Mensen met narcisme voelen zich sneller buitengesloten: ‘Uitsluiting kan ook aanleiding geven tot het ontwikkelen van narcistische trekken’

Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis voelen zich vaak buitengesloten. Dat is niet enkel zo omdat ze gemeden worden vanwege hun egocentrische persoonlijkheid, stelt nieuw onderzoek, maar ook omdat ze sommige signalen verkeerd interpreteren.

Onderzoekers van de American Psychological Association stellen vast dat mensen met narcisme vaak klagen over het feit dat ze buitengesloten worden. Dat gevoel zou je kunnen verklaren door het feit dat mensen hen wat mijden vanwege hun aparte persoonlijkheid. Maar daar ligt het probleem zeker niet alleen, zeggen de onderzoekers. Ze hebben aangetoond dat mensen met narcisme de neiging hebben om dubbelzinnige sociale signalen verkeerd te interpreteren als signalen van uitsluiting.

‘Je buitengesloten voelen is een subjectieve ervaring’, zegt hoofdonderzoeker Christiane Büttner van de Universiteit van Bazel. ‘Het is een gevoel dat is gebaseerd op de perceptie van sociale signalen.’ Sommige signalen geven inderdaad aan dat iemand opzettelijk wordt uitgesloten, maar soms zijn er ook signalen die gewoon foutief geïnterpreteerd worden, legt ze uit. “’e denkt dan dat je buitengesloten wordt terwijl dat niet het geval is.’

Grandioos narcisme

Narcisme kan verschillende vormen aannemen, maar voor dit onderzoek beperkten de onderzoekers zich tot deelnemers met de diagnose van ‘grandioos narcisme’, met eigenschappen zoals een sterk verlangen naar bewondering en erkenning, dominantie en een opgeblazen zelfbeeld. ‘Deelnemers met de hoogste scores van narcisme rapporteerden vaker een gevoel van uitsluiting in het dagelijks leven’, zegt Büttner.

Een reeks experimenten met meer dan 2.500 deelnemers onderzocht vervolgens het verband tussen narcisme en dat overheersende gevoel. In één experiment deden deelnemers mee aan een balspel waar twee andere spelers hen ofwel betrokken of buitensloten. In een ander experiment werden hypothetische sociale scenario’s getoond en werd de deelnemers gevraagd om te beoordelen hoe buitengesloten ze zich voelden.

Uit de resultaten blijkt dat narcistische personen meer kans hebben om ambigue sociale interacties, waarbij buitensluiting niet expliciet duidelijk wordt gemaakt, toch als dusdanig te ervaren.

Lees ook: 6 inzichten over narcisme: ‘Door een gebrek aan zelfliefde voelen narcisten een grote leegte’

Twee richtingen

De onderzoekers merkten nog iets interessant op over de relatie tussen narcisme en sociale uitsluiting: ‘Die werkt blijkbaar in twee richtingen’, zegt Büttner. ‘Narcisme kan bijdragen aan sociale uitsluiting, maar uitsluiting zelf kan ook de ontwikkeling van narcistische trekken aanwakkeren.’ Onderzoekers analyseerden daarvoor data van een nationaal onderzoek in Nieuw-Zeeland over een periode van veertien jaar onder meer dan 72.000 deelnemers. Daaruit bleek dat mensen die gevoelens van uitsluiting hadden, een jaar later veranderingen vertoonden in hun niveau van narcisme – en vice versa.

Het toont volgens Büttner de complexe wisselwerking aan tussen persoonlijkheidskenmerken en sociale ervaringen. ‘Als mensen met veel narcistische trekken worden buitengesloten of het als zodanig aanvoelen, kan dit bijdragen aan oplopende spanningen op het werk of in groep. Tegelijkertijd zou hun verhoogde gevoeligheid voor uitsluiting ervoor kunnen zorgen dat ze eerder geneigd zijn om hier slecht op te reageren’, zegt ze.

‘Deze bevindingen suggereren dat interventies gericht op betere interpersoonlijke relaties en minder sociale wrijvingen rekening moeten houden met zowel de percepties als het gedrag van de betrokken individuen.’ Het onderzoek werd gepubliceerd in het Journal of Personality and Social Psychology.