‘Vrouwen worden te vaak in een empathische, zorgende hoek geduwd’: 4 redenen waarom representatie belangrijk blijft

Wij mensen zijn een vergeetachtige soort. Dat is volgens Alain de Botton waarom godsdiensten, filosofen als hij én leerkrachten eindeloos dezelfde eenvoudige boodschappen herhalen. Op Internationale Vrouwendag herhalen wij graag dit: representatie doet ertoe. En wel om deze 4 redenen.

1. Omdat het maar zo eerlijk is

We hebben in België heel wat regels en maatregelen om er voor te zorgen dat elke gemeenschap juist vertegenwoordigd is in onze representatieve organen. Een mooi voorbeeld is het federaal parlement, met zijn 88 Nederlandstalige leden en 62 Franstaligen. Die cijfers liggen vast, op basis van de bevolking van het land. Quota, dus. We hebben daar geen probleem mee want dat is maar zo logisch. En eerlijk ook. Maar als het over iets anders dan onze geboorteplaats gaat, vinden we het regelen van representatie niet zo vanzelfsprekend. Wellicht zou het niet tot 1948 geduurd hebben voor alle Belgische vrouwen stemrecht kregen als de helft van de stemmende parlementsleden zelf vrouw geweest was.

Het belangrijkste tegenargument voor quota en vastgelegde representatie, is dat jobs best ingevuld worden op basis van deskundigheid, weet Bieke Purnelle, mede-directeur van het Kenniscentrum voor gender, feminisme en gelijke kansen RoSa. ‘Dat suggereert dat er niet genoeg kwalitatieve vrouwen, mensen van kleur, andersvaliden, noem maar op, bestaan. Dat is een non-argument. Uiteraard bestaan ze. Er studeren vandaag meer vrouwen af aan de universiteit dan mannen, om maar iets te zeggen. Misschien zitten ze niet op de eerste rij, of in je partijbureau, maar dat ligt niet aan hen. Als er binnen je partij niet genoeg vrouwen zijn die je geschikt vindt voor een minister- of kabinetpost, of binnen je bedrijf niet genoeg vrouwelijke kandidaten voor CEO zijn, dan ligt dat ook deels aan jou.’  

Niet enkel cijfers afvinken

Het is ook belangrijk om het onderscheid te maken tussen kwantitatieve en kwalitatieve representatie, vindt Purnelle. ‘Het gaat niet zozeer alleen over de cijfers afvinken, het gaat ook over wie welke rol krijgt. Dat klinkt evident, maar is belangrijk onderscheid. Vrouwen worden nog te vaak in de zorgende, empathische hoek geduwd, bijvoorbeeld, terwijl er meer verschil is tussen individuele vrouwen en individuele mannen dan tussen mannen en vrouwen als groep.’

En tweede veelgehoord argument is dat vrouwen, andersvaliden of mensen met een andere achtergrond niet blij zullen worden als ze een job krijgen, ‘voor de diversiteit’. Wie wil er nu een baan krijgen omwille van wie ze zijn, en niet omwille van wat ze kunnen. Een vreemd argument, als je bedenkt dat een paar eeuwen de meerderheid van de betaalde jobs voorbehouden waren voor een specifiek deel van de bevolking, en zij die jobs dus kregen omdat ze man waren, en niet omdat ze competent waren.

Mensen kiezen voor mensen die op hen lijken, weet Meron Knikman, voorzitter van de Vrouwenraad. ‘Dat schenkt vertrouwen. Maar als het gaat over een maatschappij vertegenwoordigen, dan klopt het natuurlijk niet. In bijvoorbeeld politiek betekent plaats maken voor diversiteit het opgeven van macht, en dat is niet makkelijk.’ Daarom moeten structuren grondig aangepakt worden. ‘Als de drempels te hoog zijn, als mensen onvindbaar blijken omdat de poort doodgewoon niet open staat, dan heb je sowieso geen level playing field. Verandering zal oncomfortabel aanvoelen voor degenen die plaats moeten maken, maar het is noodzakelijk.’

2. Omdat het doodgewoon een goed idee is

Diverse teams leveren beter werk. U moet ons niet geloven, dat is wat arbeidssociologisch onderzoek bewijst, vertelt Knikman. ‘Jong en oud, man en vrouw, verschillende achtergronden, als er genoeg diverse kennis en ervaring is, wordt er opvallend beter gepresteerd. Net omdat er meer invalshoeken en ideeën zijn. Het is gewoon slim, dus, zeker in een maatschappij die zo bezig is met efficiëntie en productiviteit.’

Wetgeving die alleen voor samenwoners werkt, architectuur en een openbare ruimte waar alleen validen goed in functioneren, cardiologie die alleen mannenharten onderzoekt, dermatologen die geen verstand hebben van een donkerder huidskleur: als diversiteit in onze toch diverse maatschappij ontbreekt, dan geeft dat problemen. Het gebrek aan vertegenwoordiging heeft een serieuze impact, en het belang van representatie en diversiteit geldt trouwens niet alleen over vakgebieden waar mannen nog altijd in de meerderheid zijn, vindt Purnelle. ‘In bijvoorbeeld het onderwijs en de zorg zien we vandaag een overwicht van vrouwen, en ook dat is een probleem. Onevenwicht is geen goed idee, dus laat ons alsjeblief meer mannen naar de zorg en het onderwijs lokken.’

3. Omdat voorbeelden en rolmodellen belangrijk zijn

Kent u dit cliché-raadsel: een jongen heeft een ongeluk, waarbij zijn vader om komt om. In het ziekenhuis weigert de chirurg te opereren, met de mededeling: dit is mijn zoon. Hoe kan dit? Omdat de moeder van de jongen chirurg is, uiteraard. Toch doet dit vandaag nog heel wat hersenen knetteren. Omdat we bij wetenschapper, avonturier, terrorist of wielrenner meestal meteen aan een man denken. We hebben Ada Lovelace, Alexandra David, Ulrike Meinhoff en Lotte Kopecky nodig om uit die denkfout te breken.

‘Rolmodellen inspireren’, vertelt Purnelle. ‘Er bestaat een vrij bekend experiment met jonge kinderen die beroepen moeten tekenen. Een chirurg, soldaat en piloot,… noem maar op. De kinderen tekenen mannen, waarna er vrouwen de klas binnenwandelen die die beroepen uitoefenen. Je ziet de verrassing bij die kinderen. Daarom dat het belangrijk is dat kinderen een beeld krijgen van elk beroep als geschikt voor mannen én vrouwen. Hoe moeten ze anders dromen over wat ze later willen worden?’ Dat we als individuen en als maatschappij blinde vlekken hebben is normaal, stelt Purnelle. ‘Maar net daarom moet je er bewust mee omgaan.’

‘Daarom is het belangrijk dat we kijken naar beeldvorming en informatieverspreiding,’ vindt Knikman. ‘Individuen hebben voorbeelden nodig, en de maatschappij moet diverse mensen in diverse rollen zien. Kleine meisjes hebben voorbeelden nodig om te weten wat de mogelijkheden zijn, en kleine jongetjes moeten zien dat ook vrouwen de baas kunnen zijn of dat hun moeder degene is die voltijds werkt. Als dat niet ziet, ga je ervan uit dat het doodgewoon niet bestaat. Het enige probleem is dat de druk op die eventuele rolmodellen hoog is.’ 

Voorbeeldfunctie

Terwijl Dancing with the stars hier binnenkort weer van start gaat, won in Groot-Britannië in december de eerste blinde deelnemer hun BBC-versie, Strictly Come Dancing. Komiek Chris McCausland was misschien niet de beste danser, maar hij leverde wel de meest spectaculaire prestatie. ‘Ik ben blij dat ik dit heb kunnen doen. Niet voor blinde mensen, die hebben geen inspiratie nodig. Zij ze weten al lang wat ze kunnen. Maar door te winnen kon ik de houding van de rest va nde wereld tegenover mensen met een beperking hopelijk een beetje veranderen.’

4. Omdat het gebrek eraan de waarheid geweld aan doet

Geschiedenis die alleen focust op wat mannen deden, heeft geen waarde, vindt Heather Pringle, auteur van The Northwomen, Untold stories from the other half of the Viking World . ‘Het leert ons niets. We moeten het gordijn openmaken en kijken wat er achter de schermen gebeurde om te begrijpen wie onze voorouders echt waren.’ Iets waar Frans journaliste Titiou Lecoq, auteur van Geschrapt, uitgegomd, gewist. Hoe vrouwen uit de geschiedenis zijn geschreven het helemaal mee eens is. ‘Wie denkt dat de aanpassing van de leerplannen een gril is van hysterische feministes, heeft zich nooit afgevraagd wat het betekent om op te groeien met een geschiedenis waarin onze gelijken worden uitgesloten. Wat onthoudt een klein meisje als men haar enkel de geschiedenis van mannen voorhoudt?’

De achterstelling van onze voormoeders maakt Lecoq  boos. ‘Ze verdienen beter. (…) Het betreft niet alleen het toekennen van ‘een plaats’ aan vrouwen in een handboek, het gaat over het samenbrengen van onze beide geschiedenissen. Over inclusie. (…) Waarom die helft van onze gemeenschappelijke geschiedenis niet opnemen als lesmateriaal? Het verhaal van de Anderen moet eveneens vernoemd worden, om zo op het einde van de rit een eenheid te vormen als samenleving. Om dat te bereiken, moeten we de moed opbrengen om onze historische modellen in vraag te stellen. Onze geschiedenis moet op twee benen staan. Ze moet om dezelfde reden ook de geschiedenis van niet-witte mensen opnemen. Wie beweert dat alle Franse vrouwen stemrecht verkregen in 1944, vergist zich. Algerijnse moslima’s werden daarvan uitgesloten.’

Lees ook:
– Comedian Amelie Albrecht: ‘De Belgische comedywereld is heel lang een exclusief mannenclubje geweest’
– Elisabeth Van Lierop: ‘Bijna honderd jaar geleden beschreef antropoloog Margaret Mead hoe genderrollen cultureel bepaald worden’
– Het rolmodel van chef Lize Willems: ‘Volharding wordt in onze familie generationeel doorgegeven’