Van gelijke rechten in Egypte tot vrouwelijke Vikingen: 3 boeken die het mannelijke perspectief op de geschiedenis corrigeren
Naast lifestylejournalist is Nathalie Le Blanc ook een enthousiaste boekenwurm. De frappante feiten die ze al lezend opmerkt, deelt ze in haar wekelijkse column. Deze week: drie boeken die de geschiedenis van vrouwen in ere herstellen.
8 maart is Internationale Vrouwendag. Belangrijk, nu vrouwenrechten weer op losse schroeven staan, maar ook omdat sommige vakgebieden nog veel inhaalwerk hebben. Casestudy: geschiedkunde. ‘Men heeft de vrouwen die in het verleden geregeerd, ingegrepen, gesproken, leidinggegeven en baanbrekend werk verricht hebben, gewoonweg gewist’, schrijft Titiou Lecoq in Geschrapt, uitgegomd, gewist. Daarin zet ze vrouwen die verdwenen in l’oublioir, het vergeetapparaat, weer op de kaart. ‘Men heeft ons aangepraat dat er over vrouwen niets te vertellen viel. (…) omdat ze te veel bezig waren met kinderen, huishouden en aardappelstoofpotjes. Dat is de waarheid geweld aandoen.’ Onze op gender gebaseerde blik op het verleden is een weerspiegeling van de westerse samenleving in de 19de eeuw, stelt Lecoq.
Dat is niet de enige fout die historici maken, schrijft archeologe Elizabeth Wayland Barber in Women’s Work: The First 20.000 Years. Veel vrouwenwerk in de loop van onze geschiedenis was beperkt houdbaar. Eten bijvoorbeeld, en textiel. Toen ze archeologie studeerde, zag Barber op potten en muren tekeningen van complexe stoffen. Zij herkende die, als dochter van een wevende moeder, maar haar proffen lachten haar weg. Dus ging ze bestaande bronnen uitpluizen met een textiel- en vrouwenbril op. ‘We moeten de vaardigheid ontwikkelen om elk beetje bewijs te vinden en daar elke laatste druppel informatie uit te halen.’
Het resultaat van haar onderzoek is niet alleen een plezier om te lezen, maar ook verbijsterend. Egyptische vrouwen hadden zo goed als gelijke rechten en runden bovendien de ateliers die linnen weefden, een stof die in Egypte als betaalmiddel diende. Archeologie evolueerde rond de vorige eeuwwisseling tot een onderzoekende wetenschap die niet alleen artefacten verzamelde, maar ook echt wilde uitzoeken hoe mensen leefden. Technologie zoals koolstofdatering, infraroodbeelden en DNA leverde nieuwe data op, net als linguïstiek, mythologie, cartografie en reconstructie.
Het valt Barber op dat vooral vrouwelijke wetenschappers het leven van hun voormoeders ontrafelen. ‘Vrouwen moeten geen eigen geschiedenis bedenken, die is er al, we moeten gewoon weten waar we ze kunnen ontdekken.’
Niet zo eenvoudig als het lijkt, ontdekte journaliste Heather Pringle toen ze haar boek The Northwomen schreef. In 1877 werd op het Zweedse eiland Birka een spectaculair Vikinggraf ontdekt, duidelijk de laatste rustplaats van een krijger. 120 jaar lang leerden Scandinavische kinderen over hem. Maar in 2014 ontdekte een medische antropologe dat deze krijger een vrouw was. DNA-onderzoek bevestigde haar hypothese. Wetenschappers hadden dat niet opgemerkt, omdat ze het doodgewoon niet verwachtten, ondanks het feit dat vrouwelijke krijgers in Vikingmythes en gedichten figureren. ‘Lang werd gedacht dat mannen en vrouwen heel gescheiden levens leidden in de Vikingwereld,’ schrijft Pringle, ‘maar dat was niet zo.’ Vrouwen waren krijgers en ontdekkingsreizigers, slaven en koninginnen, tovenaressen en ondernemers. En zonder het meesterschap van vrouwelijke wevers waren er geen zeilen om de wind mee te vangen.
Een geschiedenis die alleen focust op wat mannen deden, heeft geen waarde, vindt Pringle. ‘Het leert ons niets. We moeten het gordijn openmaken en kijken wat er achter de schermen gebeurde om te begrijpen wie onze voorouders echt waren.’
Geschrapt, uitgegomd, gewist. Hoe vrouwen uit de geschiedenis zijn geschreven, Titiou Lecoq, EPO.
Women’s Work: The First 20.000 Years, Elizabeth Wayland Barber. W.W. Norton & Co
The Northwomen, Untold Stories From the Other Half of the Viking World, Heather Pringle, National Geographic Society.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
