‘Neem op als ik je bel!’: waarom verafschuwen tieners telefoongesprekken?

Hoewel hun smartphone vaak aan hun hand lijkt gelijmd, hebben tieners een duidelijke afkeer van telefoongesprekken. Die afkeer gaat soms zelfs zo ver dat het bijna een fobie lijkt. Hoe communiceer je dan met iemand die niet wil communiceren zoals jij dat gewend bent?

Het is een perfect hedendaags voorbeeld van een paradox. Tieners die hun smartphone alleen loslaten om te slapen – en zelfs dat is geen zekerheid – blijken voor volwassenen verrassend moeilijk te bereiken.

Op zich is dat geen verrassing. De telefoon van vandaag is niet dezelfde als die van vroeger.Het is een digitale multitool: laptop, agenda, gameconsole, fotoboek en videocamera in één. Jongeren communiceren nog steeds, maar niet langer zoals vroeger. Waar we ooit eindeloos belden of later urenlang chatten met klasgenoten die we net nog zagen, lijkt dat nu haast nostalgisch. Probeer vandaag een tiener te bellen en je krijgt gegarandeerd een diepe zucht of een opgetrokken wenkbrauw. ‘Bel jij echt? Waarom stuur je geen berichtje?’

Die nieuwe communicatiecode drijft ouders en grootouders soms tot wanhoop. Waar ze zich vroeger verbaasden over hoe hun kroost na een hele schooldag nóg uren kon doorbomen, maken ze zich nu zorgen over hoe ze hen überhaupt kunnen bereiken. En dus rest er maar één optie: een digitale smeekbede. ‘Neem toch gewoon even op als we bellen.’

De angst voor het onbekende

Hoewel het misschien verrassend lijkt, gezien hoe vaak jongeren tegenwoordig met hun telefoon in de weer zijn – eindigen veel telefoontjes toch vaker in een voicemail dan in een daadwerkelijk gesprek. Een snel onderzoek, met input van ouders en een blik op online fora, laat duidelijk zien: jongeren zijn gewoon geen fan van telefoongesprekken. Maar waarom is het voor Gen Z zo moeilijk om de telefoon op te nemen?

Ouders zullen vaak zeggen dat hun kinderen dit ‘gewoon doen om hen dwars te zitten’, en daar zit misschien een kern van waarheid in. Toch is dat niet de echte reden. David Gourion, arts in neurowetenschappen en psychiater in Parijs, bestudeert al jarenlang de mentale werking van jongeren. In zijn boeken legt hij uit waarom de telefoon vaak zo’n ongemakkelijk gevoel oproept bij de jeugd, en waarom ze liever de voicemail inspreken dan het gesprek aan te gaan.

Verlies van controle

In de woorden van Gourion: ‘De jongeren van vandaag zijn opgegroeid in een digitaal tijdperk, waar geschreven communicatie de boventoon voert. Of het nu gaat om sms’jes, direct messages of sociale media, dit biedt hen de vrijheid om het tempo van hun interacties zelf te bepalen. Ze kunnen even nadenken voor ze reageren en ontsnappen aan de ongemakkelijke stilte of een onhandige opmerking die bij een telefoongesprek onvermijdelijk kan zijn. Tijdens een gesprek aan de lijn verlies je die controle, en voor de meeste tieners is dat te tijdrovend. En eerlijk gezegd: een telefoontje is voor hen ook een gok. Wie weet krijg je wel een ouder aan de lijn die een eindeloze babbel begint. Wat een hel.’

‘Een telefoongesprek is een sprong in het onbekende. Wie gaat er praten? In welke toon? Wat moet er gezegd worden?’ Deze spontaniteit kan indringend en onvoorspelbaar aanvoelen volgens Dr. Gourion. ‘Onze tieners leven in een maatschappij vol beelden waar elk woord kan worden beoordeeld of gedeeld. Ze vrezen de controle te verliezen. Meer nog, antwoorden op een telefoontje is een beetje zoals het betreden van een podium zonder repetitie. En dat is beangstigend voor degenen die graag het scenario zelf bepalen.’

Spraakberichten met snelheid

Gen Z groeit op in een wereld van snelle content en directe informatie, maar kiest opvallend genoeg voor tragere communicatie. Nathalie herkent dit gedrag bij haar dochter: die stuurt liever spraakberichten dan te bellen. Soms duren die berichten net zo lang als een podcastaflevering, die ze tot Nathalies verbazing versneld afspeelt.

Anne’s zoon communiceert uitsluitend via WhatsApp. Alles moet online, wat soms lastig is. Toen zijn kapper overstapte van online reserveringen naar telefonische afspraken, vond hij dat vreselijk. ‘Vorig jaar werd hij ook nerveus toen hij solliciteerde voor een studentenjob. Hij had gemaild, maar zodra bedrijven hem belden, wist hij niet hoe hij moest reageren’, vertelt Anne.

Werk aan de winkel

Is deze bel-afkeer meer dan een generatieverschil? Bij wervingsbureau Robert Walters zien ze een duidelijke trend. ‘59 procent van Gen Z verkiest e-mail en chat boven bellen,’ zegt Jens Spittael-Speeckaert, Associate Director. ‘De helft voelt zich ongemakkelijk bij professionele telefoongesprekken, en slechts 16 procent vindt het een efficiënte tijdsbesteding. Slechts 14 procent gebruikt de telefoon als voornaamste communicatiemiddel.’

Leidt dit tot gemiste kansen op de arbeidsmarkt? Ja en nee. ‘Oudere generaties, zoals Gen X en babyboomers, geven nog steeds de voorkeur aan directe communicatie’, merkt Spittael-Speeckaert op. ‘De helft van hen gelooft zelfs dat minder bellen en vergaderen schadelijk kan zijn voor zakelijke relaties. Als jonge professionals zich te veel vastklampen aan digitale communicatie, kunnen ze waardevolle interacties mislopen.’

Gezonde afstand

‘Je stemt je communicatiekanalen best af op je doelgroep,’ zegt Spittael-Speeckaert. ‘Platforms als Microsoft Teams en WhatsApp worden steeds vaker gebruikt in werving en op de werkvloer. Ze zorgen voor snelle, informele interactie die goed past bij jonge werknemers.’ Moeten we die flexibiliteit ook in het dagelijks leven omarmen? Of ligt het probleem minder bij tieners die niet opnemen, en meer bij ouders die hen willen bereiken?

Kristell Ackerman, kinderpsychiater in Brussel, wijst op de onderliggende oorzaak: tieners nemen liever de tijd om na te denken voor ze iets zeggen. Een telefoongesprek laat daar geen ruimte voor en voelt daardoor stressvol aan. Bovendien associëren ze bellen vaak met slecht nieuws, omdat ouders meestal bellen als er iets mis is.

Een denkbeeldige afkeer

Moeten we bellen dan maar helemaal schrappen? Niet zo snel. ‘Het vermijden van telefoongesprekken kan communicatie verarmen’, waarschuwt Dr. Gourion. ‘Stemgeluid brengt emoties over die geen enkele emoji kan evenaren. Wie telefoongesprekken mijdt, kan zich zelfs sociaal geïsoleerd voelen en moeite krijgen met authentieke relaties of het oplossen van conflicten. Hoe minder je belt, hoe moeilijker het wordt: een vicieuze cirkel.’

Ouders kunnen helpen door telefoneren weer leuk te maken. Korte, informele gesprekjes over onderwerpen die tieners aanspreken kunnen al verschil maken. Ackerman adviseert ook om eerst een bericht te sturen: laat weten dat je gaat bellen en waarom. ‘Niet het bellen zelf is stressvol, maar de onzekerheid over wat er gezegd gaat worden.’

Evoluerende gesprekken

Face-to-face gesprekken blijven cruciaal voor tieners, maar hoe ze op afstand communiceren, verandert razendsnel. Is het erg als je tiener de telefoon niet opneemt? Niet per se. Volgens Dr. Ackerman is de kernvraag niet hoe we communiceren, maar wat we bespreken. Misschien moeten we dit probleem door een Gen-Z-bril bekijken en meer focussen op de waarde van een gesprek dan het gebruikte medium.

Lees ook: Wat als je ouders niet over je ex raken? ‘Eisen om elk contact te verbreken kan traumatiserend zijn’