Onderzoeker en auteur Lies Clerx: ‘Het staat vast dat moeders zich vaker schuldig voelen dan vaders’

‘Vrouwen worden geacht te werken alsof ze geen kinderen hebben en te moederen alsof ze niet werken’, schrijft psycholoog, auteur en moeder van bijna vier kinderen Lies Clerx. Ze is een van de 110 stemmen die we aan het woord laten naar aanleiding van de 110e Internationale Vrouwendag.

De overgang van vrouw naar moeder is niet vanzelfsprekend, die van moeder naar werkende moeder nog veel minder. Los van de veranderingen die je als moeder ondergaat, zorgt de terugkeer naar het professionele leven bij velen vaak voor allerlei – irrationele – angsten. Tijd is er altijd te kort en de verschillende ballen die je in de lucht moet houden dreigen je te ontglippen. Sommigen kiezen er dan ook voor om na de komst van een eerste of zoveelste kind niet opnieuw in die ratrace te stappen en met hun volle hart en verstand de zorg voor hun eigen kinderen op te nemen. Terwijl dat vroeger volkomen natuurlijk en aanvaard was, vraagt fulltime moederen nu om extra duiding en verantwoording.

De politiek werkt dit in de hand door te pushen dat álle vrouwen, ook moeders, moeten deelnemen aan het arbeidsproces. We leven op dat vlak in een paradoxale wereld: eentje waarin vrouwen geacht worden te werken alsof ze geen kinderen hebben en te moederen alsof ze niet werken. Nochtans is die keuze wat mij betreft misschien wel het toppunt van leiderschap.

Empowerment betekent voor mij dat vrouwen zo dicht mogelijk bij zichzelf blijven, bij elke keuze die ze in het leven maken, binnen welke rol dan ook. Zij zitten achter het stuur bij de rit van hun leven, want dat is bij uitstek de leiding over jouw leven nemen. Dat alle vrouwen net dát mogen ondernemen wat hun hart diep vanbinnen ingeeft, en of dat nu een aantal jaren thuisblijven is of naast een groot gezin ook een flitsende carrière onderhouden – dat is zelfs niet de vraag. Als het voor hen juist voelt, dan is het de beste keuze. En het fijne is, dat ook dat heel dynamisch is. Voelt het vandaag beter om even wat minder te werken, dan impliceert dat niet dat dat binnen afzienbare tijd niet kan veranderen. Hetzelfde geldt voor de carrièretijgers. Het maakt je geen minder goede moeder als je blijft werken en je kind toevertrouwt aan de beste zorgen van een ander.

Het staat vast dat moeders zich vaker schuldig voelen dan vaders, terwijl ze toch beiden evenveel verantwoordelijkheid dragen voor hun kinderen. Aan mijn man is nog nooit gevraagd hoeveel uur per week hij presteert, terwijl ik die vraag quasi wekelijks op mijn bord krijg, gevolgd door bezorgd gefrons wanneer ik antwoord dat ik nog steeds voltijds werk. Soms is die gelaatsuitdrukking het gevolg van bewondering, ‘Amai, hoe doet zij dat,’, soms schuilt er onterechte bezorgdheid in met de achterliggende gedachte: ‘Arme kinderen, die moeten zichzelf zeker grootbrengen?’.

Als ik zeg dat moederschap voor mij het ultieme levensdoel is, dan meen ik dat ook. Net zoals ik dat al voelde toen ik zelf nog maar net wist dat ik bestond, voelt dat nu nog zo. Maar wat ik ook met ouder worden heb beseft, is dat het moederschap alleen voor mij niet voldoende is om het gevoel te krijgen dat ik alles uit het leven heb gehaald. Ik geniet van mijn werk en van wat het me bijbrengt op intellectueel en sociaal vlak. Het geeft mijn leven zin, op een andere manier dan mijn kinderen dat doen. Net zoals moederliefde niet te grijpen valt, blijft werkvreugde dat in mijn geval ook. Het is er, het geeft mijn leven zin en het maakt me een gelukkiger mens.

Het staat vast dat moeders zich vaker schuldig voelen dan vaders

Dat neemt niet weg dat ambitieuze moeders vaak meer sociale druk voelen om naast een succesvolle werknemer (ook) een perfecte moeder te zijn. Dat maakt dat sommige vrouwen de neiging krijgen te overcompenseren. Ik heb me daar zelf ook schuldig aan gemaakt, vanuit de angst mijn kinderen te kort te doen. In extreme gevallen kan dit zelfs de betrokkenheid van vaders verkleinen, omdat moeder wanneer ze thuis is alles voor de kinderen zelf wil regelen, als antwoord op dat inwendige schuldgevoel. Ze wil bewijzen dat het echt wel allemaal lukt.

Zou de reden waarom vaders zich minder vaak schuldig voelen biologisch van aard zijn? Wij moeders dragen en voeden een kind negen maanden met ons eigen lichaam, en die navelstreng blijft toch altijd wel in meer of mindere mate aanwezig. De biologische investering van een vader is in dat opzicht minder ingrijpend, al doet dat uiteraard geen afbreuk aan hun rol.

Daar komt bij dat mannen – vanuit neurologisch oogpunt – over het algemeen genomen minder kampen met gevoelens van schuld. Dat maakt het continue balanceren tussen werken en ouderschap iets minder ingrijpend voor hen. Ook de afwezigheid van maatschappelijke druk maakt dat vooral vrouwen kampen met die eeuwigdurende spagaat tussen werk en privé. Werk ik niet te veel? Of zou ik niet juist meer gaan werken? Maar hoe dan? En wat zou mijn omgeving daarvan vinden? Want het stuk dat ik niet zelf opvang, komt op het bordje van een ander terecht. En hoe krijg ik het allemaal gecombineerd, zonder al te veel stress? Eigenlijk voel je je als moeder wel altijd ergens schuldig over. Vooral over wat je niet deed, of – naar eigen zeggen – niet goed genoeg. De lat ligt altijd immens hoog.

Probeer zo dicht mogelijk bij je eigen waarden te blijven

Mijn advies: probeer zo dicht als mogelijk bij je eigen waarden te blijven, en de weg te bewandelen die je hart je vandaag ingeeft. Deze persoonlijke waarden verliezen we soms onterecht uit het oog, maar het loont de moeite ernaar op zoek te gaan. Zij staan namelijk los van enige sociale druk of schuldgevoelens en helpen jou om hiervan los te komen. Meer nog, ze motiveren je in de juiste richting als je de weg (even) kwijt bent.