Protest tegen hoofddoekenverbod: ‘Ik ben praktiserende moslima én feminist, dat kan zomaar’

Het hoofddoekenverbod op de Brusselse Hogeschool Francisco Ferrer doet de discussie opnieuw oplaaien. Onder het motto #HijabisFightBack vindt zondag 5 juli een betoging plaats op de Kunstberg in Brussel. Enkele gesluierde studentes spreken zich uit over de kwestie.

De betoging, die georganiseerd wordt door de groep ‘Belge Comme Vous’, het feministische collectief Imazi.Reine en de vzw La 5e vague, komt als tegenreactie op het hoofddoekenverbod van de Brusselse hogeschool Francisco Ferrer. De drie collectieven strijden voor gelijke kansen, feministische ideeën, dekolonisatie en herkenning.

‘We proberen heel genuanceerd om te gaan met dit soort debatten en de zaken niet zwart-wit voor te stellen. Onrecht zullen wij altijd aanvechten, ook binnen onze eigen gemeenschap. Aan de andere kant is dit debat ook heel dehumaniserend voor gesluierde vrouwen die keer op keer deze intieme kwestie moeten aanvechten. We moeten telkens weer blootleggen hoe we onze spiritualiteit ervaren en het bovendien gebruiken om politieke verandering teweeg te brengen. Die kwetsbare opstelling maakt het ook mentaal zwaar. Nu de discussie voor de zoveelste keer op tafel ligt, ervaren we het nog meer als trauma. Maar we moeten onze stem laten horen!’ vertelt Fatima-Zohra (24) van Imazi.Reine.

Enkele studentes vochten de beslissing samen met Gelijkekansencentrum Unia aan, maar het Grondwettelijk Hof oordeelde dat het dragen van een hoofddoek, net als alle andere levensbeschouwelijke tekens, niet compatibel is met het neutraliteitsdecreet dat de hogeschool hanteert.

De studentes proberen nu samen met het Collectief Tegen Islamofobie in België (CTIB) te kijken naar een gerechtelijke oplossing. ‘Wij willen het CTIB helpen door mensen op de hoogte te brengen van de huidige situatie. Mensen die daartoe de mogelijkheid hebben, kunnen ook financieel bijdragen om de gerechtskosten te dekken. Dit kan niet langer wachten. Als eind september het nieuwe academiejaar start, moet elke gesluierde moslima haar studies kunnen aanvangen of verderzetten met haar hoofddoek. De beslissing van de Hogeschool Francisco Ferrer zou de deur kunnen openen voor andere hogescholen en universiteiten om hetzelfde te doen en dat willen wij vermijden.’

Op de Facebook-pagina voor het event gaven al meer dan 2.000 personen aan de betoging te willen bijwonen. De stad Brussel gaf echter enkel toestemming voor een maximum van 400 betogers, conform de richtlijnen van de Nationale Veiligheidsraad. Verder moeten de betogers verplicht een mondmasker dragen en zo veel mogelijk afstand houden van elkaar. Wie zich niet aan de maatregelen houdt, riskeert een boete. De organisatoren staan in contact met de Brusselse politie en hameren er dan ook op om de maatregelen te volgen, zodat het een zinvolle en veilige betoging wordt.

Sehrish (23) studeert rechten aan de Universiteit Gent. Ze heeft Pakistaanse roots en draagt al jaren een hoofddoek. ‘Mijn hoofddoek was altijd een heel bewuste keuze. Thuis heeft niemand me ooit opgelegd om een hoofddoek te dragen. Een deel van de vrouwen in mijn familie kiest er ook voor om geen hoofddoek te dragen. Toen ik jonger was had ik nooit gedacht dat mensen aanstoot zouden nemen aan het feit dat ik een hoofddoek draag. Daarmee wil ik zeker niet ontkennen dat er gevallen zijn waar het dragen van een hoofddoek verplicht wordt, maar het dragen ervan verbieden is even erg als het verplichten.’

Gesluierde feminist

Voor Sehrish is het dragen van een hoofddoek een geloofsplicht, maar ze is ook van mening dat niet elke moslima verplicht een hoofddoek zou moeten dragen. ‘Dat moet iedere moslima voor zichzelf uitmaken. Het moet een persoonlijke keuze zijn en blijven. Maar voor mij is het ook een manier om me te uiten en aan te tonen dat ik meer ben dan enkel mijn uiterlijk, zodat mensen me leren kennen voor wie ik echt ben. Helaas reduceren mensen me vaak tot mijn hoofddoek. Mensen vergeten dat er onder die hoofddoek een vrouw zit met een eigen wil, capaciteiten en gevoelens. Er wordt vaak gezegd dat gesluierde vrouwen onderdrukking zouden symboliseren, maar ik ben een gesluierde vrouw, praktiserende moslima én een feminist. Want in tegenstelling tot wat mensen denken, kan dat zomaar.’

Hoopvolle generatie

Sehrish is het niet helemaal eens met het neutraliteitsargument, maar ze heeft er wel begrip voor. Voor het hoofddoekenverbod in het (hoger) onderwijs dan weer niet. ‘Waarom? Als leerling of student vertegenwoordig je toch niemand anders dan jezelf? Als het in het hoger onderwijs niet meer zou mogen, waar stopt het dan? Waar is onze vrijheid?’

Nu Sehrish bijna afgestudeerd is, komt ook de vraag op of ze als toekomstige advocate haar hoofddoek zal mogen behouden of niet. ‘Ik blijf hoopvol dat onze generatie veranderingen teweeg zullen brengen. Ik ben hier geboren, ik heb hier gestudeerd en wil ook hier bijdragen aan onze maatschappij. De diversiteit in ons land moet overal weerspiegeld worden. We moeten in ieder geval in discussie blijven gaan en samen onrecht aanvechten!’

Najma (22) is van Marokkaanse afkomst, studeert voor Tolk Vlaamse Gebarentaal en draagt al bijna negen jaar een hoofddoek. Ook Najma heeft daar altijd bewust voor gekozen. ‘Ik ben er vrij jong mee begonnen, maar het was mijn eigen keuze. Mijn moeder draagt ook een hoofddoek, maar er zijn een heleboel vrouwen in de familie zonder hoofddoek. Het is dus best frustrerend dat mensen ervan uitgaan dat wij ertoe verplicht worden. Ik ben mijn hoofddoek beginnen dragen toen ik me in mijn geloof verdiept heb en ook uit liefde voor mijn God. Ondertussen is het een deel van mij geworden. Als ik nu naar buiten moet zonder hoofddoek, zou ik me echt naakt voelen.’

Op haar hogeschool mag Najma wel een hoofddoek dragen, maar stageplaatsen of werk vinden is vaak een moeilijke opgave. ‘Tijdens sollicitaties wordt mij meestal gevraagd of ik bereid ben om mijn hoofddoek af te doen. Het zou de klanten ongemakkelijk kunnen maken of het is niet in overeenstemming met de kledingvoorschriften. Er is altijd wel een excuus. Ik ben het ondertussen zo gewend, maar het blijft frustrerend en kwetsend.’

Eén van de goeie

In de middelbare school waar Najma zat, gold zoals in vele scholen een hoofddoekenverbod. ‘Als we op schoolreis gingen, mochten we ook geen hoofddoek dragen. Dat was wel moeilijk. Ik herinner me dat sommige klasgenotes om die reden niet meegingen. Mijn vriendinnen en ik droegen kleren met een capuchon en op momenten dat we zonder de leerkrachten op stap mochten, deden we onze hoofddoek toch aan. Dat voelde niet fijn, want voor de leerkrachten moesten we ons voordoen als iemand anders en uit het zicht van de leerkrachten konden we opnieuw onszelf zijn.’

Najma heeft een tijdje in een rusthuis gewerkt en hoewel ze haar hoofddoek mocht dragen, was er aan commentaar geen ontsnappen aan. ‘Een collega vertelde me dat als het aan haar lag hoofddoeken overal verboden zouden mogen zijn. Als ik haar vroeg waarom was haar antwoord dat wij ons moeten kunnen aanpassen. Ik moest haar opmerking vooral niet persoonlijk opnemen, want ik was ‘één van de goeie’. Dat hoor ik wel vaker.’

Op het protest in Brussel zondag is Najma hoe dan ook aanwezig. ‘Het is belangrijk om onze stem te laten horen, om duidelijk te maken dat wij hier niet mee gediend zijn. Pak onze identiteit niet af en accepteer ons voor wie we zijn. Ik hoop ook dat het mensen aan het denken zet en dat meer mensen inzien dat de hele discussie absurd is. Het zou überhaupt geen discussie moeten zijn, maar we kunnen ook niet langer op onze tong bijten.’

Farida (24) studeert psychologie aan de VUB en is van Marokkaanse afkomst. Sinds kort heeft Farida ervoor gekozen om een hoofddoek te dragen. Dat die beslissing net in deze bewogen periode valt, neemt ze er gewoon bij. ‘Ik ben een hoofddoek beginnen dragen tijdens de ramadan dit jaar, maar eigenlijk ben ik er al een paar jaar mee bezig. Door me te gaan verdiepen in mijn geloof, heb ik ontdekt dat een hoofddoek voor mij juist aanvoelt. Zelfs met alle ‘nadelen’ die een hoofddoek met zich meebrengt, zoals discriminatie en racisme, was het een weloverwogen beslissing. Ik nog geen seconde spijt gehad.’

Stap vooruit

Toch was Farida ook bang voor de reacties van haar omgeving. ‘Het viel uiteindelijk best mee. Sommige mensen hebben vragen, maar daarnaast kreeg ik ook veel steun. Op mijn werk kreeg ik wel de opmerking ‘eigenlijk ben je niet veranderd’. Maar da’s toch maar normaal? Ik ben nog steeds dezelfde Farida, nu gewoon met hoofddoek. Ook mijn familie was verrast. Niemand wist dat ik graag een hoofddoek wilde dragen, maar iedereen was blij voor me. Voor mij persoonlijk is dit een grote stap vooruit in mijn leven. Jammer dat anderen dat niet zo zien. Ik voel mij een beter mens met hoofddoek en streef er ook actief naar om een beter mens te zijn.’

Verdeeldheid

Op de vraag of Farida ook aanwezig zal zijn op het protest antwoordt ze volmondig ja. ‘Zeker en vast. Eén hogeschool die een dergelijke beslissing neemt, is er een te veel. Ik ben bijna afgestudeerd en op mijn school maken ze er geen probleem van, maar wat met de volgende generaties studenten? Voor hen moeten wij vechten. Die beslissing zaait verdeeldheid. We worden als lui bestempeld, we willen niet bijdragen aan de maatschappij en enkel profiteren. Als we dan willen studeren om effectief te kunnen bijdragen, wordt ons de vrijheid ontnomen om een hoofddoek te dragen. Ze maken een probleem van iets dat helemaal geen probleem hoort te zijn. Het klinkt misschien wat extreem, maar mij vragen om mijn hoofddoek af te zetten is voor mij alsof je mij vraagt om één van mijn twee benen thuis te laten. Dat doe je ook niet.’