De toekomst is groen: duurzaamheid lijkt dé trend in cosmetica

Waar draait het allemaal om? Van het verpakkingsprobleem tot de rol van de consument: we kunnen meer doen dan we denken.

Als Mintel de toekomst juist voorspelt, bestaan cosmeticamerken die niet duurzaam te werk gaan binnenkort niet meer. Het marktonderzoeksbedrijf wijdde zijn cosmeticatrendrapport voor dit jaar aan Sub-Zero Waste. Volgens Andrew McDougall, Associate Director van Mintel Beauty & Personal Care, zullen ‘merken die hun huidige winst verkiezen boven investeringen in zero waste en duurzaamheid uit de boot vallen.’

Een nogal drastische stelling, maar duurzaamheid is ook in de cosmeticawereld een hot topic en blijkt gecompliceerde materie waarvoor geen eenduidig recept bestaat.

Hoe vervuilend is de beauty-industrie?

Er zijn genoeg tastbare bewijzen dat ze vervuilt: de oceanen (en hun bewoners) zitten vol microbeads, de plastic minideeltjes uit onder meer scrubs en tandpasta. Koraal wordt deels aangetast door de zonnefilters oxybenzone en octinoxate, niet-duurzaam ontgonnen palmolie leidt tot massale ontbossing, Britse rioleringen raken geblokkeerd door massieve fatbergs, ophopingen van doorgespoeld kookvet en vochtige doekjes.

Hoeveel ze exact vervuilt, is moeilijk te beantwoorden. ‘We produceren enorm veel verpakking, maar stoten minder CO2 uit en ons productieproces is minder vervuilend dan dat van de energie- of autosector’, vertelt Alexandra Palt van de L’Oréal-groep. ‘Andere industrieën, zoals petroleumindustrie en de luchtvaart, zijn een stuk vervuilender’, aldus Bris Rocher, CEO van de Yves Rocher-groep. ‘Maar élke industrie heeft impact op het milieu. De cosmetica moet de hare zeker nog verbeteren.’

Verpakking vormt dus een groot probleem?

Ja, maar lang niet het enige. Zoals in elke industrie spelen verschillende factoren een vervuilende rol: productie, grondstoffen, distributie, verpakking… Jaarlijks zou de beauty-industrie meer dan 120 miljard verpakkingen produceren, meldt een rapport van de Britse Zero Waste Week uit 2017.

De impact is dus groot. En de cosmeticawereld beseft dat ze een probleem heeft. Unilever, Henkel en L’Oréal beloofden tegen 2025 alleen nog herbruikbare, recycleerbare en composteerbare verpakkingen te gebruiken. Vorig jaar richtten L’Oréal en Quantis SPICE op: het Sustainable Packaging Initiative for Cosmetics. Die vereniging brengt cosmeticaspelers samen om kennis te delen en efficiënter samen te werken rond duurzame verpakking. (Chanel, Shiseido, Clarins, Coty en LVMH zijn lid.)

Woorden (en beloftes) genoeg, maar er zijn ook daden. Kleinere en lichtere verpakking, flacons van gerecycleerd plastic, hervulbare glazen potjes: zowel groene merken als cosmeticareuzen komen met meer duurzame oplossingen. Maar ‘de verpakking verminderen en vermijden waar het mogelijk is, heeft het grootste positieve effect op het milieu’, vertelt Karel Van Acker, professor circulaire economie aan de KU Leuven. ‘Op de tweede plek komt hergebruik. Recycleren verbruikt ook energie. Zo is gerecycleerde kunststof goed voor 60 tot 80% van de energie- en milieu-impact van virgin kunststof. Bij aluminium is dat 10%.’

Is zero waste dan dé oplossing?

In zekere zin wel. Rond solide producten als shampoo bars, stukken zeep en vaste tandpasta zit meestal alleen een papieren wikkel of kartonnen doosje. (De winkeldistributie gebeurt ook verpakt.) Lush focust tegenwoordig op zijn naked producten, van oogverzorging over shampoo tot lipstick, maar ook andere merken kijken hoe ze de zero waste-filosofie kunnen integreren.

Lipgloss, mascara, serums, andere vloeibare formules… niet alle cosmetica kan zonder verpakking. ‘Die beschermt producten ook’, aldus Jo Chidley, oprichtster van het natuurlijke cosmeticamerk Beauty Kitchen. ‘We willen ons engageren met zero waste-principes – we maken konjacsponzen en binnenkort shampoo bars en solide deodorant – maar onze producten moeten makkelijk in gebruik blijven voor de consument. Vandaar het Return. Refill. Reuse-programma, waarbij we lege verpakkingen wassen en opnieuw vullen.’

Welke producten zijn het minst duurzaam?

‘Elk product dat niet recycleer- of composteerbaar is en dat bestemd is voor eenmalig gebruik, heeft naar mijn mening een erg negatieve milieu-impact’, aldus Chidley. ‘Zoals wegwerpdoekjes en sheet masks. We werken aan een masker van konjacvezels dat je vijf keer kunt gebruiken voor je het bij het compost gooit.’

Wat met ingrediënten?

De vaakst aangehaalde vervuilende bestanddelen zijn microplastics, ook bekend als microbeads, plastic deeltjes die kleiner zijn dan 1 millimeter en onmogelijk kunnen worden verwijderd uit het milieu. Volgens de European Chemicals Agency komt er jaarlijks 10.000 tot 60.000 ton microplastic in het milieu terecht die met opzet aan cosmetica werd toegevoegd, ondanks beloftes van merken om ze niet meer te gebruiken. De EU wil ze alvast bannen tegen 2020.

Glitter, meestal voornamelijk plastic, staat leuk op een feestje, maar komt via de afvoer in het milieu terecht. ‘In de bioafbreekbare versie zit nog 8% plastic’, aldus Chidley. ‘Wij lanceren deze zomer de eerste plasticloze optie.’

Ook bestanddelen als polymeren, veel siliconen en zonnefilters breken erg moeilijk af. En minerale olie wordt gewonnen uit de immens vervuilende, niet onuitputtelijke petrochemie.

‘De Europese wetgeving heeft 1300 bestanddelen verboden omdat ze schadelijk voor de mens zijn, niet omdat ze een impact op het milieu hebben’, vertelt Rocher. ‘Boven op die verboden ingrediënten mijdt Yves Rocher nog eens 300 bestanddelen, zoals minerale olie en polymeren. We stoppen geen siliconen in producten die je af- of uitspoelt. Voor de consument zelf vormen ze geen probleem, wel voor de planeet. Ze komen rechtstreeks in het water terecht en hebben 500 jaar nodig om af te breken.’

Natuurlijk is dus beter?

Niet per se. Natuurlijke bestanddelen worden sneller afgebroken dan synthetische en de planten waaruit ze worden gehaald halen CO2 uit de lucht. Positief dus. Maar niet-duurzaam ontgonnen palmolie staat gelijk aan gekapte regenwouden in Indonesië en Maleisië. Afgeleiden van de olie zouden in zo’n 70% van alle cosmetica zitten. L’Oréal, Estée Lauder en Unilever beloofden al in de (nabije) toekomst alleen duurzame te gebruiken.

De toename van natuurlijke ingrediënten in cosmetica betekent ook meer druk op de landbouw en meer uitputting van de aarde. Keracol Limited, een spin-out van de universiteit van Leeds, ontwikkelt duurzame, natuurlijke cosmetica-extracten vanuit de visie dat het, met een slinkende grond- en watervoorraad, fout is om planten die ook als voedsel kunnen dienen te gebruiken in cosmetica. Zo ontwikkelde het de Super Grape-lijn van Marks & Spencer met resveratrol uit druivenschillen uit de wijnteelt.

‘Natuurlijke ingrediënten staan niet per se voor een duurzame aanpak’, beaamt Florence L’Alloret, internationale directeur van de verzorgingsproducten van de Laboratoires Garnier. ‘Je gebruikt een plant en dus verander je haar of haar natuurlijke milieu. Er kan ook veel water worden verbruikt om een extract uit een plant te halen, of een ander proces dat het milieu schaadt. Een product dat gecertificeerd is door Ecocert Greenlife volgens de COSMOS-standaard, zoals de Garnier Bio-lijn, bevat natuurlijke ingrediënten die duurzaam gekweekt, ontgonnen en verwerkt worden.’

Volgens Chidley vormt bepaalde biotechnologie ook een duurzame optie. ‘We moeten technologie gebruiken op een positieve, natuurlijke manier. Neem nu het melken van planten. Het grootste deel actieve cosmeticabestanddelen wordt uit plantenwortels gehaald. De plant wordt geoogst en er wordt een nieuwe geplant. Als je haar wortels ‘melkt’, kun je dat zes of zeven keer doen voor je haar moet vervangen. Dat is duurzamer, maar net zo natuurlijk.’

Hoe zit het met het waterverbruik?

Dat is gigantisch: veel cosmeticaproducten bestaan grotendeels uit ‘aqua’ (meestal het eerste ingrediënt op de ingrediëntenlijst). Voor hun productie en die van hun verpakking wordt er water verbruikt, de consument gebruikt ze vaak in combinatie met water en als verpakkingen worden gerecycleerd of hergebruikt, worden ze met water gespoeld.

Veel merken verbruiken wel een stuk minder water dan vroeger in hun productieproces en hergebruiken het via zuiveringsinstallaties. Ook waterloze formules als tandpastalolly’s, poeders en shampoo bars zijn een stap vooruit. ‘Het water dat we in onze formules gebruiken zorgt niet voor een milieucatastrofe, maar we werken wel aan ‘droge’ formules’, vertelt Palt. ‘Die zijn interessant om de grootte van het product in te perken, en dus ook zijn verpakking, het transport en het waterverbruik van de consument. We werken ook aan producten waarvoor je minder of minder warm water nodig hebt.’

Wordt er wel voldoende gedaan?

Elke cosmeticagroep heeft een uitgebreid charter waarin het belooft duurzamer te worden op het vlak van productie, verpakking, vervoer… vaak al tegen volgend jaar. Die plannen lijken ambitieus en zinvol, maar je kunt ook kritische vragen stellen. In een ideale wereld besloot de beauty-industrie unaniem geen wegwerpdoekjes meer te maken, of alleen nog composteer- of bioafbreekbare doekjes. En waarom zitten ontzettend weinig producten verpakt in volledig gerecycleerd materiaal?

Volgens de grote spelers is dat nog onvoldoende voorhanden. Chidley vertelt dat haar merk probleemloos gerecycleerde materialen vindt. (Dat merk produceert wel op veel kleinere schaal dan pakweg L’Oréal.) Volgens professor Van Acker kan het ook te maken hebben met de kwaliteit die merken willen. Zo is het moeilijk om petflessen te recycleren tot een zuivere kwaliteit. ‘Vaak krijg je een wat minder transparant materiaal. Dat lijkt me voor zeep wel goed genoeg.’ Die mening delen weinig beautymerken. Ook niet onbelangrijk: ‘Vaak kosten gerecycleerde materialen meer dan ander materiaal.’

Welke rol speelt de consument?

Een grote. Bedenk wat voor impact consuminderen en het correct recycleren of hergebruiken van verpakkingen zouden hebben. Beautycollectief Estée Laundry zet met zijn #shopmystash-initiatief haar Instagramvolgers aan om de cosmetica die ze hebben helemaal op te smeren voor ze wat nieuws kopen.

‘Zoveel cosmetica wordt ongebruikt weggegooid’, vertelt Chidley. ‘Wij moedigen mensen aan om producten op verschillende manieren te gebruiken zodat ze minder kopen en alles opgebruiken. Voeg eens wat gezichtsolie toe aan dagcrème of foundation voor extra verzorging. Ons 5 Minute Miracle Mask kun je op gezicht, handen en voeten gebruiken. Nachtcrèmes zijn doorgaans dikker dan dagcrème en kunnen ook als masker dienen.’

Kiest de consument duurzamer?

‘Mensen beginnen te beseffen hoeveel ze verbruiken’, denkt Rocher. ‘In Frankrijk neemt de cosmeticaconsumptie al drie jaar af.’ De consument wordt stilletjesaan groen(er). Uit een wereldwijde studie van Nielsen bleek dat in 2015 bijna 75% van de millennials en Generation Z meer wilde betalen voor meer duurzame en/of sociaal verantwoorde producten. ‘De intentie is er, maar moet zich nog vertalen in daden. Dat vraagt tijd. Het is mijn ambitie om al onze douchegel en shampoo van 400 ml te vervangen door onze geconcentreerde formules die de helft plastic en CO2 besparen, maar de consument moet eerst worden overtuigd voor we de gewone formaten uit de rekken halen. We maken producten met respect voor de natuur, maar als we ze niet verkopen, moeten we de boeken sluiten en verliezen een pak mensen hun job.’

‘De grote massa is nog niet klaar voor groenere producten’, denkt Palt. ‘Mensen veranderen traag. Als ik op de markt een plastic zak weiger, bekijken ze me raar als ik zeg dat die slecht is voor het milieu. En millennials willen alles tegelijk. Ze zijn zeer op zichzelf gefocust: een product moet goed zijn voor hen. Daarna volgen de planeet en maatschappij. En het moet makkelijk toegankelijk zijn.’

Dat laatste beaamt ook Chidley. ‘En duurzame alternatieven moeten dezelfde waarde hebben voor de consument overschakelt. De meest verkochte vaseline kost zo’n 3 euro. Natruline, ons alternatief, zit in die prijscategorie.’