Méér dan die tijd van de maand: waarom je cyclus ook in je voordeel kan spelen

Wanneer we spreken over de menstruele cyclus, denken de meeste mensen aan menstrueren. Dat de cyclus verschillende fases heeft, met elk hun voor- en nadelen, is minder bekend. Kunnen mensen die menstrueren zich beter voelen door te leven volgens hun cyclus? We zochten het uit.

Hoewel heel wat artsen het erover eens zijn dat de menstruele cyclus een belangrijke indicator is van de algehele gezondheid, is het onderzoek naar de klachten die ermee gepaard kunnen gaan schaars.

In een artikel op Knack.be over vrouwenziektes lezen we dat het vrouwelijke hormoon oestrogeen pas in 1929 werd ontdekt en dat de wetenschap de werking van ovulatie en menstruatie pas sinds deze ontdekking begon te begrijpen. De arts Robert Frank en psychoanalyticus Karen Horney schreven in 1931 voor het eerst over premenstruele spanningen. Pas in 1953 gebruikten de Britse dokters Katharina Dalton en Raymond Greene in een paper de term PMS.  

In de medische geschiedenis werd er dus rijkelijk laat gekeken naar het vrouwelijke lichaam. Wat bleek? Een vrouw is niet de kleine versie van de man, zoals men lang dacht. Zelfs in medische onderzoeken werden mannen tot zo’n vijftien jaar geleden als de gouden standaard gezien.

Onbekend maakt onbemind

‘Vrouwen zijn gelijkwaardig aan mannen, maar niet gelijkvormig. Specifieke studies naar de menstruele cyclus zijn dus essentieel,’ klinkt het bij Morgane Leten van Guud Woman, het Belgische informatieplatform en supplementenmerk met als doel vrouwen zich elke dag van de maand goed te laten voelen. De oprichters lanceerden ook een online community, waar vrouwen elkaar kunnen ondersteunen en vragen stellen.

De menstruatiecyclus bestuderen, hier als vrouw zelf concrete acties aan koppelen en meer ruimte voor maatschappelijke erkenning, zouden weleens de sleutel kunnen zijn tot een gelukkiger leven. Toch is het concept van leven volgens je menstruele cyclus momenteel nog niet algemeen bekend of aanvaard. De kans is groot dat je er nog nooit van hebt gehoord of enkel kent van mensen die het linken aan moeder aarde, vrouwelijke energie, kristallen en horoscopen. Wie ratio boven het spirituele verkiest, zal echter niet snel geneigd zijn tips rond menstrueren aan te nemen van deze doelgroep.

Dat nog niet iedereen mee is in het verhaal, herkent ook Chinook Vandecasteele, lid van de community van Guud Woman. Enkele jaren geleden ging ze op zoek naar een alternatief voor hormonale anticonceptie en oplossingen voor PMS. Intussen gebruikt ze geen hormonale anticonceptie meer, omdat ze zich daar beter bij voelt. ‘Wanneer ik enthousiast vertel over je leven plannen op basis van je cyclus, vallen mensen vaak uit de lucht. Dan besef ik dat het echt nog niet mainstream is en dat het op veel scepsis onthaald wordt. Nochtans heeft dit niks te maken met hekserij. Het gaat over je lichaam beter leren kennen, begrijpen wat hormonen met je doen en deze kennis in jouw voordeel gebruiken. Niets zweverigs aan, maar onbekend maakt onbemind’, klinkt het.

‘Het is zeker niet zo dat alleen mannen weinig kennis hebben over de menstruele cyclus, ook vrouwen weten meestal enkel de basics’, vult Morgane Leten aan. ‘Er is nog veel bewustwording nodig. Ik ben ervan overtuigd dat er over tien of vijftien jaar ook veel meer vrouwen volgens hun cyclus zullen leven. Er wordt nu soms nog kritisch op gereageerd, maar er zitten heel wat voordelen in voor de mensen die menstrueren én voor de maatschappij.’

Alleen met je probleem?

Toen Chinook stootte op Guud Woman vond ze niet alleen informatie, maar ook gelijkgestemde zielen. Voordien voelde ze zich eerder alleen met haar problemen. ‘Bij m’n gynaecoloog kreeg ik heel weinig uitleg toen ik de pil kreeg voorgeschreven of toen ik een koperspiraal uitprobeerde. Ook toen ik mijn spiraaltje liet verwijderen, werd er niet gevraagd waarom ik die keuze maakte. Ik vind het jammer dat je bij artsen vaak te weinig tijd en ruimte krijgt om jezelf goed te informeren.’

Toen Morgane in 2016 stopte met de pil, bleef haar menstruatie enkele maanden uit en kreeg ze last van acne en moodswings. ‘Ik ging langs bij m’n gynaecoloog en die vertelde me dat ik PCOS had en nog eens moest langskomen wanneer ik aan kinderen wilde beginnen. Achteraf gezien bizar dat er pas dieper op mijn problemen zou worden ingegaan wanneer ik me wilde voortplanten. Wat met alle andere jaren in een vrouwenleven? Of wat als je geen kinderen wilt? Ook dan mag je je goed in je vel voelen, toch?’

De eenzaamheid die Morgane ervaarde in deze periode, zette haar aan tot het starten van een studie voeding en fertiliteit. ‘Ik heb me omgeschoold met de bedoeling andere vrouwen te helpen met deze kennis. Zo is Guud Woman ontstaan, met de focus op kennis, steun en supplementen. We werken overigens ook samen met gynaecologen. Zij vertelden me dat er tijdens hun opleiding maar weinig aandacht was voor de impact van levensstijl en voeding op de cyclus en dat ze over het algemeen weinig tijd hebben tijdens het spreekuur om dieper in te gaan op hormonale problemen.’

Op 28 mei vieren we Menstrual Health Day. Een dag waarop bewustwording wordt gecreëerd rond menstruele gezondheid en de cyclus. Guud Woman zette voor de gelegenheid een onafhankelijk onderzoek op in samenwerking met iVox om te polsen naar de menstruele gezondheid van Vlaamse en Nederlandse vrouwen. De belangrijkste conclusie uit het onderzoek blijkt het isolement en de eenzaamheid die vrouwen ervaren rond hun menstruele klachten.

Negen op tien vrouwen ervaart maandelijks menstruele klachten gaande van acne, tot krampen en stemmingswisselingen. Een op vier vrouwen schaamt zich nog steeds wanneer ze menstrueert en een op drie vrouwen voelt zich bovendien alleen als het gaat om klachten rond menstruatie. In een wetenschappelijke paper van onderzoekers aan UGent lezen we dat PMS inderdaad onderbestudeerd blijft en dat PMS-klachten vaak niet begrepen of herkend worden door zorgverleners.

De vier seizoenen

Om te leven volgens onze cyclus, is het nodig om die beter te leren kennen. De menstruatieyclus duurt gemiddeld genomen 28 dagen, maar in de praktijk varieert deze van persoon tot persoon. Ook de vier fases waaruit de cyclus bestaat kunnen variëren in lengte.

Joke Bulthé, gynaecoloog en fertiliteitsexpert, legt ons uit wat de kenmerken zijn van de verschillende fases. ‘In een spontane cyclus, zonder zwangerschap, menopauze of hormonale anticonceptie, is de eerste fase na de menstruatie de folliculaire fase. In deze periode komt een eicel tot uitrijping. Dat heeft tijd nodig, dus hoe lang het rijpen van je eicel duurt is variabel. Gewoonlijk zal dit zeven tot tien dagen in beslag nemen. In deze fase wordt het hormoon oestrogeen geproduceerd, waardoor het baarmoederslijmvlies opgebouwd wordt aan de binnenkant van je baarmoeder. Oestrogeenopbouw geeft meestal weinig klachten. De maandstonden zijn achter de rug, dus het vocht trekt weg, je slaapt beter en je voelt je meestal goed.’

Voorstanders van leven volgens je cyclus duiden deze fase als rustig en aangenaam. Auteurs die schrijven over de cyclus, zoals Sjanie Hugo Wurlitzer en Alexandra Pope (‘Wild Power’) en Maisie Hill (‘Period Power’) benoemen de fases aan de hand van de vier seizoenen. De periode na je menstruatie hebben zij de lente gedoopt, een fase die staat voor een nieuw begin.

‘Na de folliculaire fase bouw je op naar de piek rond de eisprong en komt je oestrogeenniveau tot een hoogtepunt’, gaat dokter Bulthé verder. ‘Een LH-piek (luteïniserend hormoon) in het lichaam zet de eisprong in gang. Dat is onze vruchtbare periode, het moment waarop ons libido ook hoger zal liggen.’ De ovulatie of eisprong staat bekend als de zomer van onze cyclus. Je voelt je doorgaans energiek, aantrekkelijk, vrolijk en zelfzeker. Deze fase duurt slechts enkele dagen.

‘Na de eisprong zitten we in de luteale fase. Tijdens deze periode daalt het oestrogeenniveau en stijgt de aanwezigheid van het hormoon progesteron, wat voor klachten kan zorgen. Bij sommige vrouwen duren PMS-klachten vanaf de eisprong tot aan de menstruatie, bij andere vrouwen starten de klachten pas enkele dagen voor de menstruatie begint. Hoe je dit ervaart is heel persoonlijk’, vertelt dokter Bulthé. De herfst is aangebroken. De periode van eisprong tot maandstonden duurt veertien dagen. Door de band genomen zal je je in deze fase minder energiek voelen.

Nu zijn we aan de menstruatie aanbeland. ‘Van zodra het lichaam het signaal krijgt dat er geen zwangerschap is, daalt het progesteronniveau en komen de regels door’, verklaart dokter Bulthé. ‘Wanneer de progesteronproductie afneemt, lost ook het baarmoederslijmvlies en komt het naar buiten.’ Deze fase duurt tussen de drie en zeven dagen en kan gepaard gaan met krampen: je baarmoederspieren trekken immers samen om het baarmoederslijmvlies naar buiten te krijgen. Dit is de winter.

Meten is weten

Hoelang elk onderdeel van de fase duurt en welke effecten de hormoonschommelingen hebben, is bij iedere persoon anders. Dokter Joke Bulthé raadt daarom aan om de cyclus in kaart te brengen. ‘Noteer wat je ervaart en hoe het loopt. Wanneer komen de maandstonden door? Hoe lang duurt je menstruatie? Wanneer vermoed je je eisprong? Ben je moe of net energiek? Kan je goed slapen? En wanneer voel je mentale of fysieke klachten? Hou een kalender bij voor minstens drie cycli en leer je eigen cyclus beter kennen. Soms vertellen vrouwen me dat ze heel de maand last ondervinden, maar wanneer ze hun cyclus tracken, blijken de klachten toch samen te vallen met de periode voor de menstruatie. Het is heel interessant om je lichaam beter te leren kennen.’

Een cyclus blijft ook niet heel je leven hetzelfde, vult de gynaecologe aan. ‘Daarom vraag ik mijn patiënten bij een routinecontrole steevast naar hun cyclus en hoe ze zich voelen. Het kan zijn dat ze andere zaken opmerken dan bij de vorige consultatie. Ook starten of stoppen ze soms met bepaalde anticonceptie, wat een effect kan hebben op hun klachten.’

‘Zo kan de klassieke anticonceptiepil PMS verhelpen omdat ze de natuurlijke cyclus platlegt, maar wel migraine, een opgeblazen gevoel en verlies van libido met zich meebrengen. Een spiraaltje helpt dan weer om minder bloed te verliezen, maar zal geen effect hebben op PMS. Er zit telkens een uniek persoon voor mij, waarmee ik samen alle feiten op een rijtje zet.’

Het bijhouden van de menstruatiecyclus kan met een papieren agenda of in speciaal daarvoor ontworpen notitieboekjes, zoals de Mood Tracker van het Belgische juwelenmerk Nimzu. Ben je meer fan van digitale tracking tools? Dan heb je keuze te over. Bekende apps zijn die van Clue, Flo, Cycles en Apple Health.  

Is de pijn die je voelt normaal?

‘De klachten die men ondervindt voor de maandstonden doorbreken, komen gewoonlijk niet door meer of minder hormonale schommelingen, maar door de reactie van het lichaam en de hersenen op die schommelingen. Bij sommige vrouwen is die reactie heviger, wat meer PMS-klachten geeft,’ licht Joke Bulthé toe.

‘Sommige klachten zijn fysiologisch: de “natuur”, zoals men zegt. Deze klachten kunnen we verklaren door de cyclus goed uit te leggen. Hoeveel pijn normaal is, valt moeilijk te bepalen. Bovendien ligt de pijndrempel bij iedereen anders, wat het moeilijk meetbaar maakt. Wat de ene persoon leefbaar vindt, vindt de andere ondraaglijk.’

‘In mijn ervaring zijn heel wat patiënten geholpen met heldere uitleg en goede opvolging. Wanneer ik kader welke hormonale en fysieke veranderingen gedurende de cyclus welke kwalen met zich kunnen meebrengen, zoals krampen die het baarmoederslijmvlies losmaken, voelen vrouwen soms opluchting. Een verklaring voor symptomen kan al veel doen.’  

Wanneer trek je best aan de alarmbel? ‘Het is belangrijk dat je leven niet beheerst wordt door je cyclus. Van zodra je dagelijks leven verstoord wordt, zoals niet kunnen werken omdat de pijn te hevig is, moeten we onderzoeken of er geen onderliggende oorzaak is. Hevige pijn kan bijvoorbeeld een teken zijn van endometriose. Wanneer artsen geen reden vinden, maar de klachten toch ernstig zijn, is het nuttig om verder op onderzoek te gaan naar verlichting van de pijn.’

Dat tienermeisjes vaak meer last ondervinden, komt volgens dokter Bulthé doordat ze in de eerste jaren na de eerste menstruatie niet iedere cyclus een eisprong hebben. Dit geeft vaak fellere bloedingen en hoe meer bloed je verliest, hoe meer pijn je meestal voelt. ‘Deze pijn kan doorgaans worden opgelost met een voldoende sterke pijnstiller, maar die moet je dan wel op tijd nemen. Wacht niet tot de pijn te erg is geworden, maar anticipeer op wat er zal komen.’

‘Volgens studies is het slechts een klein percentage vrouwen dat heel sterk last heeft, maar eigenlijk kunnen we dat niet met zekerheid weten’, stelt dokter Bulthé. ‘Er zijn vrouwen die zich neerleggen bij PMS. Ik probeer tijdens de consultatie steeds voldoende tijd te nemen  om de klachten in kaart te brengen en te bespreken. Ik denk dat we het aantal vrouwen die hevige klachten hebben onderschatten, omdat er soms geen tijd gemaakt wordt tijdens de consultatie om de vrouw de kans te geven om hierover te praten.

De koe bij de horens vatten  

‘Onze enquête toont aan dat negentig procent van de vrouwen – milde tot hevige – klachten ervaren tijdens hun cyclus,’ vertelt Morgane Leten. ‘Veel vrouwen accepteren dit als deel van vrouw zijn. Ze hebben in hun opvoeding geleerd om niet te klagen. Fysieke en mentale kwalen die ervoor zorgen dat je dagenlang opgekruld in de zetel wil blijven liggen, zijn nochtans niet normaal en er zijn wel degelijk dingen die je kunt doen om de klachten te verminderen.’

Door zich om te scholen als voedings- en fertiliteitsexpert ontdekte Morgane dat gebalanceerde voeding en aanpassingen aan je levensstijl een invloed hebben op je cyclus. ‘Niet alleen pijnstillers en de pil kunnen de oplossing zijn voor PMS. Ik ben zeker niet tegen de pil, maar ik wil dat mensen weten dat er voor sommige symptomen ook andere oplossingen zijn.’

Ook gynaecoloog Joke Bulthé wijst erop dat je levensstijl aanpassen klachten kan verminderen. ‘Beweging is heel belangrijk om je goed te voelen. Je hoeft niet elke dag intensief te sporten uiteraard, ook wandelen of rustige yoga kan al goede effecten geven. Daarnaast is gezonde voeding ook essentieel. Premenstrueel vermijd je bijvoorbeeld best te veel suiker en zout. Ook alcohol en cafeïne kunnen PMS verergeren. Hoe je lichaam reageert op de hormonale schommelingen kan je beïnvloeden door je levensstijl aan te passen.’

‘Het gaat om anticiperen om wat er zal komen,’ vult ze aan. ‘Als je weet in welke fase van je cyclus je zit, kan je actie ondernemen om de klachten te verzachten. Patiënten zeggen soms dat hun leven aanpassen aan hun cyclus niet ideaal is, maar er zijn kleine zaken die je wel gemakkelijk kunt incorporeren, zoals je voeding wijzigen en zorgen voor voldoende slaap. De rush van het moderne leven kan de klachten verergeren. Wees je daar bewust van en plan genoeg rust, beweging en gezonde maaltijden in. Zelf heb ik ook last van hormonale migraine. Ik zal in die periode geen alcohol drinken en wat meer bewegen om zo de natuur voor te zijn. Wat ontspannend werkt, is heel persoonlijk. Sommige mensen houden van joggen, andere van yoga en nog iemand anders zweert bij voetreflexologie. Test uit wat voor jou werkt.’

Voor Chinook was deze ontdekking een revelatie. ‘Vanaf het moment dat ik begon te menstrueren, had ik last van mood swings en andere PMS-klachten. Normaalgezien ben ik erg vrolijk, maar in de dagen voor m’n maandstonden slaat m’n gemoed om. Door mijn levensstijl aan te passen en de supplementen van Guud Woman te nemen, voel ik me veel beter. Je lichaam leren kennen geeft je een enorme kracht. Luister naar je lichaam, ook al is dat moeilijk in deze drukke wereld vol prikkels. De grootste verandering voor mij, is de bewustwording van hoe mijn cyclus werkt. Ik weet nu wat er aan de hand is en dat is een opluchting. Wanneer je PMS-klachten kunt plaatsen, ga je minder piekeren en uiteindelijk ook minder klachten ervaren.’

Gezondheid

Gezondheid

Wat te doen bij zware menstruatiepijn (en geen menstruatieverlof)?

‘Het is zeker ook niet de bedoeling om stress te krijgen omdat je je levensstijl moet aanpassen, dus doe het niet in één ommezwaai en laat je eventueel begeleiden.’ Net zoals dokter Joke Bulthé is Morgane van mening dat kleine aanpassingen al veel kunnen doen. ‘Zelf vermijd ik koffie in de luteale fase. Cafeïne kan de cortisolproductie stimuleren, wat niet ideaal is in de week voor je menstruatie. Ik lust heel graag koffie en drink ook al eens een glas wijn, maar het is goed om dat juist in te plannen en zo een vicieuze cirkel te vermijden waarin je steeds meer stress en vermoeidheid ervaart.’

In de luteale fase zal Morgane ook meer rust nemen, magnesiumrijke voeding eten en voldoende slapen. ‘Het is de ideale periode om wat meer tijd te nemen voor mezelf. In plaats van met vrienden afspreken, zal ik eerder kiezen voor een ontspannende avond met een bad en een goede film. Sociale activiteiten plan ik dan later in, wanneer ik me terug energieker voel. Door die rust voor mezelf in te plannen, ervaar ik minder klachten.’

Gezond eten wil niet zeggen dat je zwaar moet diëten, integendeel. ‘Als plots veel minder calorieën binnenkrijgt, kan dit een effect hebben op je hormonen,’ legt dokter Bulthé uit. ‘Er moet nog meer onderzoek naar gebeuren, want bepaalde diëten zouden bijvoorbeeld voor mannen wel gunstig kunnen zijn, maar voor vrouwen niet omdat ze onze hormonen in de war sturen. Blijf dus weg van crashdiëten.’

Menstruatieverlof, een goed plan?

In Spanje zette de ministerraad recent het licht op groen voor een wetsvoorstel rond menstruatieverlof. Als de wet erdoor komt krijgen Spaanse vrouwen het recht om thuis te blijven op alle dagen waarop zij door hun menstruatie niet in staat zijn om te werken. Een arts bepaalt of dit geldt voor de vrouw in kwestie. Het verlof wordt niet door de werkgever, maar door de staat betaald. Zo wordt vermeden dat bedrijven minder vrouwen aannemen uit vrees dat ze het loon moeten doorbetalen tijdens de ziektedagen.

Is menstruatieverlof, een onderwerp dat veel stof doet opwaaien, ook in ons land een mogelijke oplossing? ‘Het zou mooi zijn als werkgevers toestaan dat een vrouw met klachten thuis kan blijven, maar nog beter is ervoor zorgen dat vrouwen zich elke dag van de maand goed kunnen voelen. Dat zal niet alleen hun geluk en gezondheid ten goede komen, maar ook het werk dat ze verrichten. Dat vergt wat flexibiliteit, maar waarom zouden we die moeite als samenleving niet doen?’ aldus Morgane.

‘Studies wijzen uit dat er momenteel heel wat vrouwen werk missen, omdat ze veel last hebben van hun menstruatie. Dat is voor niemand aangenaam, in de eerste plaats niet voor de vrouw die klachten heeft. Het zorgt ook voor presenteïsme, waarbij je wel gaat werken, maar omwille van de pijn niet veel kunt uitvoeren op je werk. Ook dat kost een bedrijf geld. Ervoor zorgen dat vrouwen met zware PMS-klachten goed voor zichzelf kunnen zorgen, heeft alleen maar voordelen.’

‘Onze maatschappij is afgesteld op de hormonale cyclus van de man,’ legt Morgane uit. ‘De mannelijke hormonale cyclus duurt 24 uur. ’s Ochtends stijgt zijn testosteronniveau en tegen de namiddag krijgt het een dipje, net op tijd voor een vieruurtje en een pauze. Na het werk daalt het testosteronniveau verder, maar dat is niet erg, want op dat moment kan hij tijd nemen voor zichzelf en rusten. Als vrouw zijn we gelijkwaardig aan de man, maar onze hormonen werken nu eenmaal anders. Toch worden we gepusht om altijd ‘aan’ te staan en alle balletjes in de lucht te houden. Het is moeilijk om in deze context te luisteren naar ons lichaam.’

De voordelen

‘Is het die tijd van de maand?,’ klinkt het wanneer een vrouw geïrriteerd, emotioneel of boos reageert. Vrouwelijke hormonen worden geassocieerd met vervelende emoties, maar dit is zeker niet het volledige verhaal.

‘We willen vrouwen leren om hun cyclus in hun voordeel te gebruiken’, klinkt het bij Morgane van Guud Woman. We zouden het veel vaker moeten hebben over de goede momenten tijdens onze cyclus. Zo kunnen de folliculaire fase en de ovulatiefase echt aangename periodes zijn voor vrouwen, waarin ze zich goed in hun vel voelen en veel energie hebben. De periode vlak na de menstruatie geven heel wat vrouwen aan dat ze zich vrolijk en creatief voelen. Tijdens de eisprong voelen ze zich dan weer extra zelfzeker en hebben ze meer zin in seks. Ook de herfst, waarin je je wat meer wil terugtrekken, kan een interessante periode zijn. Je hebt de neiging om taken af te werken en meer aan zelfzorg te doen, wat af en toe nodig is.’

Je kunt het ook zo bekijken: de menstruele cyclus brengt meer variatie in je leven en geeft je de kracht om je hier bewust van te zijn. Wanneer de patronen in je cyclus duidelijk worden, kan je betere beslissingen maken. In elke fase heb je andere noden en behoeftes. Morgane geeft een concreet voorbeeld: ‘De dagen na je menstruatie vertraagt je metabolisme. Je hebt minder honger dan in andere fases en je hebt meer zin in lichte en frisse gerechten. Voor vrouwen die op hun gewicht willen letten, zal het makkelijker zijn in deze fase om gezonder te eten.’

‘De week voor je maandstonden heeft je lichaam dan weer meer calorieën nodig. Dit wil niet zeggen dat je extra chips of pizza moet binnenspelen natuurlijk, maar het is belangrijk om dan voldoende complexe koolhydraten en proteïnen te eten. Daar krijg je een voldaan gevoel van, waardoor je minder cravings zult voelen.’

Zelfs op gebied van sportprestaties is het nuttig om je cyclus te tracken. ‘Zo kan je vanaf je menstruatie tot je ovulatie makkelijker spieren aanmaken, zal je sneller recupereren en heb je meer energie. Wanneer deze fase precies plaatsvindt, is persoonlijk: vandaar het belang van data bijhouden,’ aldus Morgane.

Beste beentje voor

In sommige internationale ploegen werd er al langer rekening mee gehouden, maar in ons land hoorden we voor het eerst van een menstruatiecoach toen in maart werd aangekondigd dat de voetbalsters van Club YLA, de vrouwenploeg van Club Brugge, vanaf volgend seizoen begeleid worden op vlak van hun cyclus.

‘In de sportwereld wordt er niet genoeg gepraat en rekening gehouden met de menstruele cyclus’ vertelt ook Olympische atlete en geneeskundestudente Naomi Van den Broek. ‘Nochtans kan je cyclus goed begrijpen helpen om je sportprestaties te verbeteren. Veel mensen worstelen in stilte met hun problemen. Ik hoop dat we als samenleving meer rekening gaan houden met de menstruele cyclus, aangezien die vijftig procent van de populatie treft.’ Naomi ging daarom in zee met Guud Woman om campagne te voeren voor meer aandacht voor menstruele gezondheid.

‘Ik pas mijn trainingsschema aan op mijn cyclus en merk dat dit goede resultaten oplevert. Ook voor mijn mentale welzijn is dit een goede zaak. Trainen op het ritme van m’n cyclus heeft me milder gemaakt voor mezelf. Het is jammer dat ik pas nu tot deze ontdekking kom. Ik zit al tien jaar in de sportwereld en ik had er dus al veel eerder profijt van kunnen ondervinden.’

Ik heb het geluk dat ik hier heel open over kan praten met m’n teamleden en met m’n trainer. Mijn trainer is een man, maar we kunnen er goed over praten. Ik ken verhalen van atletes die minder geluk hebben. Zeker pubermeisjes die in de knoop liggen met hun hormonale veranderingen, kunnen niet altijd terecht bij hun trainer.’

In de sportwereld is nog steeds veel seksisme, vertelt Naomi. Zowel op vlak van prijzengeld als hoe er gepraat wordt over vrouwelijke atleten. Dit zorgt ook voor een sfeer waarin vrouwelijke atleten het niet altijd aandurven om te vertellen over hun cyclus en hoe die hun prestaties kan beïnvloeden. ‘Dat is heel jammer, want het is nu eenmaal hoe ons lichaam werkt. Hoe meer we erover praten, hoe efficiënter we ermee kunnen omgaan en hoe beter we ons kunnen voelen en presteren. Het zou goed zijn om alle jonge meisjes in de sportwereld de kans te geven om met dokters en experts te praten over hun cyclus.’

Cultuur en context

In onderzoek naar PMS moeten we trouwens ook verder kijken dan onze neus lang is en over culturen en seksuele geaardheden heen bestuderen hoe de premenstruele veranderingen ervaren worden.

Vrouwen wereldwijd hebben dezelfde hormonale veranderingen die hun cyclus sturen, maar gaan er niet overal op dezelfde manier mee om. Dat valt ook dokter Joke Bulthé op. ‘In mijn praktijk rapporteren vrouwen die zijn opgegroeid in een westerse context meer klachten dan vrouwen met een andere culturele achtergrond.’

Professor, feministe en gezondheidspsychologe Jane Ussher is een bekende stem in het PMS-debat. Ze is de auteur van ‘The Madness of Women: Myth & Experience’ en doet onder meer onderzoek naar de manier waarop PMS ervaren wordt in verschillende socio-culturele contexten. In een podcastaflevering van de app Clue legt professor Ussher uit dat de verwachtingen rond de premenstruele fase in sommige culturen anders liggen dan in de westerse cultuur. PMS is er namelijk geen ingeburgerd ziektebeeld. ‘Als deze vrouwen psychologische veranderingen voelen in deze periode, schrijven ze die niet toe aan hun lichaam. Meer nog, ze rapporteren soms net positieve veranderingen gedurende de luteale fase, zoals een hoger libido. Een keerzijde van het ontbreken van een cultureel discours rond PMS, is dat de vrouwen die wel zware klachten ervaren, misschien de hulp niet krijgen die ze nodig hebben,’ aldus professor Ussher.

Een ander onderzoek van haar hand dat het vermelden waard is, gaat over PMS binnen heterorelaties versus PMS binnen lesbische koppels. Professor Ussher en haar collega’s ondervonden dat mannen hun partners soms provoceren tijdens de premenstruele fase, waardoor de vrouwen zich in het nauw gedreven voelen. Doordat sommige mannen hun partners nogal stereotiep beledigen, worden de vrouwen nog bozer of onrustiger, waardoor ze lijken samen te vallen met het cliché van de ‘boze, gekke menstruerende vrouw.’

De studie toont aan dat dit soort gedrag veel vaker in heterorelaties voorkomt. Bij de lesbische koppels in de studie tonen de meeste vrouwen net empathie voor hun partner die PMS-klachten ervaart. Ze leven zich in en tonen begrip voor de irritatie van de ander. De partners in de premenstruele fase bereiken dus ook minder vaak het kookpunt, omdat ze zich gesteund voelen en tijd krijgen om aan zelfzorg te doen.

Profesor Ussher concludeert dat het heel belangrijk is om open te kunnen communiceren over wat je nodig hebt tijdens de premenstruele fase, zonder beledigd of bekritiseerd te worden. Ook stelt ze dat de manier waarop partners reageren op PMS, tekenend kan zijn voor algemene problemen binnen de relatie.

Ze daagt ons uit om de mentale veranderingen die we soms ondervinden in de premenstruele fase met een andere bril te bekijken. Waarom mag een vrouw niet boos zijn als haar partner niet in het huishouden helpt? Heel wat vrouwen die geïnterviewd werden voor de studie gaven aan dat er een ongelijke taakverdeling is binnen hun gezin. Wanneer ze zich minder goed in hun vel voelen en hun partners hier geen respect voor hebben, kan dit resulteren in ruzie. Jane Ussher moedigt deze vrouwen dus aan om er op een rustig moment over te praten en zich niet te laten wegzetten als  ‘gekke, hormonale’ vrouwen omdat ze vertellen wat hen stoort.

Dat er een shift plaatsvindt in hoe we denken en spreken over de menstruele cyclus draagt er hopelijk toe bij dat er meer plaats zal zijn voor empathie en dat er meer financiële middelen worden vrijgemaakt voor studies rond PMS en PMDD. Vrouwen de kans geven hun eigen lichaam beter te leren kennen, kan alleen maar voordelen opleveren, voor de vrouwen zelf én voor de samenleving.