Keulen: Al liep een vrouw naakt op straat, dan nog zou men haar met rust moeten laten

Niet vrouwen moeten hun gedrag aanpassen aan potentiële aanranders. Mannen moeten vrouwen gewoon met rust laten, vindt Cathérine Ongenae.

Tijdens nieuwjaarsnacht werden aan het station van Keulen tientallen vrouwen aangerand, verkracht en bestolen door een groep van duizend mannen, naar verluidt van Noord-Afrikaanse afkomst. Meer dan negentig slachtoffers dienden al een klacht in. Vandaag reageert burgemeester Henriette Reker op de groepsaanranding. Vrouwen kunnen dit voorkomen, zegt ze. Reker wil een gedragscode invoeren voor meisjes en vrouwen. Die houdt onder meer in dat ze te allen tijde een armlengte afstand moeten houden van vreemden, en dat ze bij hun eigen groep moeten blijven. Ook waarschuwt Reker voor evenementen waar veel gedronken wordt – over een maand is het alweer carnaval.

Vrouwen horen met andere woorden geen aanleiding te geven. Je moet de kat niet bij de melk zetten. Hoort u het ook in Keulen donderen?

Victim blaming

De reactie van Reker doet denken aan het verhaal van de jonge studente Noa Tuyaerts, die een paar maanden geleden ’s nachts op straat werd aangevallen door een man. Ze deed aangifte en kreeg van de politie te horen dat ze ’s avonds beter niet op straat liep.

Laten we meteen ook maar de winkels sluiten om winkeldiefstal te voorkomen.

Er bestaat een woord voor zulke reacties: ‘victim blaming’. Men zegt wel dat het gelijkheidsprincipe tussen man en vrouw in ons land, in onze regio, in Europa onaantastbaar is. Maar de realiteit is dat het dode letter is als vrouwen zelf verantwoordelijk worden geacht voor de seksuele misdrijven waar ze het slachtoffer van zijn. Als mensen verantwoordelijk zijn voor het onheil dat hen door kwaad opzet van anderen overkomt, laten we dan meteen ook maar de winkels sluiten om winkeldiefstal te voorkomen. Haal zwakke weggebruikers van de straat, zodat ze niet overreden kunnen worden door snelheidsduivels. Over de daders van die misdrijven bestaat er nochtans geen discussie. Je kunt je er zelfs tegen verzekeren. (Dat is nog een idee, burgemeester Reker!)

Nochtans is het eenvoudig. Al liep een vrouw naakt op straat, dan nog zou men haar met rust moeten laten. Door vrouwen gedragsregels op te leggen om de aanranders geen kans te geven, of niet uit te lokken, ontneem je hen hun vrijheid van bewegen, van handelen, van te doen wat ze willen. Niet de vrouwen moeten hun gedrag aanpassen, maar de mannen die niet van vrouwen kunnen afblijven. Dat geldt voor katholieken, atheïsten, agnosten, wicca’s, moslims, boeddhisten, hindoes, politici, soldaten en alle andere mannen die in hun identiteit een reden vinden om vrouwen als hun mindere of als openbaar bezit te beschouwen.

Seksuele roofdieren

Zo’n gedragscode suggereert bovendien dat men aanvaardt dat mannen per definitie seksuele roofdieren zijn. Daarmee doe je veel mannen tekort die perfect hun manieren weten te houden. Die geen losse handjes hebben, die vrouwen met respect behandelen, die het niet nodig vinden om hen aan te randen of te verkrachten.

De sociale kritiek op losse handjes mag gerust luider en massaler. Dat gebeurt niet. Liever kijken mensen de andere kant op.

Niet dat zij nu een standbeeld verdienen omdat ze zich sociaal wenselijk gedragen. Maar wie niet van vrouwen kan afblijven en hen als publiek terrein beschouwt, door iedereen vrij te betreden, zou zwaar gestraft moeten worden. De sociale kritiek op losse handjes mag gerust luider en massaler. Dat gebeurt niet. Liever kijken mensen de andere kant op. Of bedekken ze incidenten met de mantel der liefde, zoals voormaling VUB-decaan Willem Elias deed met de aantijgingen tegen zijn overleden vriend Steve Stevaert. ‘Ah, zijn liefde voor de vrouwtjes, we vergeven het hem graag.’

Vrouwen moeten maar nee zeggen, je kent mannen toch?

Billengrijpers

Heel wat van die seksuele roofdieren genieten dus aanzien en worden gerespecteerd en beschermd door de samenleving. Zolang die straffeloosheid heerst, zullen die machtsgeile types hun gedrag niet aanpassen. Want daar gaat het om: om macht, en ego’s die het nodig hebben om grenzen te overschrijden.

Het verschil tussen de mistoestanden die Pol VDD of DSK worden aangewreven en die van de bende in Keulen zit vooral in hun sociale status en hun huidskleur. Waarmee ik ook wil zeggen: ik heb persoonlijk heel wat mannen gekend die hun handen niet konden thuishouden. Geen enkele van hen was een ‘vreemdeling’. Verkrachtingsmythes leren ons dat verkrachting vooral in donkere steegjes gebeurt, door vieze mannen of vreemdelingen, en met kortgerokte vrouwen. Terwijl we intussen weten dat de meeste verkrachtingen en aanrandingen in vertrouwde kring gebeuren. Partners, ex-partners, buren, ‘vrienden’. Eigenaardig ook dat seksisme plots wel een issue wordt als men het vermoeden heeft dat de vrouwonvriendelijkheid religieus geïnspireerd is, of exotisch is.

Dat uitgerekend een vrouw andere vrouwen aanmaant hun gedrag aan te passen aan dat van potentiële aanranders, toont eens te meer dat vrouwen ook seksistisch tegenover elkaar kunnen zijn.

Empowerment

Tot slot nog dit. ‘Je moet de kat niet bij de melk zetten’ was ook het devies van mijn moeder. Misschien goedbedoeld advies, maar met een kwalijke nagalm. Empowerment heeft veel gezichten. Vrouwen beperken in hun vrijheid is daar geen van. Dat uitgerekend een vrouw andere vrouwen aanmaant hun gedrag aan te passen aan dat van potentiële aanranders, toont eens te meer dat vrouwen ook seksistisch tegenover elkaar kunnen zijn. Dat is in mijn ogen een groot probleem, omdat ze telkens opnieuw ongeschreven regels doorgeven over wat het betekent om een goede/slimme/gedienstige vrouw te zijn: pas je aan de man aan. Maar die regels zijn niet meer dan obstakels voor vrouwen om echt vrij te zijn in hun doen en laten.

Als er dan toch gedragscodes moeten zijn, waarom niet deze: laat vrouwen met rust!

Cathérine Ongenae

journalist en columnist

co-auteur van het boek #seksisme