Single vrouwen blijken gelukkiger en gezonder, terwijl mannen vaker worstelen na een relatiebreuk. Vrouwen geven aan dat de ongelijke taakverdeling in traditionele relaties daar een belangrijke rol in speelt. Wat als we afstappen van die stereotype genderrollen en een modernere vorm van relaties omarmen?
Vrouwen die hun eigen boontjes doppen zijn wellicht de grootste nachtmerrie van Andrew Tate-aanhangende ‘bro’s’ van de manosfeer, maar het aantal single vrouwen zit in de lift. Tegen 2030 zal bijna de helft van alle westerse vrouwen zonder partner door het leven gaan. Onderzoek van de University of Toronto in 2024 wijst uit dat dit hen vaak gelukkiger maakt, terwijl mannen er eerder nadeel van ondervinden. Paul Dolan, professor aan de London School of Economics en auteur van Happy Ever After, concludeert dat single, kinderloze vrouwen niet alleen gelukkiger zijn, meer verdienen en langer leven, maar ook een fijner seksleven hebben.
Vrouwen worden vaak gewaardeerd om wat ze doen voor een ander, en minder om wie ze zijn.
Dat alleenstaande, kinderloze vrouwen gelukkiger zijn, gaat niet zozeer om het single-zijn zelf, maar om het vermijden van de klassieke rolpatronen binnen relaties. Vrouwen in heteroseksuele relaties nemen namelijk nog steeds het grootste deel van de zorg en het emotionele werk op zich, wat in sommige gevallen stress en zelfs burn-outs met zich meebrengt.
Klaar met ongelijkheid
Het stijgend aantal single vrouwen is zowel bevrijdend als confronterend, vindt performer en kunstenaar Alice Van der Wielen-Honinckx. ‘We zijn opgegroeid met een ideaalbeeld waarin het heterokoppel de norm is. Daarvan afstappen is moeilijk; het voelt als een rouwproces. Een relatie wordt maatschappelijk nog steeds hoger ingeschat dan single zijn.’ Dat steeds meer vrouwen ervoor kiezen single te zijn en daar gelukkiger van worden, is een krachtig signaal dat de traditionele relatievorm voor velen niet werkt. In haar werk Creatures in Rest – dat werd getoond op de Biënnale Women of Arts – onderzocht Van der Wielen-Honinckx samen met drie performers wat het betekent om simpelweg te zijn. ‘Vrouwen worden vaak gewaardeerd om wat ze doen voor een ander, en minder om wie ze zijn.’
De opkomst van extreemrechtse bewegingen heeft geleid tot een terugslag in vrouwenrechten in verschillende EU-lidstaten, waaronder ook België.
Volgens de kunstenaar is het niet zo dat vrouwen liever single zijn, maar eerder dat ze steeds minder bereid zijn om onevenwichtige relaties te accepteren. Een onderzoek uit 2023 van Oxfam Nobit naar de emancipatie van vrouwen bevestigt dit. Niet alleen worden vrouwen zich steeds bewuster van ongelijkheden, maar ze zijn ook minder bereid deze te aanvaarden.
Queer
Hoewel gelijke rechten wettelijk zijn vastgelegd in de grondwet, is de realiteit anders. Een vader die zijn kind van de opvang haalt wordt als een goede vader gezien, terwijl het voor een moeder als vanzelfsprekend wordt beschouwd. ‘We bewegen niet vanzelf richting meer gendergelijkheid’, duidt Billie Wyns, coördinator bij Sophia, het Belgisch Netwerk voor Genderstudies. Het blijft een voortdurende strijd om niet tot stilstand te komen of zelfs achteruit te gaan. De European Women’s Lobby stelde in 2021 vast dat de opkomst van extreemrechtse bewegingen heeft geleid tot een terugslag in vrouwenrechten in verschillende EU-lidstaten, waaronder ook België.
Hoe kunnen we die dalende trend omdraaien? ‘Met de kracht van verbeelding,’ gelooft Billie. ‘Daarom hou ik zoveel van het woord queer’. Specialist in queer studies professor José Esteban Muñoz beschreef ‘queer’ als iets dat aan de horizon ligt, een reële utopie. Geen naïeve droom dus, maar net inspiratie om nieuwe samenlevingsvormen te creëren. ‘Door de term queerness te zien als een horizon, iets wat constant in beweging is en zich niet laat definiëren, worden we aangespoord om datgene wat onmogelijk lijkt, toch als mogelijk te blijven beschouwen,’ vertelt Billie.
Gelijkwaardigheid
Hoe pakken we dat aan, een gelijke relatie? Onderzoekers van de University of California benadrukken dat gendergelijkheid in relaties vooral te maken heeft met samenwerking en wederzijds respect. In een evenwichtige verhouding gaat het over het bieden van emotionele steun, meer dan om een gelijke taakverdeling. ‘Gelijkwaardigheid is voor mij belangrijker dan een gelijke verdeling in taken,’ getuigt performer Manon Kanjinga Janssen. ‘Gelijkheid is een illusie, omdat je het werk nooit perfect gelijk kunt spreiden.’
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie impliceert gelijkwaardigheid dat iedereen op dezelfde manier gewaardeerd wordt, ongeacht haar, hun of zijn genderidentiteit.
Zijn vrouwen misschien beter in staat om met het leven om te gaan? Hoewel vaak wordt gedacht dat mannen later volwassen worden, blijkt dat biologisch niet te kloppen. In een artikel van Knack Weekend-journalist Nathalie Le Blanc over volwassenheid verklaart Rudi D’Hooge, professor biologische psychologie aan de KULeuven, verschillen in gedrag tussen de genders door het opgroeien in verschillende leefwerelden, en niet doordat onze hersenen anders zijn opgebouwd. Jongens en meisjes worden al vanaf de geboorte anders behandeld.
Het is belangrijk stil te staan bij hoe we jongens en meisjes opvoeden.
Ook in het onderzoek van Chia Longman, professor genderstudies aan de UGent, lezen we dat de verschillen tussen mannen en vrouwen minder significant zijn dan vaak wordt aangenomen. Zowel in onze manier van leven als in onze fysieke bedrading lijken we op elkaar. Het is dus belangrijk stil te staan bij hoe we jongens en meisjes opvoeden.
‘Het is niet wij tegen zij, vrouwen tegen mannen,’ voegt curator en kunsthistorica Lien Craps toe. Craps cureerde de talk Hey Sugar, waarbij ze in gesprek ging met drie kunstenaars – Lisa Ijeoma, Sam Druant en Nina Vandenbempt – over feminisme, ongelijkheid en discriminatie. De kunstenaars namen het publiek mee in hun verhaal via voorbeelden uit hun dagelijks leven. In de zaal waren slechts een handvol mannen aanwezig. Van één van hen, een kunstverzamelaar, kreeg Lien Craps nadien een brief waarin hij schreef: ‘Voor het eerst sinds de jaren ’70 slaagde een groep curatoren erin mijn referentiekader bij te sturen.’ ‘Dat was het mooiste compliment dat ik kon krijgen,’ vertelt de curator.
Sleutel tot geluk? Vriendschap, therapie en een goed netwerk
Vele feministen, waaronder bell hooks, zien het patriarchaat als een politiek systeem dat ook mannen beperkt in hun mogelijkheden om volledig zichzelf te zijn. Jongens leren van jongs af aan om zich af te sluiten van hun gevoelens. Jongens moeten sterk zijn, niet wenen en doorduwen, wat een invloed heeft op al hun dichte relaties.
Recent onderzoek bevestigt dat volwassen mannen een minder hecht emotioneel netwerk hebben en minder snel de stap zetten richting therapie. Als mannen in staat zouden zijn een relatiebreuk goed te verwerken, zouden ze misschien wel hetzelfde geluksniveau behalen als single vrouwen.
Waarom zouden we alleen klassieke romantische relaties vieren?
Voor Victor, die sinds drie jaar gescheiden is van de moeder van zijn twee dochters, bood zijn breuk alvast de kans om te groeien als mens en vader. ‘Na mijn relatiebreuk kreeg ik een eigen huishouden en meer zorgtaken. Op het eerste gezicht leek dat meer werk, maar ik kreeg er iets waardevols voor terug: een diepere band met mijn kinderen. Waar ze vroeger ‘mama’s kindjes’ waren, komen ze nu ook naar mij met hun gevoelens. Dat is onbetaalbaar.’ Toch merkt de 42-jarige architect dat de samenleving zijn co-ouderschap soms als een falen ziet. ‘Er wordt nog steeds neergekeken op mensen zonder kerngezin. Als ik naar mijn kinderen en hun mama kijk, weet ik dat ik allesbehalve gefaald heb.’
Ook Jonas is na zijn relatiebreuk gegroeid op vlak van zelfontplooiing, mede dankzij therapie. ‘Waar ik vroeger bij mijn partner terecht kon voor mijn emotioneel welzijn, zorg ik daar nu zelf voor,’ vertelt de 32-jarige ethische hacker. ‘Vandaag zoek ik naar een partner met wie ik plezier kan maken, samenwonen hoeft niet meer per se voor mij.’ Wanneer mannen genderstereotypes achter zich laten, is er meer ruimte om gewoon zichzelf te zijn.
Vrienden, minnaars, partners? Jongeren stappen af van klassieke kerngezin
In die zoektocht om zo dicht mogelijk bij zichzelf te staan, zoeken jongere generaties steeds vaker niet-traditionele relatiestructuren op. ‘Meer en meer mensen kiezen voor een lossere grens tussen vriendschap en romantiek,’ vertelt ook Billie Wyns van Sophia vzw, het Belgisch Netwerk voor Genderstudies. ‘Wat zijn we voor elkaar – partners, lovers, vrienden, friends with benefits – dat is niet altijd makkelijk te benoemen’. Veel relaties passen niet in één rigide categorie.
Zonder het klassieke heterorelatiemodel voel ik me gelukkiger en kan ik dichter bij mezelf blijven.
De 28-jarige Rola kan hier van meespreken: ‘Ik heb verschillende connecties, die ik zowel als vriendschappelijk als romantisch zou omschrijven. Zonder het klassieke heterorelatiemodel voel ik me gelukkiger en kan ik dichter bij mezelf blijven. Door alleen te wonen, voel ik ook minder frustratie rond huishoudelijke taken. Om de week woont mijn zoontje bij me. Ik geniet zowel van de tijd samen, als van de tijd alleen. Ja, ik mis soms gezelschap om samen een film te kijken of op zondag te ontbijten, maar die rollen worden opgevangen door andere mensen in mijn leven. Wegstappen van de traditionele relatie is een zoektocht, maar wel eentje die de moeite waard is,’ concludeert Rola.
‘We missen nog vaak een taal om diepe, intieme relaties te beschrijven die buiten de klassieke romantische relaties vallen,’ voegt Billie toe. Daarom organiseert die binnenkort samen met Spring Leyssens, een soulmate-parade. ‘Iedereen mag hun soulmate meebrengen, in welke vorm dan ook. We zien het even groots als een bruiloft, maar dan op onze manier. Waarom zouden we alleen klassieke romantische relaties vieren? Soulmates kunnen zoveel meer zijn.’
Lees ook:
– ‘Single zijn is geen wachtkamer’: auteur en podcastmaker Charlotte Wilmssen wil het vrijgezellenbestaan een positiever imago geven
– ‘Vrouwen worden te vaak in een empathische, zorgende hoek geduwd’: 4 redenen waarom representatie belangrijk blijft
