoom te ontwikkelen. 

Recent Spaans onderzoek toont aan dat er geen verschil in zonveilig gedrag is tussen mensen met en zonder een voorgeschiedenis van huidkanker. En dat terwijl mensen die ooit een huidtumor hadden, juist gevoeliger zijn vanwege de cumulatieve schade. Daarom moet je consequent zonnecrème gebruiken. De schade die je nu voorkomt, kan later een wereld van verschil maken.’

Er zijn veel influencers op sociale media die zonnecrème afzweren en de zon als gezond beschouwen.

‘Ja, dat is een verontrustende ontwikkeling. Hoewel de zon inderdaad enkele gezondheidsvoordelen biedt, zoals het stimuleren van hormonale processen die ons een goed gevoel geven, kunnen we niet voorbijgaan aan de serieuze nadelen. Overmatige blootstelling aan de zon kan leiden tot snelle veroudering van de huid en een aanzienlijk verhoogd risico op huidkanker. Vroeger werd gedacht dat enkel uv B-licht kanker veroorzaakte, maar het tegendeel is intussen bewezen. Uv B-straling kan snel roodheid en verbranding veroorzaken, terwijl uv A-straling dieper in de huid doordringt en op de lange termijn ook kankerverwekkend kan zijn.

Dat kun je preventief aanpakken, en dat begint met het juiste gebruik van zonnecrèmes. Om effectief te zijn, moet zonnecrème royaal worden aangebracht: ongeveer twee milligram per vierkante centimeter huid. Regelmatig opnieuw aanbrengen, vooral na zwemmen of zweten, is cruciaal voor continue bescherming. Het beschermen tegen de zon is geen kwestie van huidskleur. Hoewel mensen met een donkerdere huid over het algemeen een lager risico lopen op melanoom vanwege hun natuurlijke beschermingsmechanismen tegen uv-straling, moeten ook zij zich beschermen.’

Chemische of organische zonnecrème: Wat is de beste keuze?

‘Fysische zonnecrèmes bevatten ingrediënten zoals ijzer- , zink- of titaniumdioxide, die zonlicht absorberen of reflecteren vanaf de huid. Ze worden minder door de huid opgenomen en kunnen soms een lichte waas achterlaten. Vooral voor baby’s en kinderen zijn ze geschikt vanwege hun milde samenstelling.

Anderzijds bevatten chemische zonnecrèmes stoffen zoals avobenzone, oxybenzone en octinoxaat, die uv-straling absorberen en omzetten in warmte. Ze worden snel door de huid opgenomen en laten geen zichtbare resten achter. Hoewel deze chemische filters doorgaans effectieve bescherming bieden, bestaat er bezorgdheid over hun invloed op hormonen. Het is echter belangrijk te benadrukken dat de meeste zonnecrèmes, ongeacht hun samenstelling, uitgebreid zijn getest en veilig zijn bevonden. Je kunt dus beide soorten met een gerust hart gebruiken.

Bij het kiezen van een zonnecrème moet je vooral kijken naar de beschermingsfactor (SPF). Een hogere SPF betekent betere bescherming tegen de zon. Het maakt niet uit of je poeders, sticks of crèmes gebruikt: het belangrijkste is dat je het voldoende en regelmatig aanbrengt.’

Is zonnecrème de enige manier om je tegen de zon te beschermen?

‘Nee, dit is slechts een deel van de bescherming. Volg deze prioriteiten: zoek de schaduw op, draag beschermende kleding en gebruik zonnecrème. Vooral tussen 11 uur ’s ochtends en 3 uur ’s middags, wanneer de zon het sterkst is, is voorzichtigheid geboden. 

Een handige tip is om de uv-index in de gaten te houden. Als de uv-index onder de 3 ligt, is het risico op zonnestraling relatief laag. Maar boven de 3 is het verstandig om de schaduw op te zoeken. Boven de 5 is het van groot belang om jezelf goed te beschermen met beschermende kleding en zonnecrème. Bij een uv-index van 7 of hoger is extra voorzichtigheid geboden en blootstelling op het middaguur af te raden.’

Hoe kan ik mijn huid controleren op verdachte plekjes en huidkanker detecteren?

‘Dit jaar bundelen we krachten met beroepsverenigingen die dagelijks met huid werken, zoals kinesisten, schoonheidsspecialisten en kappers. Hoewel zij geen diagnoses kunnen stellen, kunnen ze je wel doorverwijzen bij mogelijk verdachte plekjes.

Maar vergeet niet: jij kent je eigen huid het beste. Dus let op glanzende rode bultjes die gaan bloeden, of rode vlekken die in omvang toenemen; dit kunnen tekenen zijn van basaalcelcarcinomen. Hoewel ze meestal niet uitzaaien, is snelle behandeling essentieel. Spinocellulair carcinoom, vooral bij buitenwerkers, kan zich manifesteren als korstjes op rode vlekken die groter worden en potentieel kunnen uitzaaien. Deze tumoren vormen ongeveer twintig procent van de gevallen en vereisen snelle actie.

Melanomen zijn de gevaarlijkste tumoren. Ze hebben vaak een donkere, afwijkende verschijning ten opzichte van normale moedervlekken. Omdat ze snel kunnen uitzaaien, is het belangrijk om ze snel te laten behandelen. Door regelmatig je huid te controleren en verdachte plekjes tijdig te laten onderzoeken, kun je jezelf doeltreffend beschermen tegen de gevaren van huidkanker.’