‘Red de planeet, zorg voor jezelf’

Landschapsarchitect Louis De Jaeger ziet steeds meer bevlogen mensen de moed verliezen. ‘Tijd om het te hebben over een generatie klimaat-burn-outers.’

Met de plooifiets naar het station gaan om dertig maal over te stappen en dan met een zeldzaam wordende lijnbus naar een of andere bijeenkomst te gaan om het klimaat te redden. Je stem daar hees roepen om weet ik veel wie om rechtvaardigheid te vragen. Je vingers kapot typen om de zoveelste klimaatontkennende trol op het rechte pad te helpen, om te blijven pleiten voor duurzame landbouw of om nog maar eens te bewijzen dat global warming wel degelijk bestaat. Het maakt je kapot, mijnheer.

Welkom bij de generatie die wel eens ten onder zou kunnen gaan aan een ‘klimaat-burn-out’, nog voor het klimaat de tijd krijgt om ons letterlijk ‘out te burnen’. In ons zit angst, kwaadheid, moedeloosheid, soms een vleugje depressiviteit en af en toe eens een hoop existentialisme. We hebben een probleem dat alsmaar erger wordt. Greta Thunberg bewijst een levensmotto dat velen (inclusief mezelf) ten harte hebben genomen: als een gewone mens zoals Ghandi de wereld kan verbeteren, dan kan iedereen het. We kunnen allemaal Ghandi’s of Thunbergs zijn. Of we zouden het kunnen zijn. En dat besef is niet van de poes.

Red de planeet, zorg voor jezelf

We putten onszelf uit om met een mix van emoties, die fluctueren van optimistisch naar pessimistisch, een wereld te redden die misschien niet eens gered wil worden. Met die brede waaier aan emoties en inspanningen helpen we echter onszelf naar de vaantjes. Ik ben dit kotsbeu en weet dat ik niet de enige ben.

Tot een kleine maand geleden had ik nog nooit gehoord van de term zelfzorg. Ik was geselecteerd voor een klimaatconventie in de buurt van Milaan. Verwachtend en hopend dat we na een week hard werken bepaalde klimaatoplossingen zouden bereiken, werden we erin geluisd. Voor die week begon, kregen we een vragenlijst. Een van de vragen was behoorlijk confronterend: op een schaal van een tot vijf, hoe dicht ben je bij een burn-out? Euh… drie? Misschien vier? Tijdens die week werd het me redelijk duidelijk: als je al roofbouw pleegt op je eigen lichaam, hoe verwacht je dan dat we zullen kunnen stoppen met roofbouw te plegen op onze planeet?

Wat als we nu eens beginnen met ons eigen lichaam te redden? Zijn we zelf immers niet ook allemaal een soort planeten die in de microkosmos leven die onze maatschappij is? Wat als we nu eens zouden stoppen met in onze eigen reserves (lees: fossiele brandstoffen) te snijden en zouden stoppen met onze machinerie constant op volle toeren te laten draaien? Is onze opgefokte wereld misschien een weerspiegeling van de opgefokte mens en zou een planeet die opwarmt wel eens symbool kunnen staan voor onze eigen koorts?

Onze hersenen zijn veeleisender dan ooit, gulzig naar voeding. Of dit nu gaat over fastfoodfilms of over manieren om de opwarming van de aarde te stoppen, we willen méér. Het lukt ons maar niet om bevredigd te geraken in deze megasnelle rollercoaster. We zien alles passeren, maar nemen niet de tijd erbij stil te staan. Daardoor moeten we het gemis aan ervaringen op een andere manier compenseren. Maar stel je nu eens voor dat we wat dieper in en uit zouden ademen en onze carrousel zouden vertragen. Zou het dan niet mogelijk zijn dat we wat meer stil zouden staan bij de eenvoud en schoonheid die mensen en de natuur in zich herbergen?

Wie weet kunnen we, door onze eigen planeet wat minder snel te doen draaien, de aarde wat sparen, en daarmee ook onszelf

Leren stilstaan is een afkickproces dat je geleidelijk aan moet opbouwen: van korte periodes tot enkele uren en later misschien wel eens een volledige dag. Wie regelmatig momenten van zelfreflectie inbouwt, kan door veel dingen heen kijken. Plots worden de flashy nieuwe iPhones iets triviaals, achter die goedkope groenten zie je plots beelden van boeren die ziek worden door het gebruik van pesticiden, je ziet de droefheid achter dat nieuwe kledingstuk dat je amper twee dagen gelukkig zal maken en je realiseert dat er maar een paar dingen écht belangrijk zijn in het leven. Vriendschap, liefde, respect, enthousiasme… vul zelf maar aan.

Wie weet kunnen we, door onze eigen planeet wat minder snel te doen draaien, de aarde wat sparen, en daarmee ook onszelf. In het vliegtuig moet je eerst je eigen zuurstofmasker aandoen, om te voorkomen dat je het bewustzijn verliest voordat je je kind kan helpen. Op onze vliegende aarde is dit net hetzelfde. Eigen lichaam eerst, daarna de planeet.

Louis De Jaeger heeft als missie zoveel mogelijk land te verduurzamen en doet dit met zijn landschapsarchitectenbureau Commensalist, met de ByeByeGrass campagne, met het Food Forest Institute, als lid van een agro-ecologie-denktank en door het sensibiliseren met het schrijven van artikels en een boek over de toekomst van landbouw.