Jongerentherapie op zee: herbronnen tussen de golven

Weg van alle prikkels die de maatschappij dagelijks op ons loslaat: nergens kom je beter tot rust dan op zee. Met die overtuiging neemt Sail4Children, een therapeutisch zeilproject uit Nieuwpoort, al tien jaar lang jongeren uit de integrale jeugdhulp mee de golven op.

Het zeilproject werd tien jaar geleden uit de grond gestampt door de vzw Tronkestik. Zij bieden al vier decennia lang hulp aan jongeren met gedragsproblemen, emotionele moeilijkheden of een gebrekkige thuissituatie. Noël Ongenae is medeoprichter en coach van het project. Van april tot oktober verzorgt zijn zoon Ruben, de vaste schipper, de sociale vaardigheidstrainingen aan boord. Hij vaart meermaals per week uit met telkens groepen van 4 tot 8 jongeren. Hun eerste catamaran kreeg een toepasselijke naam: Tama Moana, of ook wel kind van de zee.

‘Wij hebben in onze eigen organisatie Tronkestik plaats voor 13 jongeren, en die nemen we heel geregeld mee op vaartocht’, klinkt het bij Noël. In de zomermaanden vertoeven de jongeren soms ook voor langere periodes op het water, waar ze hun sociale vaardigheden bijschaven in probleemoplossende workshops. ‘Maar we werken ook samen met andere organisaties uit de Bijzondere Jeugdzorg. Alle soorten hulpverlening voor probleemjongeren zijn welkom.’

Het is belangrijk dat de jongeren zich ervan bewust zijn wat ze willen bereiken op de boot. ‘Vooraleer ze aan boord mogen van onze catamaran, moeten alle deelnemers ons kunnen vertellen waarom ze hier zijn en wat ze willen bereiken’, zegt Noël. ‘Als ze hier enkel staan omdat het moet, of om nog maar eens iets nieuws te proberen, daar kom je nergens mee. Een doel voor ogen stellen is een belangrijke eerste stap die we niet over het hoofd mogen zien.’

Positief netwerken

In de mate van het mogelijke neemt Sail4Children liefst de hele familie van de jongere mee op tocht. Want een optimaal resultaat bekom je het

snelst wanneer ook de directe omgeving actief deelneemt. ‘Een kind maakt altijd deel uit van een netwerk, en hoe sterker je dat netwerk kan maken, hoe beter’, klinkt het. ‘We hebben dikwijls jongeren aan boord bij wie de contacten met de ouders stroef verlopen, ouders met weinig motivatie voor hulpverlening. Maar een activiteit op zee zien ze wel zitten. Zo brengen we hen dichter bij elkaar, wat de relatie vaak zienderogen verbetert.’

‘Bij de vaartochten merken we dat ouders gemakkelijk van hun eigen kinderen leren. We leren de jongeren bijvoorbeeld ademhalingsoefeningen tegen zeeziekte aan. Wanneer ze dan samen op zee zitten, kunnen zij dit op hun beurt aanleren aan papa en mama.’ Het kind plaatst zichzelf in een positieve positie en dat maakt een wereld van verschil.

En niet alleen familie speelt een belangrijke rol in die netwerkontwikkeling. Ook de hulpverleners van die externe organisaties zijn sleutel guren in het al dan niet slagen van de trainingssessies. ‘Wanneer jongeren samen met hun begeleiders meezeilen met onze boot, leren ze elkaar op een heel andere manier kennen’, aldus Noël. ‘Zowel het kind als de begeleider stapt uit zijn comfortzone, waardoor ze op een nieuwe manier met elkaar zullen omspringen en anders naar elkaar leren luisteren.’ Die positiviteit staat centraal op de catamaran van Sail4Children. Wie de boot op het einde van de dag verlaat, kan een slechte herinnering of een ruzie achter zich laten en zo nieuwe positieve kwaliteiten of oplossingen bij zichzelf vinden. ‘Pas na een positieve evaluatie spreken we van een geslaagde zeiltocht’, meent Noël. ‘En als ze uit zichzelf bese en wat er veranderd is, dan zijn we stappen aan het nemen in de juiste richting.’

Iedere groep die de organisatie meepakt op de?boot, wordt nadien ook opgevolgd. Want wat heb?je aan een trainingssessie als daar achteraf niets?mee wordt gedaan? ‘Positieve verhalen moeten?kunnen meegenomen worden naar nieuwe?problemen of workshops’, klinkt het. ‘Daarom nemen wij tijdens onze boottochten veel foto’s. Als je aan een kind visueel kan laten zien ‘kijk, toen heb je dit helemaal alleen gedaan’, of ’toen was je tot dat in staat’, dan gaan ze gauw de moed weer bij elkaar kunnen rapen om opnieuw ergens hun schouders onder te zetten.’ Alle kinderen krijgen ook na hun deelname een ervaringscerti caat. Zo hebben ze altijd iets tastbaars om aan te tonen wat ze bij Sail4Children verwezenlijkt hebben.

Opnieuw socialiseren

Wat maakt de zee dan zo succesvol? Voor Noël is dat klaar als een klontje. ‘Ik heb lang geleden ook workshops gegeven op het land, en ik kan je zeggen: op zee zie je tien keer zo snel positieve evolutie.’ Midden op het ruime sop ben je ver weg van alles en iedereen. De zee is een onbeschreven blad: je bioritme neemt weer de bovenhand. Lichtvervuiling valt weg, je zintuigen gaan weer op scherp staan. ‘Dat doet iets met een mens. Je leert functioneren in een ongekende omgeving. De trainingen op zee geven de kracht aan probleemjongeren om terug in onze huidige maatschappij te stappen. Want ook daar moeten zij, net zoals op zee, soms ook terug socialiseren en van nul herbeginnen.’

Naast de workshops en trainingssessies maken de jongeren ook kennis met de technische kant van de boot. Ze leren de zeilboot besturen en stappen zelf in de verschillende rollen aan boord. ‘Die posten verdelen we heel bewust’, aldus Noël. ‘Als je de underdog van de groep tot kapitein maakt, krijgt die een hele andere positie dan in het dagelijks leven. Zijn wil is wet, de kapitein is baas op zijn boot.’ Zo leren de kinderen op een speelse manier respectvol met elkaar omgaan.

Fysieke en mentale boost

Van november tot maart vaart de catamaran niet uit, maar Ruben en het Tronkestikteam staan niet stil tijdens de wintermaanden. De workshops gaan dan door in het centrum van Tronkestik. De jongeren krijgen tness trainingen, leren yoga en krijgen voorbereidingslessen voor de vaartochten. ‘Kinderen die niet kunnen zwemmen krijgen zwemles, vaak?samen met de ouders. Zulke?activiteiten zorgen ervoor dat ze?samen nog eens iets doén.’ Kunnen?zwemmen maakt zo’n jongeren?niet alleen fysiek sterker, het geeft?hen ook een mentale boost. Ze zien?zichzelf snel evolueren en kunnen laten zien dat ze iets positiefs bereikt hebben. En het komt de band tussen kind en ouder alleen maar ten goede.

‘Begeleider zijn bij ons centrum is geen eindig verhaal: iedereen neemt zijn ervaringen mee naar z’n eigen omgeving’

Elk jaar nodigt Noël de ex-bewoners, ex-hulpverleners en huidige hulpverleners uit op een zeezeildag. De nieuwe medewerkers kunnen veel opsteken van de ex-bewoners: hoe belangrijk hulpverlening voor hen destijds is geweest en hoe zij dankzij de ondersteuning gegroeid en vooruit gegaan zijn. Tijdens de 40 jaar succesvolle hulpverlening in de jeugdzorg heeft Tronkestik zelden met een burn-out te maken gehad. ‘En dat zegt veel over wat we met onze aanpak verwezenlijken’, zegt Noël. ‘Burn-outs in deze sector worden vaak veroorzaakt wanneer er, zelfs na maanden therapie, weinig of geen resultaten geboekt worden bij jongeren. ‘Wat heeft het nog voor zin’, ‘het loopt toch verkeerd af’: de moed zinkt al snel in de schoenen. Dat maken wij hier maar heel uitzonderlijk mee.’

Net zoals op de boot kan je alleen maar vooruit. Tegenslagen loeren altijd om de hoek, wat je er mee doet heb je zelf in handen. Of om het met de slagzin van de organisatie te zeggen: je kan de richting van de wind niet bepalen, maar wel de stand van de zeilen. En samen met de jongeren gaat Sail4Children op zoek naar de juiste zeilstand.