150 jaar wellness in Spa uitgetest: ‘De Britten zijn hun kuuroorden niet voor niets spa’s beginnen noemen’
Ter ere van het honderdvijftigjarige bestaan van de thermen van Spa liet onze redacteur zich een dagje verwennen als ware het 1868. ‘Je staat niet elke dag halfnaakt voor een vreemde vrouw met een uit de hand gelopen tuinslang.’
‘Zal ik ook op uw buik spuiten, meneer?’
Het gebeurt uiterst zelden dat een vreemde me na vijf minuten al dergelijke intieme vragen stelt. De jongedame in kwestie vraagt het bovendien zonder enige schroom, in tegenstelling tot ik, die met blos op de wangen antwoordt: ‘Oui, merci mademoiselle.’
De thermale douche is een van de behandelingen die al 150 jaar meegaat in de thermen van Spa. Terwijl een zogenoemde balneotherapeut een soort hogedrukspuit met lauw water op je lichaam richt, onderga je als klant gewillig de watermassage. Het thermale stortbad zou ervoor zorgen dat je zenuwstelsel in evenwicht wordt gebracht, je bloeddoorstroming geactiveerd wordt en de toestand van je huid verbetert. Door de fysieke voordelen van de kuur is het al sinds 1868 een populaire behandeling in de thermen.
Het was de toenmalige burgemeester van Spa, Joseph Servais, die in 1862 de opdracht gaf tot het bouwen van een groot thermaal complex in het Luikse provinciestadje. Hij wilde Spa definitief op de kaart zetten als stad der kuuroorden en de thermen zouden het meest geavanceerde thermale badhuis worden dat Europa toen kende. Het prijskaartje voor dit project was dan ook navenant: maar liefst anderhalf miljoen Belgische Frank werd erin gepompt.
Al sinds de zestiende eeuw was Spa gekend voor haar bronnen met ijzerrijk en koolzuurhoudend water, waardoor in de loop der jaren al verschillende kleine kuuroorden hun deuren hadden geopend. De eerder rijke bevolking van Spa was echter niet helemaal opgezet met de komst van het complex in 1863. Ze waren bang dat het thermale badhuis veel zieke mensen zou lokken, daar thermale behandelingen toen (en nu gedeeltelijk ook nog) vooral voor genezende doeleinden ingezet werden. De nadruk van de kuren lag veeleer op verzorging dan ontspanning, maar werd enkel door de bourgeoisie gebruikt door de dure prijzen.
Het was vooral tijdens de Belle époque dat ook de middenklasse zich thermale kuren kon veroorloven. Het complex in Spa was gelukkig voorbereid op een grotere toestroom. Het gebouw telde onder meer een vijftigtal badcabines, twee zalen vol thermale stortbaden, verschillende voetbaden en hydrotherapeutische baden.
Ik wist op voorhand niet goed wat te verwachten van mijn thermale stortbad. De manager van de thermen van Spa had kort uitgelegd hoe de behandeling eraan toe zou gaan, maar het lijkt me niet zo vreemd dat ik bij ‘een straal water met hoge druk op je lichaam’ niet meteen de meerwaarde van de kuur zag. Ik stel me zelfs vragen bij het mentale welzijn van de uitvinder hiervan.
Het is vreemd om oogcontact te maken met iemand die vijf seconden later een hogedrukspuit op je lichaam richt.
‘Hang uw badjas maar aan het haakje, meneer’, had de jonge vrouw me gezegd bij het binnenkomen van de cabine. ‘Ik kom er zo dadelijk aan.’ Terwijl ik mijn badslippers aan de kant zet, kijk ik naar de roodbruine tegels aan de muur. Door het ijzerrijke water zijn de ooit witte tegels helemaal verkleurd in een koperbruin psychedelisch patroon. Ik zet een haarnetje op en wacht tot de balneotherapeute – laat ons haar voor de eenvoud Sophie noemen – plaatsneemt achter het bedieningspaneel.
Het is vreemd om oogcontact te maken met iemand die vijf seconden later een hogedrukspuit op je lichaam richt, dat kan ik nu met zekerheid vertellen. ‘Vous êtes prêt, monsieur?’, vraagt Sophie. Ik knik en weet niet goed waarnaartoe te kijken. Je staat tenslotte niet elke dag halfnaakt voor een vreemde vrouw met een uit de hand gelopen tuinslang.
Traag en met circulaire bewegingen spuit ze het lauwe water over mijn schenen. Nog steeds weet ik niet goed waar ik mijn ogen op moet richten. Sophie, de waterstraal, Sophie, de muren, mijn voeten, Sophie. Ik onderdruk een giechel terwijl het water op mijn buik plenst. Nu durf ik Sophie niet meer aankijken. De thermale douche balanceert tussen gekietel en het gevoel dat je de volgende dag overal vol blauwe plekken zal staan. Meer dan eens speelt het beeld van een gek die met een waterslang wordt afgespoten me voor de ogen.
De thermale douche balanceert tussen gekietel en het gevoel dat je de volgende dag overal vol blauwe plekken zal staan.
Wanneer de balneotherapeute vraagt of ik me om wil draaien, begrijp ik pas waarom de behandeling zo populair is. De harde straal op je rug masseert je spieren los en doet me voor het eerst tijdens deze behandeling echt ontspannen. (Dat ik mijn ogen gewoon op de muur voor me kan laten rusten, heeft daar wellicht ook iets mee te maken.) Het walsende water kan je vergelijken met een straal in een subtropisch zwembad: hou je rug ertegen en je wil al niet meer verder zwemmen. Op dit moment mag dit thermaal stortbad gerust dus nog even duren. Het feit dat ik telkens kort door mijn benen zak wanneer Sophie op mijn knieholtes richt, neem ik er graag bij.
Na de Tweede Wereldoorlog werd het bezoeken van kuuroorden pas helemaal mogelijk voor een brede laag van de bevolking door een gedeeltelijke tussenkomst van de mutualiteit. Tot aan het einde van de jaren tachtig zal een kuurbehandeling deels terugbetaald worden. Het afschaffen ervan zal een vermindering van het aantal badgasten met zich meebrengen voor Spa. In onder andere Frankrijk en Luxemburg worden thermale behandelingen nog steeds tot drie weken terugbetaald.
Men vermoedt dat de thermen tijdens de wereldoorlogen gewoon openbleven, maar het is onduidelijk in welke mate, en wie juist binnen mocht. Na de oorlogen bleek echter snel dat er kostbare koperbaden ontvreemd waren uit de thermen. Tot op de dag van vandaag gebruikt men nog de koperbaden uit 1868 voor behandelingen: les bains carbogazeuses, of koolzuurbaden.
Voor de behandeling gebruikt het kuuroord de Marie Henriëtte-waterbron, vernoemd naar de vrouw van koning Leopold II. Het natuurlijk koolzuur- en ijzerhoudend mineraalwater heeft in de loop der jaren naar verluidt vele bekende gasten verwend. Naast de koningin zouden ook onder meer tsaar Peter De Grote en schrijver Victor Hugo zich een koolzuurbehandeling in Spa hebben aangemeten.
Ik wacht op mijn volgende behandeling. Ondertussen passeren verschillende koppels en groepjes vriendinnen in de gangen van het verzorgingscomplex. Vroeger bestonden er afzonderlijke delen voor mannen en vrouwen in de meeste kuuroorden, maar nu lopen ze allemaal samen in dezelfde witte badjas en witte slippers door de thermen. Precieze cijfers van de man-vrouwverdeling had de manager niet voor me, alleen de schatting dat hun klantenbestand ongeveer voor veertig procent uit mannen en zestig procent uit vrouwen bestaat. ‘Iedereen laat zich immers graag verwennen’, gaf de manager nog mee.
Ik ben bijna ingedommeld op een van de vele ligbedden wanneer Sophie me op mijn schouders tikt. Ze komt me halen voor mijn koolzuurbad. ‘U kan zo dadelijk best uw zwembroek uitdoen, het ijzer in het water kan anders de kleur ervan aantasten.’ Ze sluit de deur. Ik trek mijn slip uit en ga poedelnaakt in het koperen bad zitten. Het lijkt wel gevuld met Spa Rood.
Ik kan me initieel niet ontdoen van de vraag wat er net anders is aan de koolzuurbaden dan een gewone weekbeurt in een normaal bad.
Duizenden kleine belletjes hebben zich ondertussen genesteld op mijn lichaam. Het ziet eruit alsof ik een zeldzame huidziekte heb opgelopen. Op de achtergrond speelt een of ander meditatief panfluitmuziekje. Aangezien Boeddha dezer dagen niet meer kan ontbreken in eender welke ontspannende setting, waakt zijn beeltenis met gesloten ogen over me vanop de vensterbank.
Ik kan me initieel niet ontdoen van de vraag wat er net anders is aan de koolzuurbaden dan een gewone weekbeurt in een normaal bad. De geur van het ijzer in het water is bovendien moeilijk te negeren. Deze behandeling zou zorgen voor een verminderd stressgevoel en maakt dat de bloedvaten wijder worden voor een betere doorstroom. Veel merk ik er niet van. Ik stap uit de tobbe en droog me af. Tòch een voordeel: mijn huid is opvallend zachter geworden.
Het complex uit 1868 wordt in 2003 gesloten. Het gebouw voldoet niet langer aan de eisen voor een hedendaags kuuroord. Een jaar later opent het nieuwgebouwde complex van de thermen van Spa. Vandaag kan je er nog steeds terecht voor de traditionele behandelingen, maar zijn ook sauna’s, hammams en zwembaden opgenomen in het aanbod. Met een uitzicht over de omliggende natuur wisten de thermen zich een nieuw gezicht aan te meten.
Naast het wellnessgedeelte worden de thermen vandaag nog steeds gebruikt voor verzorgende doeleinden. Zo komt onder andere een groep van volwassenen en kinderen met brandwonden jaarlijks tweemaal op bezoek in Spa om hun littekens te verzachten via hydrotherapie.
Het is nog steeds niet helemaal duidelijk wat men met de oorspronkelijke thermen in het stadscentrum wil aanvangen. Het historische gebouw is beschermd, maar heeft wel een grondige renovatie nodig. Er wordt gesproken van een luxehotel met restaurant in de grote inkomhal, maar de toekomst van het gebouw is vooralsnog officieel niet bekend.
Na de twee traditionele behandelingen krijg ik ook nog een volledige lichaamsmassage en gezichtsverzorging. Het is opvallend hoe meer ontspannen ik uit de massagestoel kom in vergelijking met de thermale douche en het koolzuurbad. Als clichématige millennial ben ik duidelijk sneller tevreden met de moderne dan de traditionele hydrokuren, al vond ik de ervaring van een honderdvijftigjaar oude behandeling zeker ook weleens de moeite waard.
Onze buren van aan de andere kant van het kanaal zijn kuuroorden met goede reden spa’s beginnen noemen.
Zwevend op mijn badslippers en nog steeds gehuld in mijn zachte witte badjas begeef ik me naar de kleedkamers. Het is duidelijk dat ze hier in Spa de traditie en de knepen van het vak – letterlijk – in de vingers hebben zitten. Onze buren van aan de andere kant van het kanaal zijn kuuroorden tenslotte ook met goede reden spa’s beginnen noemen.
Tijdens ons verblijf in Spa overnachtten we in La Maurianne. Het prachtige pand uit de achttiende eeuw werd begin dit jaar volledig gerenoveerd tot een klassevolle en charmante gîte. Ideaal voor zij die zich willen onderdompelen in de geschiedenis van Spa. Het huis dat lange tijd dienst deed als restaurant kan opgedeeld worden in twee delen, voor groepen tot veertien personen. Doorheen de week ontvangt La Maurianne ook individuele gasten als bed and breakfast. De gîte in hartje Spa wordt gerund door een uiterst sympathieke gastvrouw die je op je wenken zal bedienen. ’s Ochtends biedt La Maurianne een uitgebreid ontbijt aan met allerlei zelfgemaakte bereidingen en producten uit de streek. Meer informatie vind je op de Facebookpagina van het verblijf.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier