Politicus en seksuoloog Goedele Liekens: ‘Traditionele man-vrouwbeelden bepalen nog altijd waar kinderen goed in worden’

‘Onbewust zitten traditionele verwachtingen nog altijd dieper in ons ingebakken dan we denken’, schrijft Open VLD-kamerlid en seksuoloog Goedele Liekens. Zij is een van de 110 stemmen die op de 110e Internationale Vrouwendag uitlegt waarom zo’n dag nog altijd relevant is.

Wie zit nog op een Internationale Vrouwendag te wachten? Tegenwoordig is er een dag voor zowat alles. Op 4 april vieren we bijvoorbeeld de dag van de wortel, op 15 februari is het de dag van de betaalde liefde. Het leeuwendeel van die dagen zijn wat mij betreft overbodig. Internationale Vrouwendag is dat niet. Het blijft nodig om elke jaar even stil te staan bij wat het betekent om vrouw te zijn. Waar komen we qua maatschappelijke rol vandaan en waar willen we naartoe?

We zijn al ver gekomen, maar hebben ook nog een hele weg te gaan. Vrouwen mogen en kunnen stilletjes stijgen op de carrièreladder. Fijn, maar de rolpatronen achter de voordeur veranderen traag. Onbewust zitten traditionele verwachtingen dieper in ons ingebakken dan we denken en willen toegeven. Meisjes spelen nog altijd prinsesje en jongens superman. Zo is het altijd geweest en zo is het goed. ‘Dat is immers de natuur, toch?’ Het tegendeel is waar. Onderzoeken tonen aan dat de biologische verschillen veel kleiner zijn dan vaak wordt aangenomen. Opvoeding, maatschappelijke druk, traditie en religie maken dat meisjes zo anders zijn dan jongens. We leren het hen aan. Ja, ook u en ik. We mogen nog zo strijden voor gelijke rechten en kansen, ons onderbewustzijn volgt veel trager.

Traditionele man-vrouwbeelden bepalen nog altijd waar kinderen goed in worden

Meisjesbaby’s worden door ons, moeders en vaders heel anders bejegend. Zelfs voordat ze kunnen praten, interpreteren we hun gelaatsuitdrukkingen en gehuil als ‘gevoelig’ en ‘bang’. Als we exact dezelfde babyfilmpjes tonen, maar vertellen dat het om een jongen gaat, bestempelen we hetzelfde gehuil als ‘boos’. En zo gaat het ons hele leven door. Meisjes worden door hun ouders, de juffen en bij uitbreiding de hele maatschappij aangemoedigd als ze ‘vrouwelijk’ gedrag vertonen, zoals ‘lief en zorgzaam’ zijn. Jongens krijgen een stevige schouderklop bij ‘flink’ en ‘stoersterk’ gedrag. Mooi zijn is vooral voor meisjes het hoogste goed. De dialogen van twaalf klassieke Disneyfilms werden geanalyseerd. Wat bleek? Als meisjes complimenten krijgen, is dat in 60 procent van de gevallen omwille van hun uiterlijk. Slechts 10 procent van de complimenten ging over hun gedrag of vaardigheden. Bij jongens is dat omgekeerd. De intrinsieke boodschap daarachter? Jongens kùnnen iets, meisjes zijn mooi. Je hoeft geen psycholoog te zijn om te beseffen hoe gigantisch de impact is als je je hele leven met deze traditionele gendernormen om de oren wordt geslagen.

‘Zo erg is dat toch allemaal niet’, denkt u misschien. Boys will be boys etc… Was dat maar waar. Gendernormen hebben een grote maatschappelijke invloed. Traditionele man-vrouwbeelden bepalen waar kinderen goed in worden. Ze bepalen mee welke studies meisjes en jongens kiezen, voor welke beroepen ze gaan en of ze doorstoten naar de zakelijke of politieke top. Meisjes in STEM-richtingen zijn nog steeds een uitzondering, jongens die voor een verpleeg-opleiding kiezen ook. Vrouwen zijn tot vrijwel alles in staat waar mannen toe in staat zijn. Toch zie je dat de top van de wetenschap, de politiek en het bedrijfsleven grotendeels bevolkt wordt door mannen.

De genderbias creëert ongelijke kansen

Ik pleit hier niet voor volledig genderneutraal opvoeden, mocht dat al mogelijk zijn. We hoeven niet meteen alle barbies, treintjes en roze tutu’s te bannen. We hoeven niet per se te kiezen voor een radicaal geslachtsloze opvoeding, zoals de Scandinavische ‘Charlie’, die na verloop van tijd zelf niet goed meer wist tot wel geslacht hij/zij behoorde. Maar alle beetjes helpen bij bewustwording. Ook bij niet-seksisten als u en ik is gendertypering diep geworteld in ons denken. Als een soort onzichtbare aanwezigheid.

Die genderbias creëert ongelijke kansen. Experimenten zat die dat bewijzen. Bij een aanwervingsprocedure voor een musicus werden de mannelijke kandidaten als ‘geniaal’ verkozen boven de vrouwelijke. Toen diezelfde musici naamloos en onzichtbaar – dus geslachtloos – auditie deden, leverde dat evenveel vrouwelijke als mannelijke ‘geniale’ musici op. Het onbewust ingesleten idee dat mannen betere musici zijn, vertekent onze appreciatie van competenties. Dit gaat over musici. Wat te denken over ‘managers’ en CEO’s, advocaten…euh politici? Hoe bepaalt onze gendernorm-bias hun selectieprocedure en onze appreciatie? Kijk er de eindejaarspolls maar op na.

Tot slot nog dit. Bij mannen boven de 55 zit het oude rolpatroon het meest hardnekkig in het hoofd ingesleten. Het toeval wil dat uitgerekend zij vaak aan de beslissende touwtjes trekken. En geef toe, je wil toch geen oude zak zijn, om het stereotiep uit te drukken? Pocahontas en de sterke, onafhankelijke dames in Frozen deden hun werk. Nu wij nog.