Opendeur bij galerijen tijdens Antwerp Art Weekend: ‘Ik gebruik geld zoals kunstenaars verf gebruiken’

Dit weekend vindt in Antwerpen een celebratie van de hedendaagse kunst plaats tijdens het Antwerp Art Weekend. Meer dan 60 galerijen, musea, art spaces en kunsthallen zetten drie dagen lang hun deuren gratis open voor het grote publiek. Wij namen een kijkje bij gevestigde waarde De Zwarte Panter en bij de jonge artist-run space Hole Of The Fox.

De Zwarte Panter is de oudste galerij in Vlaanderen die vandaag nog actief is. Oprichter Adriaan Raemdonck opende zijn galerie in 1968 als kunststudent. ‘Niet met het idee om dat te blijven doen, maar kijk, nu zijn we 50 jaar later.’ (lacht)

De opgewekte galerist neemt ons mee naar de kapel, een onderdeel van de galerij dat hij vanaf 1970 kon huren: ‘De sleutel krijgen van een kapel, dat is krankzinnig gewoon. Het is een kick. Dat is natuurlijk een inspirerende ruimte.’ De ontwijde kapel werd op die manier een kunstzinnige tempel. ‘Kunst is een vorm van geloof,’ betoogt Raemdonck. ‘Als er een tijdloosheid bestaat, is dat het.’

‘Kunst zet altijd aan tot nadenken. Het heeft soms iets choquerends, iets pakkends of emotioneels. Het is een vorm van verliefdheid eigenlijk,’ zegt Raemdonck. ‘Goede kunst is altijd intelligent en daarom denk ik dat het ook heel belangrijk is om als kunstenaar goed op de hoogte te zijn van wat er gebeurt. Het verleden is belangrijk, maar je moet ook aan de toekomst denken. Kunst is heel vaak een voorspelling.’

‘Ik vind het belangrijk om gedurende het leven eruit te halen wat je kan, dat is wat een kunstenaar uiteindelijk ook doet. Heb je iets aan je tijd kunnen toevoegen? Heb je iets kunnen doen waar eventueel de volgende generatie iets aan heeft? Daar gaat het natuurlijk om, de tijdloosheid van de kunst.’

Veelbelovende jonge kunstenaars

Raemdonck hecht als galerist dan ook veel belang aan de volgende generatie: ‘Ik heb altijd in mijn galerie het principe gehad om geen overleden kunstenaars te exposeren omdat voor mij het leven voorgaat. Ik vind het belangrijker dat je levende en jonge kunstenaars kansen geeft met geld maar ook locaties. Eén van de moeilijke dingen is kunstenaars zichtbaar maken.’

Een galerij stichten en openhouden is een kunst op zich: ‘Ik heb geld gebruikt zoals een kunstenaar verf gebruikt,’ zegt Raemdonck, die het al 50 jaar volhoudt. Hij heeft de buurt zien openbloeien en achteruitgaan: ‘De gemiddelde leeftijd van galerijen is tussen de drie en de vijf jaar oud. Vaak denken mensen als ze een hoop geld hebben, dat dat genoeg is. Want wat is er simpeler dan een galerie? Je huurt of koopt iets, je nodigt kunstenaars en mensen uit, je verkoopt en geeft ze een glaasje champagne, een pintje of een wijntje. Maar natuurlijk is het niet zo simpel,’ lacht hij. ‘Er verdwijnt ook veel, het is cru hoor. Het is niet zoals de sprookjes die ze ons wijsgemaakt hebben.’

Tegelijkertijd is Raemdonck optimistisch: ‘Vele jaren geleden was er een enorme afstand tussen de officiële instanties en het veld, maar tegenwoordig ligt alles meer open. Hier in Antwerpen is er terug een dynamiek, je ziet dat over de ganse stad. Daarom ben ik nu ook zo tevreden als ik die jonge energie zie, die nieuwe generaties ondersteunen elkaar.’

Raemdonck neemt zijn eigen raad ter harte en blijft op de hoogte van alles wat er in het artistieke landschap gebeurt. Zo onderhoudt hij zijn voeling met de jonge garde: ‘Ik heb er altijd op gehamerd bij jonge galeristen dat ze zich moeten organiseren.’ Precies daarom is hij een enthousiaste voorstander van initiatieven als Antwerp Art Weekend: ‘Felicitaties voor wat ze aan het doen zijn. Je moet bewijzen dat je begaan bent en een culturele rol speelt en dat vraagt om engagement.’

Hole Of The Fox

Hole Of The Fox is een onafhankelijke artist-run space die in 2011 werd opgericht door Benny Van den Meulengracht-Vrancx. De jonge kunstenaar organiseerde zijn eerste tentoonstelling toen hij stage liep bij Lieven Segers en besliste om na zijn studies exposities te blijven organiseren: ‘Als kersverse artiest had ik het gevoel dat er niet veel plekken waren waar er dingen konden gebeuren. Die leegte wilde ik invullen.’

In het begin nodigde Van den Meulengracht-Vrancx vooral bevriende kunstenaars uit die net als hem nog niet lang werkzaam waren in het artistieke veld. Na verloop van tijd bood hij ook artiesten van buitenaf een plaats. Zo groeide Hole Of The Fox uit tot een plek waar jong, opkomend talent geen rekening moet houden met commerciële belangen.

De artist-run space onderscheidt zich op dat gebied van de klassieke galerij: ‘Ik ben geen galerist, dat is ook nooit mijn intentie geweest. Ik vraag geen percentage aan de kunstenaars die ik hier tentoonstel want hier heerst geen stramien of commercieel achterliggend idee. De kunstenaars die ik tentoonstel, kunnen gewoon hun ding doen, hun werken moeten niet verkoopbaar zijn. Ze krijgen hier de kans om dingen te doen die ze elders niet kunnen doen.’

Volgens Van den Meulengracht-Vrancx heeft het aspect van verkoopbaarheid een invloed op het werk van de vrijdenkende kunstenaar: ‘Als je weet dat je werk tentoongesteld zal worden in een galerij, dan stem je het daar bewust of onbewust op af’, vertelt de kunstenaar annex curator. ‘Die verkoopbaarheid houdt bijvoorbeeld nog steeds in dat mensen het zullen meenemen naar huis. Sommige artiesten houden daarom rekening met het formaat waarin ze werken, wat kan ingaan tegen de vrijheid die elke kunstenaar in principe heeft.’

Van den Meulengracht-Vrancx wil dat aspect van verkoopbaarheid dan ook elimineren in zijn eigen tentoonstellingsruimte. ‘Als je het facet van verkoopbaarheid wegneemt, kan je je iets vrijer opstellen als artiest en dat reflecteert zich ook in je werk’, aldus de Hole Of The Fox-curator.

Meer doen met minder

De middelen van Van den Meulengracht-Vrancx zijn beperkt, maar daarvoor weet hij altijd wel een creatieve oplossing te bedenken: ‘De tentoonstelling van Stef Van Looveren die hier loopt tijdens het Antwerp Art Weekend, bestaat uit een videowerk dat mensen via hun smartphone kunnen bekijken terwijl ze in de ruimte tussen de installatie lopen. Dat is niet zozeer een kritische dimensie van het kunstwerk zelf, dan wel een praktische oplossing die technologie ons aanbiedt. Ik heb niet de middelen om beeldschermen of iPads te voorzien, maar iedereen heeft tegenwoordig een smartphone en daar spelen we bewust op in. Bovendien bieden we zo een extra dimensie aan, buiten de fysieke ruimte waarin de toeschouwer zich bevindt.’

Van den Meulengracht-Vrancx is tevens de hoofdcoördinator van het Antwerp Art Weekend. Twee jaar geleden kwam de organisatie van het evenement volledig in zijn handen terecht. ‘Het gaat steeds beter en beter’, zegt hij enthousiast. ‘We zien elk jaar een stijging in de bezoekersaantallen en we voelen ook dat de animo elk jaar toeneemt. De sponsorwerving gaat erop vooruit en we werken sinds vorig jaar ook samen met het designbureau Vrints-Kolsteren, die het hele concept ook visueel aantrekkelijk maakt.’

‘Het concept Antwerp Art is eigenlijk een uitloper van een kunstkern die zich vroeger aan Antwerpen Zuid bevond’, vertelt Van den Meulengracht-Vrancx. ‘Omdat een aantal galeries verhuisd zijn naar andere delen van de stad of naar andere plaatsen in Vlaanderen en er nieuwe ruimtes ontsproten, werd het bestuur omgedoopt tot een organisatie die zich op de hele stad Antwerpen richt. Zo worden alle spelers op de kunstmarkt verenigd.’