Lize Spit schreef het Boekenweekgeschenk: ‘Door therapie ben ik gaan inzien dat de dingen niet zwart-wit zijn’

Lize Spit (34) woont in Brussel en schreef met De eerlijke vinder het geschenk van de huidige Boekenweek. De verfilming van haar succesvolle debuutroman Het smelt verschijnt dit najaar in de bioscoop.

Verwerkingsproces

Schrijven is mijn houvast. Ik ontdekte als jonge tiener dat ik pijnlijke gebeurtenissen en onuitgesproken conflict ook kon opschrijven en beschrijven, en dat is een mechanisme geworden. Raakt iets niet opgelost, gebeurt er iets tragisch, dan denk ik algauw: hier kan ik iets mee als schrijver. Dat is ergens een geruststelling, en tegelijk een vorm van dissociatie. Als ik schrijf, ben ik niet met mijn emoties bezig, dan wil ik de dingen vooral goed verwoorden. Emoties verwerken doe ik dus eerder in gesprekken met vrienden, al denk ik zelfs dan vaak dat een analyse of inzicht nog van pas kan komen. (lacht)

Een beetje meer

Ik neem altijd wat meer in het leven dan ideaal is. Ik ben diabetespatiënt sinds mijn twaalfde en daardoor nooit helemaal zorgeloos, maar ik weiger om mijn leven te laten beheersen door ziekte. Op restaurant gaan, wel melk bij de koffie nemen: zulke dingen gun ik mezelf bewust. Een endocrinoloog vertelde me ooit dat ik in ontkenning leef, maar voor mij is het goed zo. Als ik die ziekte nog meer ruimte geef, wordt het leven ondanks, terwijl ik wil leven mét.

Appreciatie

Verlies doet ons scherper naar de dingen kijken. Zien we in het leven iets verdwijnen dat vanzelfsprekend was, dan stellen we vaak ook al de rest in vraag. Denk aan het overlijden van een dierbare, of pech met je gezondheid. Zulke gebeurtenissen doen ons inzien dat we de dingen misschien niet altijd voldoende waarderen, waardoor we anders gaan kijken naar wat we wel nog hebben. Hoe ik vandaag naar vriendschappen en relaties kijk, mijn werk en mijn thuis, dat is toch vaak vanuit het besef dat ik lichamelijk al iets ben kwijtgeraakt.

Ruis

Het voordeel van een debuut is dat je nog geen groot zelfbewustzijn hebt als schrijver. De donkerheid van Het smelt en wat het over mij zei dat ik zulke harde dingen schreef: daar dacht ik pas achteraf aan, toen de roes een boek had gebaard en ik dat plotseling moest gaan verantwoorden. Met Ik ben er niet had ik het veel lastiger. Omdat ik de hele ontvangst van mijn eerste boek nog aan het verwerken was, maar ook omdat ik al dacht aan alle vragen die deze keer zouden volgen. Uiteindelijk heb ik al die ruis op de achtergrond van me af kunnen gooien, maar daarvoor ben ik wel heel diep moeten gaan.

Loslaten

Elke schrijver wil gelezen worden. Het smelt heeft meer mensen bereikt dan ik ooit voor mogelijk hield, waardoor ik de filmadaptatie eens zo makkelijk kon loslaten. Bovendien is film een heel ander medium dat om een volledig nieuwe, veel beknoptere vertelling vraagt. Hetzelfde verhaal vertellen, maar dan met beperkingen, dat kon alleen maar een afknapper worden.

Onvoorspelbaarheid

Er is zelden zoveel tijd als je denkt. Mijn mama kreeg vorig jaar te horen dat ze slokdarmkanker heeft en dat die niet te genezen valt. Daardoor groeien we nu in versneld tempo naar elkaar toe. Vroeger dacht ik dat mensen pas na hun veertigste voor hun ouders begonnen te zorgen. Maar het leven is geen voorspelbaar programma met drie akten, zoals ik in al mijn naïviteit dacht. In plaats van rustig in de tweede akte te zitten, zijn we nu al ver in de laatste. Als ik dat had geweten, had ik onze tijd samen anders ingedeeld.

Aandacht en erkenning

Succes hangt voor mij samen met ongemak. Uiteraard ben ik dankbaar voor de erkenning: vroeger wist ik nooit goed wat te antwoorden als mensen me vroegen wat ik deed, nu durf ik te zeggen dat ik schrijver ben. Maar ik ben niet het type dat denkt dat ze het allemaal aan zichzelf te danken heeft. Er zijn genoeg andere mensen die net zoveel aandacht verdienen en nooit de juiste combinatie van factoren meemaken om uit het niets opgetild te worden.

Overleven

Ik ben milder voor het verleden dan vroeger. In mijn kindertijd worstelden mijn ouders heel erg met zichzelf en elkaar, waardoor ik algauw een zorgende rol op me nam en voortdurend waakzaam bleef. Later, toen ik dat ongezonde patroon voortzette in relaties, ben ik vaak boos geweest om die overlevingsskills. Maar ik ben door therapie ook wel gaan inzien dat de dingen niet zwart-wit zijn. Was ik door de moeilijkheden thuis niet zo goed geworden in het observeren van mensen, het inschatten van situaties, dan was ik wellicht nooit de schrijver geworden die ik nu ben.