Creativiteit is een spier die je kunt trainen, en Knack Weekend gaat je daar deze zomer bij helpen. Elke week geven we je minstens één oefening waarmee je anders leert denken. Deze keer: al tekenend op een andere manier kijken naar de wereld om je heen.
Ik kan niet tekenen: dat is wat veel mensen over zichzelf denken. Wat ze bedoelen is dat ze de realiteit zoals ze die zien niet exact kunnen repliceren, legt Marissa Van Mourik van WISPER uit. ‘We kunnen allemaal tekenen, dus dat is een misvatting. Hoe je perspectief weergeeft, hoe je verhoudingen vangt of de realiteit ook realistisch weergeeft, dat is technische kennis die je kunt leren. Je kunt dus ‘nog’ niet kunnen tekenen, voor je dat hebt geoefend.’
‘Maar vraag aan gelijk wie om twee lijnen op een blad te zetten, en je krijgt eindeloze variaties die veel zeggen over de persoon die het potlood vasthield. Hoe teken je die lijnen, wat heb je gebruikt en welke kleur koos je? Als je gaat tekenen, neem je duizenden beslissingen. Het is interessant om dat te onderzoeken.’ En dat is precies wat je met de hieronder te vinden oefening van Marissa kunt doen.
‘Deze oefening is bedacht om ons te doen stilstaan bij hoe we naar de wereld kijken. Ze is gemaakt om ons te doen beseffen dat we de realiteit zoals we ze zien fragmenteren. Elk van ons kijkt anders naar zijn omgeving. Als ik aan een groep vraag om een stilleven te tekenen, dan krijg ik heel verschillende resultaten. Iedereen maakt al tekenend snel beslissingen over wat ze wilden vastleggen. Een klein detail, een schaduw, een lijn… Tekenen is echt kijken, en dat is het moeilijkste wat er is. In ons hoofd gebeuren er al kijkend heel veel dingen. We zijn altijd een soort commentator op wat er om on heen gebeurt. We maken associaties, hebben herinneringen, en dat bepaalt mee hoe we de dingen zien.’
Tekenen zonder oordeel
‘Het is cruciaal dat je niet oordeelt over wat je maakt. Niets is goed of slecht, het is hoe jij het ziet en dan tekent’, legt Marissa uit. ‘Dat is moeilijk, want we zijn allemaal geconditioneerd om bepaalde beelden te verwachten als we gaan tekenen. We willen de dingen ‘juist’ tekenen, en dat is verlammend. Daarom vragen we in cursussen soms aan mensen om eerst vijf minuten naar iets te kijken, en pas daarna vijf minuten te tekenen. Dat geeft meestal tekeningen met meer details en meer vrijheid.’
De oefening die Marissa voorstelt wil onze visuele waarnemingen onderzoeken en manipuleren om tot tekenen te komen. ‘Een beeld maken, is je ervaring samenvatten. Denk aan een tafel in je hoofd. Hoe ga je die tekenen? Een standaardtafel is niet erg interessant, het is hoe je speelt met lijnen en keur en schaduw dat een beeld boeiend maakt.’
‘Deelnemers vragen tijdens een cursus vaak hoe ze iets moeten doen. Zo komen we weer bij dat technische aspect van tekenen. Daar is niets mis mee. Het is goed als mensen techniek willen leren en het is een goede basis. Maar er zijn zo veel meer aspecten die een beeld mee bepalen, en het is een goed idee als we dat leren waarderen. Dat is dus wat we met deze oefening willen uitproberen.’
Oefening
1. Neem een blad papier en iets om mee te tekenen.
2. Zet een kookwekker voor 2 minuten.
3. Teken alleen de horizontale lijnen die je ziet vanuit jouw standpunt. Teken wat je dichtbij ziet groter en meer van voren op je blad, dan wat verder weg is. Teken enkel wat je ziet, hoe je het ziet, en niet wat je weet.
4. Als je kookwekker afloopt, draai je stoel dan een kwartslag en zet de wekker opnieuw voor 2 minuten. Op hetzelfde blad teken je nu de verticale lijnen die je ziet.
5. Draai je stoel weer een kwartslag als je wekker afloopt, en teken de volgende 2 minuten enkele gesloten vormen (bijvoorbeeld een rondslingerende rugzak of theetas).
6. Draai je stoel weer een kwartslag als je wekker afloopt, en teken nu de schaduwen en andere donkere zones als vlekken op je blad.
7. Het resultaat is tegelijk wat je gezien hebt, en toch niet.
8. Je kunt deze oefening herhalen door de parameters die je tekent te veranderen. In plaats van horizontale en verticale lijnen, organische vormen en schaduw kun je kiezen voor randen en hoeken, diagonale lijnen of levende vormen. Denk aan planten, dieren, mensen en enkele kleurvlakken. Je kunt ook op een andere plek gaan zitten of van materiaal veranderen.
9. Het is ook boeiend om dit met een groep te doen, en te zien hoe iedereen echt anders naar de wereld kijkt en hoe onze verbeelding werkt.
WISPER organiseert artistieke cursussen voor beginners en gevorderden vanaf 18 jaar. Je kan kiezen uit workshops en lessenreeksen dans, theater, muziek, beeld fotografie en literatuur. De cursussen gaan door in Leuven, Antwerpen en Gent. Meer info via wisper.be
