Journalist Annelies Rutten over haar fascinatie met de dood: ‘Ik deed zelfs een vakantiejob in een crematorium’

Annelies Rutten (52) is journalist voor Het Nieuwsblad en werd in 2007 De Slimste Mens Ter Wereld. Samen met haar vriend, fotograaf Bart Van Leuven, maakte ze het boek Ik heb geleefd. Daarvoor interviewde ze dertien mensen die wisten dat het levenseinde in zicht was, Bart fotografeerde hen vlak voor en vlak na hun dood.

Kwetsbaarheid

‘Het is mooi als iemand zijn binnenkant toont. Na een interview denk ik vaak: wow, jij hebt me dit willen vertellen. Als journalist voel ik me geprivilegieerd. Schrijven vind ik nog vaak moeilijk, maar ik ben nieuwsgierig en praat graag met mensen. In nieuw gezelschap ben ik degene die veel vragen stelt. Tijdens een gesprek een glimp van iemands kwetsbaarheid opvangen, dat gaat echt naar de diepte.’

De Slimste Mens

‘Heel even beroemd zijn was prachtig, in 2007. Ik deed niet mee aan De Slimste Mens omdat ik een BV wilde worden. Ik werd gevraagd en ben competitief genoeg om ja te zeggen. Het heeft prachtige dingen opgeleverd. Een paar mooie reportages, veel fijne contacten. Ik ben wel blij dat er nog niet echt sociale media waren, vandaag zou het een andere ervaring zijn met de heftige online commentaren.’

Levensdrift

‘We willen heel graag leven. Ik interviewde voor ons boek dertien mensen die wisten dat het einde van hun leven in zicht was. (Van Leuven fotografeerde twaalf van hen, de dertiende leeft nog, red.) Dat werden diepe gesprekken, omdat we wisten dat het waarschijnlijk de laatste keer was dat we elkaar spraken. Mensen kijken op heel verschillende manieren tegen het einde aan. Zo vertelde een man, Marcel, over nomadenstammen waarbij mensen wier tijd op is gewoon blijven, terwijl de rest van de stam verder trekt. Zij aanvaarden dat het afgelopen is, en zo zag hij het ook. In andere gesprekken overheerste de pijn. En er was ook hoop. We klampen ons vast aan het leven en aan mogelijke behandelingen. Pas als het duidelijk is dat het echt niet lang meer gaat duren, daalt het besef in.’

Levenskunde

‘Beseffen dat je gaat sterven is belangrijk voor hoe je leeft. De dood fascineert me, ik deed zelfs een vakantiejob in een crematorium. En nee, ik ben er na dit boek niet minder bang voor. Integendeel. Het is onbehaaglijk om te beseffen dat het elk moment gedaan kan zijn. Confronterend ook, want je beseft dat je een aantal dingen beter zou kunnen aanpakken. Ik laat me soms meeslepen door stress en vind het moeilijk om dat te veranderen. Op professioneel vlak zijn er de deadlines, maar ook de druk dat alles vandaag moet scoren. Als een stuk het niet goed doet, denk ik soms: had ik het anders moeten doen? Ook buiten het werk vind ik niet altijd een evenwicht. Ik heb tien jaar lang nogal hard gefietst. Elke week veel kilometers in een hoog tempo. Ik heb dat nu losgelaten, onder andere om meer tijd te kunnen maken voor de mensen die ik graag zie.’

Hier en nu

‘Zorg dat je niet alleen het asfalt ziet. Paul, een van de getuigen in het boek, vertelde dat hij zesduizend kilometer door Amerika was gefietst, maar alleen het asfalt voor hem had gezien. Ik vind dat een wijze les. Ik heb me een leven lang hard ingespannen om alles heel erg goed te doen en besef nu: dat is niet nodig. Ik ben er nog niet, maar ik probeer om iets meer in het nu te leven. Ik werk een dag per week minder, dat leert me een beetje om meer tijd te nemen. We hebben een huisje gebouwd in Noord-Frankrijk en ik ga binnenkort samenwonen met mijn vriend buiten Gent. Vroeger leek het mij onmogelijk om de stad te verlaten, maar in het groen vind ik rust.’

Spelend leren

‘Koester de momenten waarop je echt bereikt wat je bedoeling is. Ik ben van kinds af bezig met paarden, ook al was ik een stadskind. Op een reportage in de VS ontdekte ik natural horsemanship, een vorm van met paarden omgaan die gebaseerd is op lichaamstaal en de manier waarop paarden zich in de natuur gedragen. Ik ontdekte dat er vlak bij Gent een plek is waar ze die ideeën toepassen en heb niet getreuzeld. Het gaat niet over kort houden en hard zijn, maar over communicatie, over spelen. Je vraagt het paard om samen met jou te doen wat jij wilt. Als het lukt, is het magisch.’

Zelfevaluatie

‘Zoek uit wat je echt graag doet, en ga dat doen. Door ons boek besef ik nog meer hoe belangrijk dat is. Ik zie het ook bij mijn zoon. Boris roeit op topsportniveau. Een hels leven. Het vraagt fysiek en mentaal intense inspanningen. Dus ik vraag hem regelmatig of het hem nog gelukkig maakt. Na een rustweek zegt hij dan: ‘Ik mis mijn boot.’ Dat stelt me gerust. Misschien is dat ook wel hoe ik herinnerd wil worden, als iemand die ervoor ging en dingen deed die haar blij maakten. En ook iemand die lief was voor anderen. Dat vind ik belangrijk.’

Ik heb geleefd. Wat de dood ons leert over het leven verscheen bij Lannoo. Vanaf 5 november worden de beelden tentoongesteld in Crematorium Siesegem in Aalst.

Lees ook: Kunstenaar Shirley Villavicencio Pizango: ‘Mijn pleegouders gaven mij voor het eerst het gevoel dat ik een klein meisje mocht zijn’