Maryna Kandziuba runt haar Oekraïense beautylabel vanuit België: ‘Ik zit gewrongen tussen mijn verantwoordelijkheidsgevoel en eigen geluk’

Twee jaar geleden vielen Poetin en zijn leger Oekraïne binnen, wat leidde tot ontelbare doden en miljoenen vluchtelingen. Ook onderneemster Maryna Kandziuba vluchtte en belandde toevallig in België, van waaruit ze nu haar Oekraïense beautylabel runt en probeert haar geboorteland in oorlog te helpen.

Ze is nog geen vier uur geleden thuis­gekomen van vakantie, haar koffer staat nog onuitgepakt in de hal. Het heeft Maryna Kandziuba deugd gedaan om de rust op te zoeken. De 29-jarige heeft er immers een bewogen jaar op zitten. Na de scheiding van haar man is het even zoeken geweest naar een nieuw ritme met haar vierjarige tweeling. Ze had gelukkig snel een huis gevonden in Boetsja, een voorstad van de Oekraïense hoofdstad Kiev. Voor het eerst in maanden heeft ze nu haar hoofd weer kunnen leegmaken, tot ze om iets over vijf uur ’s ochtends wordt gewekt door haar inwonende oppas. ‘Maryna, de oorlog is begonnen.’

Het is donderdag 24 februari 2022 en het Russische leger is Oekraïne binnengevallen. Er worden explosies gehoord in Kiev, en ook bij het nabije militaire vliegveld worden schoten gemeld. ‘In enkele uren tijd waren alle luchthavens gesloten’, vertelt Maryna, nu 31. ‘Ik was dus blij dat ik op tijd was teruggekeerd om bij mijn kinderen te zijn, al kon ik het nieuws eigenlijk niet geloven. Ik weet dat ik nogal naïef dacht: morgen is dit vast allemaal voorbij.’

Wist de onderneemster toen veel dat ze twee jaar later haar verhaal zou doen aan een Belgische journalist in haar nieuwe thuisstad Antwerpen. Dat ze straks haar kinderen op hun nieuwe school zou ophalen en op de universiteit verwacht zou worden voor een taaltest zodat ze met Nederlandse lessen kan beginnen. Maar eerst wil ze vertellen hoe ze hier is geraakt. En een koffie, dat ook.

Apocalyps

Eigenlijk zou Maryna Kandziuba, enig kind en dochter van twee ondernemers, tandarts worden. Nadat ze succesvol haar studie had afgerond, bleek het in de praktijk niets voor haar te zijn. Ze stortte zich op een avondopleiding om haar droom als schoonheidsspecialiste na te jagen. ‘Ik analyseerde altijd al graag de ingrediëntenlijsten op producten’, glimlacht Maryna. ‘Wat doen ze voor je huid? Wie gebruikt best wat? Ik ging aan de slag in verschillende salons, maar begon ook snel zelf te experimenteren. In mijn keuken thuis stelde ik producten samen en verkocht mijn eigen crèmes aan vrienden en kennissen terwijl ik online nog een cursus volgde aan het Londense opleidingsinstituut Formula Botanica.

Op haar vierentwintigste besluit ze de sprong te wagen: ze start in 2016 haar eigen label, Marie Fresh Cosmetics. Na een jaar neemt ze al de eerste werknemer in dienst. Stap voor stap groeit haar label uit tot het beautymerk dat het vandaag is, met meer dan vijftig werk­nemers en een labo dat maandelijks 25.000 producten fabriceert en erom bekendstaat met zoveel mogelijk natuurlijke ingrediënten te werken. Haar verzorgingsproducten vind je daardoor terug in de badkamers van duizenden Oekraïense gezinnen. ‘In 2017 werden ook mijn twee kinderen geboren, dus het was echt een evenwichtsoefening om alles in balans te houden terwijl Marie Fresh Cosmetics groeide. Ik wilde er voor mijn tweeling zijn, maar mijn bedrijf is mijn derde kind.’

Wanneer in februari 2022 haar stad leegloopt omdat duizenden mensen vluchten, moet ook Maryna een keuze maken. ‘Ik kreeg een telefoontje van mijn CFO, die me vertelde dat hij Kiev ging verlaten. Hij stelde voor dat we meteen ieders loon uitbetaalden zodat onze mensen geld hadden. De files richting de Poolse grens waren ongezien: mensen zaten dagen vast in hun wagen op zoek naar veiligheid. Zelf wilde ik eerst niet weg. Mijn huis, mijn leven en mijn bedrijf waren in Boetsja. Na enkele dagen bleven de bombardementen doorgaan en hoorde ik dat burgers op straat werden gedood en wagens door Russische tanks werden beschoten. We moesten daar weg. Zelf had ik op dat moment geen auto, dus heb ik mijn ex-man gebeld om ons op te halen. Via de enige brug die nog niet was opgeblazen konden we ontsnappen. De straten waren compleet verlaten, het was alsof er een apocalyps had plaatsgevonden.’

Oorlog en paradijs

Vanuit haar tijdelijke woonst in de bergen van West-Oekraïne volgt Maryna het nieuws op de voet. Via WhatsApp houdt ze contact met haar werknemers, die allemaal veilig en ongedeerd blijven. ‘Enkelen van hen hadden zich thuis verschanst. Ze moesten sneeuw smelten om water voor hun gezin te hebben en ze rantsoeneerden een kip om er dagen van te kunnen eten. Vijf mensen verloren hun huis. Na de bevrijding van Kiev in mei hebben we de verkoop van onze stock ten voordele van hen gedaan.’

Maryna besluit dat ze niet in Oekraïne kunnen blijven. ‘Ik voelde mezelf een verrader van mijn land, maar mijn moederinstinct nam het over: ik wilde mijn kinderen beschermen en een normaal leven geven. Alleen, hoe begin je aan een nieuw leven als je daar eigenlijk niet naar op zoek was?’ Na enkele mislukte pogingen om langdurig onderdak te vinden in Warschau en Praag, stoot ze op een woning in België. ‘Ik zocht naar betaalde verblijven omdat ik de gratis plekken voor anderen wilde houden die het moeilijker hadden, maar ik vond niets dat onmiddellijk beschikbaar was. Op een website met gratis opvang vond ik uiteindelijk een plek in Tervuren.’

De eigenaars van de woning komen haar ophalen in Charleroi, toch iets verder gelegen van Tervuren dan de luchthaven Brussels South doet geloven, grapt Maryna. ‘Ze hadden alles voor ons voorbereid, van handdoeken en bedlinnen tot eten voor de eerste dagen. Het was een klein paradijs en ik ben hun nog steeds erg dankbaar voor hun hulp. Alles voelde heel surreëel, en dat versterkte mijn schuldgevoel heel erg. Terwijl ik daar als een koningin leefde, vernam ik dat het huis van mijn buurman in Boetsja compleet beschadigd was en dat hij zelfs zijn been verloren was.’

Gratis shampoo

In de weken en maanden nadat de Russische troepen zijn teruggedrongen, keren steeds meer werknemers van Maryna terug naar de Oekraïense hoofdstad. Zelf vliegt ze in de zomer van 2022 ook even terug om haar volgende stappen te bepalen. ‘Onze fabriek was als bij wonder gespaard gebleven, dus de productie kon weer worden opgestart. Maar de vele luchtalarmen en het feit dat er slechts enkele scholen met schuilkelders opvang boden, maakte dat ik mijn kinderen daar niet wilde laten opgroeien. Zou ik wel op tijd bij hen raken als er iets gebeurde?’

Ze heeft dus niet getwijfeld over België. Aan de hand van ellenlange video­meetings runt ze Marie Fresh Cosmetics nu vanuit ons land. ‘Ik probeerde uit te zoeken hoe we ter plekke het verschil konden maken als bedrijf. Zo begonnen we hygiëneproducten als shampoo en douchegel op te sturen naar ziekenhuizen om ze te ondersteunen. Daarnaast deden we via sociale media een oproep naar onze Oekraïense klanten die mogelijk ook gratis producten konden gebruiken.’

‘Een van mijn medewerkers stuurde me in het najaar van 2022 een bericht dat er een militair team in de omgeving dringend nood had aan warme kleren en laarzen. Vanuit België ben ik op zoek gegaan naar militaire kledij en schoenen. Ik vroeg hun maten op en stuurde maar liefst vijfentwintig volle dozen op naar Oekraïne. Ik was ongelofelijk gelukkig toen ik foto’s van de mannen in hun warme kleren kreeg opgestuurd. Al was het maar een steentje dat ik hielp verleggen. Enkele weken later kreeg ik opnieuw een berichtje van mijn collega: “Maryna, weet je nog die mannen die we hebben geholpen? Ze zijn gisteren allemaal gestorven.” Op zulke momenten verlies je even alle hoop.’

‘Je begint je echt schizofreen te voelen’, zucht Maryna. ‘Je leeft op twee plekken tegelijkertijd. In mijn hoofd ben ik in Oekraïne, bij mijn familie, vrienden en werknemers, maar fysiek ben ik hier met mijn kinderen en zijn mijn persoonlijke uitdagingen van een totaal andere orde. Hoe passen mijn kinderen zich aan hun nieuwe omgeving aan? Hoe bouw ik zelf opnieuw een netwerk op? Kan ik hier gelukkig zijn? Help ik wel genoeg? Ik zit gewrongen tussen mijn verantwoordelijkheidsgevoel en eigen geluk, en voel me daardoor geregeld egoïstisch. Mijn moeder kwam al twee keer naar België en ze is erg blij dat ik hier een veilig leven voor mijn gezin kan opbouwen. Zelf zouden mijn ouders nooit overwegen om Oekraïne te ver­laten, maar ze snapt mijn keuze en begrijpt hoe moeilijk die was. Ik probeer de band van mijn kinderen met hun geboorteland te onderhouden door hen elk halfjaar hun vader in Kiev te laten bezoeken, en zeker ook door hun de taal mee te geven.’

Meer dan ambitie

Afgelopen november ruilde Maryna ­Tervuren in voor een eigen huurhuis in Antwerpen. Na anderhalf jaar in ons land stippelt ze hier voorzichtig haar toekomst uit. ‘Afgelopen zomer startte ik een vennootschap in België op omdat zakendoen met een Oekraïens bedrijf voor verschillende Europese partners door de situatie moeilijk bleek’, legt ze uit. ‘Mijn favoriete entertainment vandaag is om van mijn Belgische boekhouder te horen wat ik allemaal fout doe.’ (lacht) Stap voor stap probeer ik te onderzoeken of er ook hier een markt voor mijn producten is, en daarnaast droom ik ervan om een eigen natuurlijke make-uplijn op de markt te brengen. Met een partner als bol.com bereik ik sinds kort ook Belgische en Nederlandse gezinnen.’

Mettertijd zou ze de Belgische tak van haar bedrijf als basis willen gebruiken, met de Oekraïense tak als voornaamste leverancier. ‘Maar dat zal de toekomst moeten uitwijzen. Mijn prioriteiten liggen nu elders. Als er één ding is dat ik heb geleerd, is het dat onze ambities en materiële verwezenlijkingen gewoon illusies zijn die we elk moment kunnen kwijtspelen. Het enige wat er echt toe doet is wat we als mensen voor elkaar betekenen. Als je gezond bent, en vriendelijk voor anderen, heb je eigenlijk alles al.’

‘Ik weet nu meer dan ooit wat ik aan mezelf heb. De laatste maanden in Antwerpen heb ik geprobeerd om vrienden te maken, maar dat is niet eenvoudig als je daarnaast hard werkt en moeder bent van twee jonge kinderen. Het is voor mezelf dan ook al een prestatie dat ik een Engelstalige yogales heb gevonden en enkele mensen heb leren kennen op wie ik verder kan bouwen. Doordat iemand voor mij in Oekraïne nu de dagelijkse leiding opvolgt, kan ik mijn werkuren afbouwen, me focussen op mijn leven opbouwen en heb ik meer mentale ruimte om te volgen wat er in mijn thuisland speelt. Ik blijf zoeken waar ik kan helpen. De strijd is nog niet voorbij.’