Beautymythes doorgeprikt: zijn parabenen echt slecht voor je?

De laatste jaren verleiden meer en meer producten ons met een ‘vrij van parabenen’-label. Hierdoor kweken ze het idee natuurlijker, gezonder en veiliger te zijn. Maar zijn ze dat ook? Want wie goed kijkt zal al snel zien dat je parabenen in alles tegenkomt: van tandpasta tot lippenstift.

Vooraleer we de veiligheid van parabenen onder de loep nemen, is het belangrijk om te begrijpen wat parabenen nu eigenlijk zijn. Simpel gezegd zijn het bewaarstoffen. Veel cosmetische producten bestaan uit een waterbasis die vatbaar is voor bacteriële besmettingen. Een goede bewaarstof is daarom essentieel om de groei van schimmels en bacteriën tegen te gaan, een beetje zoals een ijskast ook je voedsel vers zal houden.

Veel cosmetische producten bestaan uit een waterbasis die vatbaar is voor bacteriële besmettingen.

Wetenschappelijk gezegd zijn parabenen esters (een chemische reactie tussen suikers en alcoholen) van parahydroxybenzoëzuur (PHBA) vertelt dokter en dermatoloog Bieke Heykants van de Da Vinci Clinic ons. ‘Die PHBA’s worden in ons lichaam afgebroken in de lever en de huid. Er bestaan vier verschillende parabenen, Butyl, Methyl, Ethyl en Propyl parabenen, en deze worden in de cosmetica gebruikt als bewaarmiddel dat ervoor moet zorgen dat de celmembranen van schimmels en bacteriën beschadigd worden zodat deze niet verder kunnen leven.’

Naast het begrijpen van hun beschermende functie is het dus belangrijk om te weten dat parabenen niet slechts één ingrediënt zijn. Onder de paraplu van deze term zit immers een hele waslijst verborgen.

Onder de paraplu van de term parabenen zit een hele waslijst verborgen.

De namen van deze parabenen hebben alles te maken met hun ketenlengte, de alkyl. ‘Zo werd aangetoond dat het ethyl en methyl parabeen, binnen bepaalde concentraties, veilig gebruikt kan worden’, zegt cosmetisch wetenschapper René Nagels van Nannic. ‘De langere ketens propyl, buytal, iso-propyl en iso-butyl liggen nog in discussie, maar zoals aangegeven in de Scientific Committee on Consumer Safety werd het bewijs van schadelijkheid nog lang niet wetenschappelijk geleverd. Het is dus fout om uit een volledige context één woord: ‘parabeen’ te kiezen en dit dan te veralgemenen tot een gevaarlijk monster. Alles kan immers een gif zijn als je er te veel van binnen krijgt.’ Hier gaat ook Karin Voorkamp, Scientific Specialist bij Vichy Benelux verder op in. ‘Als je in één keer vier liter water drinkt, krijg je ook problemen met je gezondheid’, legt ze uit. ‘Je kunt dus niet zeggen dat water onschadelijk is, alles hangt af van de juiste dosering. Het is dus niet zo dat iets automatisch gevaarlijk is omdat het door mensen gemaakt is en andersom zijn ook niet alle natuurlijke stoffen zonder meer veilig. In de juiste omstandigheden zijn alle stoffen potentieel gevaarlijk.’

Waar komt de angst rond deze bewaarmiddelen dan juist vandaan?

Als parabenen ons beschermen tegen mogelijke huidproblemen door bacteriële besmettingen en er nog geen schadelijke werking van parabenen bewezen is, waar komt de angst rond deze bewaarmiddelen dan juist vandaan? Volgens Karin Voorkamp kunnen we dit terug traceren naar een onderzoek uit 1998 waarin werd aangetoond dat parabenen licht oestrogeen zijn. ‘Parabenen imiteren het effect van natuurlijk oestrogeen in het menselijk lichaam,’ legt Voorkamp uit. ‘De hormonale werking van een parabeen is echter 10.000 tot 100.000 keer minder krachtig dan die van oestradiol, een natuurlijk geslachtshormoon, en daarmee dus vrijwel te verwaarlozen.’ Door hun oestrogene eigenschappen werd beweerd door een studie in het ‘Journal of Applied Toxicology’ dat er een link zou zijn tussen parabenen en borstkankers. ‘Een onderzoek uit 2004 toonde aan dat er in borstkankerweefsel parabenen bevatte’, licht dokter Heykants deze studie toe. Hierdoor bereikte de ongerustheid – mede door de snelle verspreiding op het internet – een hoogtepunt. ‘Maar ook in normaal weefsel waren er parabenen aanwezig’, zegt Heykants. Er is dus onvoldoende bewijs dat parabenen gevaarlijk zouden zijn voor de gezondheid.’

De hormonale werking van een parabeen is 10.000 tot 100.000 keer minder krachtig dan die van oestradiol.

De Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) kwam tot de conclusie dat het onderzoek niet goed was uitgevoerd en de directe link tussen borstkanker en parabenen was nooit wetenschappelijk bewezen. ‘Helaas kwam die geruststellende uitspraak van de FDA te laat’, zegt Voorkamp. ‘Door de snelle verspreiding van het onderzoek op het internet was de angst rondom parabenen al te hevig aangewakkerd.’

Parabenen werden dus onterecht als boosdoener bekeken, maar raken nu nog moeilijk van hun slechte naam af. Momenteel worden ze nog altijd veilig bevonden en toegestaan als ingrediënt in verschillende soorten producten, maar het is de consument zelf die denkt dat het beter is om dit bewaarmiddel bewust te vermijden. Het is echter belangrijk om te weten dat een product zonder conserveermiddelen gevaarlijker is dan één met parabenen.

‘Vanwege de ‘zonder parabenen’-trend van de laatste jaren moesten producenten op zoek gaan naar alternatieven voor parabenen, want een product zonder conserveermiddel is gevaarlijk’, legt Voorkamp uit. ‘Er bestaan vele alternatieven, maar Phenoxyethanol is de oudste, meest bestudeerde, meest gebruikte en veiligste opvolger van parabenen.’ Het is voor producenten dus helemaal niet zo simpel om een waardige, even goedkope opvolger voor de veelgebruikte parabenen te vinden en al zeker niet één die een even doeltreffende werking heeft, iets wat voor een conserveermiddel cruciaal is vertelt Nagels. ‘Een conserveermiddel moet doeltreffend zijn’, zegt hij. ‘Indien een zwakkere variant wordt gekozen, zullen de concentraties moeten verhogen omdat anders besmettelijke organismen kunnen overleven en de gezondheid van de mens ernstige schade kan toebrengen. Een hoge concentratie van een (natuurlijke) zwakkere variant kan dan weer in vraag gesteld worden bij de veiligheidsbeoordeling.’

Op dit ogenblik zijn er onvoldoende bewijzen dat er een luchtje aan parabenen hangt.

‘Op dit ogenblik zijn er onvoldoende bewijzen dat er een luchtje aan parabenen hangt’, zegt dokter Heykants. ‘Alleen bij een contactallergie, wat bij parabenen trouwens zeldzaam is, dient het vermeden te worden.’ Wie nog nooit een negatieve huidreactie heeft ondervonden door de aanwezigheid van parabenen moet dus zeker niet haar favoriete producten waarin de ingrediënten aanwezig zijn in de vuilbak kegelen.

Al kan het natuurlijk wel dat je persoonlijk toch liever switcht naar een parabeen-vrije variant. Zoals bijvoorbeeld het Belgische merk RainPharma, dat 100 procent natuurlijk is. ‘Wij kiezen voor producten van plantaardige oorsprong en daar passen parabenen niet in het rijtje’, vertelt oprichter Dominique Bastin. ‘Het is wel een kostelijke keuze, want deze manier van produceren is bijna 25 keer duurder dan gebruik te maken van bijvoorbeeld parabenen. Dit doen we niet omdat we enkel parabenen willen vermijden, maar omdat iedereen er baat bij heeft om zo weinig mogelijk ingrediënten op de huid te smeren die niet als gezond beschouwd worden of waar veel vragen rond bestaan.’

Afhankelijk van de formule is er een andere manier van bewaren nodig.

Uiteraard is Bastin zich wel bewust van de nood voor een waardig alternatief als conserveermiddel. ‘Afhankelijk van de formule is er een andere manier van bewaren nodig. We doen dit met natuurlijke vitamine E, essentiële oliën en extracten die in een labo afgeleid worden uit tarwe en basilicum. Van elk product, voor het op de markt komt, wordt een staal bewust besmet met gisten, schimmels en bacteriën om er zeker van te zijn dat de producten goed bewaard zijn.’

Ook Voorkamp is voorstander van natuurlijke conserveermiddelen voor wie parabenen wil vermijden. ‘Zoals bijvoorbeeld organische zuren als diazolidinylureum, natriumbenzoaat en kaliumsorbaat’, verduidelijkt ze. ‘Of antioxidanten zoals tocoferol (vitamine E), rozemarijn of rooibos extract.’ Het komt erop neer dat de uiteindelijke keuze volledig bij jezelf ligt. Wie producten met parabenen wil blijven gebruiken, kan dit zonder problemen. Wie wil switchen kan dat ook. Het is jouw huid, jouw portemonnee en jouw keuze.