Minder kans op kanker, depressie en dementie: waarom onze vriendschappen van levensbelang zijn 

Gezonde vriendschappen blijken niet alleen goed voor ons humeur, maar ook voor onze gezondheid. In haar nieuwe boek ‘Je bent een vriend van mij’ toont klinisch psychologe en professor aan de UGent Marie-Anne Vanderhasselt dat vrienden een cruciale rol spelen in ons welzijn, vaak nog meer dan we denken.   

Waarom zijn we met sommige mensen bevriend, terwijl het met anderen nooit echt klikt? Volgens klinisch psychologe en auteur van ‘Je bent een vriend van mij’ Marie-Anne Vanderhasselt is vrienden maken een soort van formule met zes ingedriënten. ‘Om elkaar te vinden én te blijven vinden, hebben we gedeelde interesses en sociale ondersteuning nodig, in de vorm van zowel emotionele steun, als praktische hulp en advies. Maar ook emotionele intimiteit, wederzijdsheid, vertrouwen en eerlijke communicatie zijn belangrijk.’

Die ingrediënten vormen de basis van een sterke band, maar ook de kwaliteit en het gemak van de dialoog tussen beiden kunnen maken dat ‘de klik’ er is of niet. ‘Essentieel is dat we het gevoel hebben dat we onszelf kunnen zijn, en dat we zowel positieve als negatieve ervaringen met elkaar kunnen delen,’ zegt Vanderhasselt.

Vriendschap ziet er weliswaar voor iedereen anders uit. Zo hebben vrouwen gemiddeld meer behoefte aan intieme één-op-één-relaties, terwijl mannen vaak beter gedijen in grotere groepen. Ook persoonlijkheid speelt een rol: introverte mensen voelen zich doorgaans op hun gemak in kleine kringen en in rustige omgevingen, terwijl extraverten juist energie halen uit nieuwe ontmoetingen en drukke sociale activiteiten.

Kwantiteit en kwaliteit 

Onze nood aan hechte relaties is wel universeel. ‘Het stereotype van ‘hoe meer vrienden, hoe beter’ is eigenlijk een misvatting. Eén hechte vriendschap waarin je je echt gelukkig en opgeladen voelt, kan veel waardevoller zijn dan een groot netwerk aan oppervlakkige contacten,’ aldus Vanderhasselt.

‘Dat netwerk visualiseren we met een vriendschapsroos,’ legt Vanderhasselt uit. ‘De kern omvat onze meest hechte vrienden, die trouwens ook familieleden of partners kunnen zijn. Naarmate de cirkels groter worden, neemt het aantal mensen toe, maar staan ze ook verder van ons af.’ De verste cirkel nodig je bijvoorbeeld uit voor je huwelijk, terwijl je met de kern al je gevoelens deelt.

Daarnaast is er een limiet aan het aantal vriendschappen dat we effectief kunnen onderhouden. Dat ‘Dunbar nummer’ suggereert dat ons brein in staat is om ongeveer honderdvijftig regelmatige contacten te koesteren. Boven deze grens wordt het steeds moeilijker om voldoende aandacht en energie in onze relaties te investeren.

Me-time vs. we-time 

Hoe ouder we worden, hoe moeilijker het lijkt om vrienden te onderhouden. Zeker wanneer onze jobs veel tijd vragen, of wanneer onze vrienden aan de andere kant van het land wonen. Gemiddeld spenderen we slechts 34 minuten per dag aan onze sociale contacten, wat doorgaans een klein deel is van onze vrije tijd. Onderzoek heeft nochtans uitgewezen dat we het gelukkigst zijn bij een sociale tijd van zes à zeven uur per dag. Professor Vanderhasselt nuanceert dat niet iedereen daar nood aan heeft, en dat dit bijna enkel haalbaar is in het weekend, wanneer we sowieso al gelukkiger zijn.

In onze vrije tijd krijgen onze vrienden ook minder prioriteit dan onze partner, familie of zelfzorg. Maar dat laatste is niet altijd aan te raden: ‘Me-time is belangrijk om te herbronnen en te reflecteren. Toch blijkt uit onderzoek dat te veel tijd alleen doorbrengen ons minder gelukkig maakt, omdat het snel kan neigen naar piekeren,’ zegt Vanderhasselt. ‘Door je gedachten met anderen te delen, krijg je nieuwe inzichten en word je gelukkiger,’ besluit ze. 

Te veel tijd alleen kan er ook toe leiden dat we minder behoefte voelen om onze vrienden te zien. ‘Afspreken met vrienden activeert de beloningscentra in onze hersenen, die ervoor zorgen dat je een hunkering hebt om elkaar opnieuw te zien. Maar als we te vaak alleen thuis blijven, raakt dit proces verstoord, wat ervoor zorgt dat we onbewust minder afspreken. Daardoor kunnen onze vriendschappen verwateren,’ waarschuwt Vanderhasselt.

Daarom pleit Vanderhasselt voor meer ‘we-time’ binnen onze ‘me-time’. ‘Tijd doorbrengen met vrienden maakt ons gelukkiger, geeft ons nieuwe inzichten en bevordert gezonde gewoontes. We-time maakt me-time kwalitatiever.’

Lang zullen ze leven

Volgens professor Vanderhasselt is het belangrijk om onze relaties te blijven koesteren: ‘Vriendschap is in elke levensfase doorslaggevend voor het geluksgevoel, zowel bij mannen als vrouwen.’ Het draagt bovendien niet alleen bij aan ons welbevinden, maar het heeft ook positieve effecten op onze fysieke gezondheid.

Vanderhasselt legt uit: ‘Sociale verbondenheid – het gevoel dat we behoren tot een sociaal netwerk – is een belangrijke voorspeller voor een lang, gezond en gelukkig leven. Zowel je hechte vriendschappen, als dagdagelijkse fijne contacten met je collega’s, buren of de bakker, zijn net zo belangrijk voor een gezond leven als de groenten op je bord of je abonnement bij de fitness.’

Vriendschap zorgt er immers voor dat je gezondere keuzes gaat maken. ‘Een gezonde gewoonte starten is fijner als je het samen doet met een vriend. Samen stoppen met roken verhoogt de kans op slagen en beginnen joggen gaat net iets gemakkelijker als je het niet alleen hoeft te doen,’ vertelt Vanderhassselt in ‘Je bent een vriend van mij’.

Daarbovenop kan vriendschap de levensverwachting verlengen: ‘Een sterk sociaal netwerk vermindert de kans op vroegtijdig overlijden met 45 procent. Dat is meer dan sport of gezonde voeding,’ aldus Vanderhasselt. Mensen met hechte vriendschappen hebben minder kans om hartaandoeningen, diabetes, dementie, astma, kanker of artritis te ontwikkelen.

Tachtigplussers die nog even bij de pinken zijn als jonge mensen, hebben vaak een sterke kring van goede vrienden om zich heen. Volgens Vanderhasselt helpt dat gevoel van verbondenheid hun cognitieve achteruitgang te vertragen.

Stoorzender stress

Onze vriendschappen beïnvloeden onze mentale gezondheid, maar het omgekeerde is ook waar. Mensen die veel stress ervaren, rapporteren in onderzoeken minder hechte relaties.  ‘Als mensen aanhoudend onrustig zijn, zijn ze prikkelbaar, vallen ze moeilijk in slaap en piekeren ze veel. Zo creëren ze een afstand tussen zichzelf en hun vrienden. Zelfs met een druk sociaal programma, zal er weinig echte verbondenheid zijn,’ legt professor Vanderhasselt uit.  

In stressvolle of moeilijkere periodes is het belangrijk om ons te blijven omringen met degenen die we liefhebben: ‘Een gevoel van rust en kalmte wordt vaak gevonden bij vrienden. We leven dan in het hier en nu, in plaats van te piekeren,’ aldus Vanderhasselt.

Angst voor afwijzing

Ook ons zelfbeeld heeft invloed op onze omgang met vrienden. ‘Sociale verbondenheid versterkt je gevoel van eigenwaarde. En andersom: als je je goed in je vel voelt, ben je sneller geneigd om contact te maken met anderen. Hoe beter onze vriendschappen, hoe meer tevreden we zijn over ons leven,’ stelt professor Vanderhasselt.

Mensen met een laag zelfbeeld zijn vaker onzeker in hun vriendschappen, omdat ze bang zijn van afwijzing. Vanderhasselt: ‘Zij hebben sneller het gevoel dat de ander hen niet leuk vindt, of geen tijd wil maken. Die gevoelens zorgen ervoor dat ze afstand houden.’

Die angst voor afwijzing uit zich vaak op twee manieren. Zo hebben people-pleasers het gevoel dat mensen hen enkel waarderen en accepteren vanwege hun inspanningen naar de andere toe. De eigen wensen of behoeften komen daarbij dikwijls op de tweede plaats. Dat kan leiden tot fysieke en emotionele uitputting.

Een tweede type gaat in plaats van toenadering te zoeken zichzelf afwijzen als een soort van vecht-of-vluchtreactie. Ze negeren berichtjes en gaan niet in op uitnodigingen. ‘Om zichzelf te beschermen, creëren ze een afstand. Maar dat kan er juist voor zorgen dat de vriend zich gaat distantiëren, waardoor de afwijzing realiteit wordt,’ legt Vanderhasselt uit.

Volgens professor Vanderhasselt ligt de sleutel tot diepere en meer betekenisvolle relaties in onze kwetsbaarheid: ‘Je moet durven kwetsbaar te zijn, want daarin zit verbinding. Om een sterke band met anderen te vormen, moet je je openstellen, bereid zijn om anderen toe te laten emotioneel dichter te komen en details over je ervaringen, emoties en meningen delen.’