Gedaan met de girlboss: waarom worden huisvrouwen verheerlijkt op sociale media?

Op sociale media doen filmpjes van hyperfeminiene vrouwen die weinig om handen hebben volop de ronde. Ze noemen zichzelf stay-at-home girlfriend, soft girl of divine feminine. Gedaan dus met de verheerlijking van de girlboss. De opkomende tegenbeweging wil zich verlossen van de toxische prestatiemaatschappij. Hoe komt dat?’

Op TikTok doet het filmpje ‘A day in the life of a stay-at-home girlfriend’ me pauzeren. Een jonge vrouw strekt zich uit en maakt haar bed op. Ze slentert naar de badkamer en begint aan haar ochtendritueel: een masker met LED lampjes en welgeteld tien producten glijden over haar huid. In haar voice-over vertelt ze met een zachte toon stapsgewijs wat elk serum en crème moet doen. Ze wandelt naar haar dressing, pikt minutieus een paar stukken uit en gaat uiteindelijk voor een zachte, pastelkleurige look. In de keuken maakt ze een kunstige latte. Die brengt ze naar haar vriend, de kostwinner van het huis: een streng-uitziende man die vanuit zijn thuiskantoor met één hand aan de lijn hangt en met de andere doodles maakt. Ze zet de koffie keurig voor hem neer en glimlacht, hij ontvangt de koffie en knikt goedkeurend terug. Het is een kleine maar tekenende uitwisseling: een stille transactie waarin ze elk hun toegewezen genderrol vervullen en bekrachtigen. Neem het decor weg, en je waant je in de jaren zestig. 

Dit soort levensstijl doet ons mijmeren over de rol van de vrouw in deze maatschappij. Wat als je je eigenwaarde – in tegenstelling tot deze thuisblijvende vriendinnen – wel laat afhangen van je prestaties en productiviteit? Jezelf vereenzelvigen met het beeld van een vrouw aan de haard voelt bijzonder voorbijgestreefd. Maar toegegeven: er is ook iets onschuldig en romantisch aan dit soort beelden. De aanname dat het leven geen ratrace hoeft te zijn, dat het leven zo simpel en zorgeloos kan zijn als een latte in elkaar knutselen, je huid rustig verzorgen of een pastelkleurige outfit te kiezen. Dat idee leeft ook bij heel wat andere subculturen op sociale media. Een deep dive in de wondere wereld van de cottage core, soft girls, vanilla girls de divine feminine van het internet.

La vie en rose 

Nog niet zo lang geleden was er het tijdperk van de beruchte ‘girlboss’: een neologisme dat opkwam na het gelijknamige boek #GIRLBOSS van Sophia Amoruso, oprichtster van de fast fashion website Nasty Gal. Haar pad naar het leiden van een succesvol bedrijf was zo inspirerend, dat het in een mum van tijd gigantisch veel aanhangers kreeg. Het woord werd al snel geprint op dagboeken, pennen en kleding. De ironie wilde dat Nasty Gal in 2015 faillissement aanvroeg wegens – jawel – een toxische werkcultuur. Het woord ‘Girlboss’ kreeg bijgevolg een karikaturale connotatie. Al snel doken parodieën zoals ‘Gaslight, Gatekeep, Girlboss’, een speling op de zin ‘Live, Laugh, Love’, die de spot drijft met het stereotiepe beeld van de feminist. Op TikTok kreeg de Girlboss een complete rebranding en werd ze opnieuw voorgesteld onder de naam ‘That girl‘: een blitse, coole en nog efficiëntere versie dan haar voorganger. Maar ook die werd – mede door de onhaalbare, hyperproductieve ‘4 am morning routines’ – door het grote publiek voor onzin weggezet.

Daar waar de #girlboss en that girl hard werken idealiseren, doen de nieuwe soft- en vanilla girls het tegengestelde. Ze doen aan slow-living, omarmen hun ‘vrouwelijkheid’ – of hun afgelijnde definitie ervan – wonen in een dromerig, knus interieur en hebben een specifieke voorliefde voor pastelkleurige kleding. ‘Je kunt het zien als een tegenbeweging van de hectische hustle culture die de laatste jaren in de maatschappij heerst’, vertelt Sanne Pieters, socioloog en onderzoeker aan de KU Leuven. ‘Een heleboel jonge vrouwen vinden het onmogelijk om aan een ideaalbeeld te voldoen waarbij ze in alles moeten excelleren: hun carrière, het moederschap, relaties en vriendschappen. Die opkomende tegenbeweging zegt dus eigenlijk: dit is niet haalbaar.’

Take the red pill

Dat idee kan zich soms in extremere vormen uiten. Zo deed de socioloog onderzoek naar de Red Pill-beweging. Specifiek nam ze de vrouwelijke tak van die beweging – de Red Pill Women – onder de loep. ‘De Red Pill is een knipoog naar The Matrix (film uit 1999, geregisseerd door de zussen Wachowski’, nvdr) waarbij de hoofdrolspeler de keuze moet maken tussen een rode of een blauwe pil. Wanneer je de rode pil neemt, “ontwaak” je en zie je de “realiteit” van de maatschappij’, vertelt de socioloog. ‘De Red Pill beweging heeft zich dat idee toegeëigend en daar een eigen ideologie aan gehangen.’ 

Een deel van de “realiteit” is volgens hen dat heteroseksuele relaties gedoemd zijn om te mislukken sinds het feminisme is opgekomen: een idee dat ook bij vrouwen van de Red Pill beweging aanslaat. ‘De vrouwen zijn uitgesproken anti-feministisch. Ze vinden het onverzoenbaar dat vrouwelijkheid gepaard gaat met uitblinken op elk vlak: een vrouw moet volgens hen niet oneindig kneedbaar en flexibel zijn. Daarom willen ze terug naar een meer traditionele genderrol.’

Aesthetics of ideologie?

Volgens Pieters is er verwantschap tussen de Red Pill beweging en het fenomeen van stay-at-home girlfriends en consorten. ‘Voor alle duidelijkheid: wat je op TikTok ziet, is niet ronduit anti-feministisch. Maar toch zie je duidelijk dat een traditioneler genderpatroon hen ook aanspreekt. Alleen communiceren ze dat anders.’ Zo laten de stay-at-home girlfriends het werk over aan de man. De soft girls kiezen voor een dromerige esthetiek met zachte make-up looks zoals de virale ‘cold girl’ make-up. Bij de cottage core draait alles rond slow-living, gezelligheid en de kleine dingen in het leven. En de vanilla girls gaan voor minimalistische luxe, comfort en een obligaat vanillekleurig pallet in hun interieur én kledingkast.

‘In de TikTok filmpjes wordt alles op zo’n feeërieke manier voorgesteld, dat je aandacht meteen gaat naar de esthetiek ervan’, vertelt Sanne. ‘Het duurt wel even voor je echt doorhebt dat je aan een ideologie wordt blootgesteld.’ Is de dominantie van die ideologieën dan vooral aanwezig op het internet? ‘Het zou fout zijn om te denken dat het enkel online leeft. Die beweging is duidelijk populair en voelbaar in het echte leven.’ Zo kon de Zweedse Matilda Djerf, die door haar fans verafgood en geprezen wordt voor haar belichaming van de perfecte vanilla girl, haar label Djerf Avenue uitbrengen. Haar oversized beige blazers, flowy hemden en minirokken gaan als warme broodjes over de toonbank en zijn ondertussen een vaste waarde in modewereld.

Word je pas een vanilla girl als je de kleren van Djerf draagt, en een Soft girl als je zachte blush opdoet? En hoe “ontdoe je jezelf van mannelijke trekjes” en “omarm je je vrouwelijkheid” om divine feminine te worden? Een urenlange zoektocht levert me niets concreet op. Ik stoot steeds op nietszeggende rituelen en dubieuze tips: sommige contentmakers beweren dat ik een dagboek moet bijhouden en kamillethee moet drinken, anderen claimen dat ik rozekwarts en planten in huis moet halen. ‘Dat er geen handleiding bestaat, verrast me niet’, zegt Pieters. ‘Er bestaat namelijk niet zoiets als een soft girl of een girlboss. Vrouwelijkheid definiëren kan gewoon ook niet, er is niet maar één soort vrouwelijkheid.’

Paradox van feminisme

Hetzelfde geldt voor feminisme: hoe definieer je dat precies en wanneer ben je feministisch? De geschiedenis leert ons dat feministen eind 19^de en begin 20^ste eeuw protesteerden tegen uitsluiting in onderwijs en arbeid. Het hoogtepunt van de eerste feministische golf was de strijd voor vrouwenkiesrecht. Vervolgens draaide het feminisme in de jaren 1960 vooral om thema’s als betaalde arbeid en seksueel geweld. In het postfeministische tijdperk van vandaag draait het allemaal om #Girlpower, individualisme en empowerment en wordt alsmaar vaker naar feminisme gekeken vanuit een inclusievere lens. Zo bedacht Kimberlé Crenshaw, rechtenprofessor aan Columbia en UCLA, hiervoor de term intersectionaliteit. In haar boek ‘On Intersectionality’ beschrijft ze hoe het gender, ras en seksuele identiteit van een persoon hen kan blootstellen aan meervoudige discriminatie en marginalisering.  Kun je, met intersectionaliteit in het achterhoofd, wel feministisch zijn als je een stay-at-home girlfriend bent of een slow-life wilt leiden? ‘Niet iedereen heeft het privilege, de tijd en de luxe om zich zo’n leven te veroorloven’, zegt Pieters.

Anderzijds zien sommige women of colour het tragere, zachtere leven als een vorm van verzet. Zo is de soft girl aesthetic bij veel Afro-Amerikaanse vrouwen populair, nét omdat ze vaak geconfronteerd worden met de stereotypische strong, black woman retoriek. Een prinsessenjurk dragen en op je bed rusten terwijl je thee drinkt: dat is voor hen een vorm van protest tegen de maatschappij die te veel van hen verwacht.

‘Of je nu thuis blijft en filmpjes maakt over je stay-at-home leven op sociale media, toegewijd bent aan je leven als soft girl of een carrière uitbouwt: we zijn altijd wel bezig met onszelf op een of andere manier te optimaliseren. Mooie content maken kost je trouwens ook hartstikke veel tijd en zo bouw je stiekem ook aan een carrière’, zegt Pieters geamuseerd. Het ultieme voorbeeld daarvan is Matilda Djerf die haar eigen kledingmerk en business aan koppelde bijvoorbeeld.

Al die subculturen zijn volgens de socioloog verweven met het postfeminisme waarbij alles draait rond individualisme en zelfbeschikking. In die zin is het beeld dat deze vrouwen op feminisme hebben wat paradoxaal: ‘De vrouwen die ervoor kiezen om thuis te blijven, doen dat omdat het hun keuze is. Dat doen de vrouwen die bewust voor hun carrière kiezen ook. Die twee types hebben dus meer raakvlakken dan je zou denken.’

‘Ik denk dat alle vrouwen het eens zijn dat de maatschappelijke verwachtingen voor hen torenhoog liggen. Iedereen is op zoek naar een manier om daarmee te om te gaan. Net daarom is het belangrijk om nieuwsgierig naar elkaar te blijven, ongeacht je visie op feminisme en vrouwelijkheid’, aldus Pieters.