Hoe de burn-out zich in onze werkcultuur nestelde: ‘Leven we om te werken of werken we om te leven?’

Welzijn op het werk is een thema dat vandaag in vrijwel elk bedrijf hoog op de agenda staat. Hoewel de burn-out vooral een ziekte van deze eeuw lijkt te zijn, toont een nieuwe expo in het Gentse Industriemuseum aan dat het onderwerp al langer voor beroering zorgt. ‘De geschiedenis lijkt zich soms te herhalen’, vertelt curator Hilde Langeraert.

Vanwaar de keuze voor zo’n actuele thema’s als welzijn op het werk en burn-outs?

‘Het is een onderwerp dat als langer op onze radar stond. In onze collectie en archieven hebben we bijzonder veel items die linken aan welzijn op het werk, van sprekende preventie-affiches tot allerhande fascinerende objecten. Het lijkt op het eerste gezicht vooral een heel actueel thema, maar het speelde vroeger ook al. De geschiedenis lijkt zich soms te herhalen. De expo brengt heel wat interessante evoluties, breuklijnen en parallellen aan het licht. Wij wilden vanuit de inzichten uit het verleden naar het hedendaagse debat kijken. Hoewel vroeger vooral de nadruk op fysieke veiligheid lag, zeker bij de eerste regelgevingen, kijken we vandaag in de bredere zin naar welzijn. Dat wilden we met deze expo tastbaar maken.’

Een van de vragen die jullie stellen: leven we om te werken of werken we om te leven?

‘Dat is de hamvraag. Hoe bekijken we werktijd versus vrije tijd? Bovendien is ook onze vrije tijd bijzonder druk geworden door alle activiteiten die we plannen, waardoor er weinig rust overblijft. Sinds de industriële revolutie zijn we als samenleving aan tijd en arbeid een andere waarde beginnen geven.

Ervoor leefden we meer op het ritme van de seizoenen en de natuur, tot we plots begonnen rekenen met prikklokken en arbeidstijd zo productief mogelijk moest worden ingevuld. Dat spanningsveld wilden we onderzoeken: hoe kan je als maatschappij blijven draaien en tegelijkertijd meer aandacht hebben voor het welzijn van je werknemers? Die zijn namelijk ook goud waard.’

Een ander thema dat jullie behandelen is de balans tussen gezond en ongezond werken. 

‘Terwijl je aan de ene kant de burn-out hebt waarbij we letterlijk ziek worden van ons werk, kan werk ook wel degelijk gezond maken en dienen als therapie. Hoe we terug aan de slag gaan na een burn-out is daarbij heel belangrijk.’

Voor de expo spraken jullie ook onder meer met professor Arbeidsgeneeskunde Lode Godderis en levensloopbaancoach Mustafa Harraq. Hoe ziet de toekomst volgens hen eruit?

‘Godderis is stellig: we zitten met een burn-outpandemie. Steeds meer mensen zijn er vatbaar voor. Aan de andere kant zijn de experten ook hoopvol: in de huidige crisisperiode worden werkgevers en -nemers net uitgedaagd om stil te staan bij hoe ze hun werk invullen en welke betekenis we eraan geven. Wat is werkbaar werk? Van welke job krijg ik energie? Het is een vraag die elk bedrijf en elk persoon zich zou moeten stellen.’

Jullie moedigen collega’s daarom ook aan om samen naar de tentoonstelling te komen.

‘Jazeker, de expo kan je gerust als teambuilding aandoen. Door samen een bezoek te brengen kan je bespreken wat werkgeluk voor jullie betekent. Wat geeft jullie energie? Hoe werken jullie samen? Je kan daarnaast een workshop met het hele team doen waarbij je zelf een teamposter ontwerpt en drukt. Ideaal om achteraf de werkplek op te fleuren.’

Wat is het belangrijkste dat je zelf hebt geleerd over je eigen werkplek? 

‘Dat het noodzakelijk blijft om het thema bespreekbaar te blijven maken. We hebben een goede sfeer met ons museumteam, maar ook bij ons zijn er al mensen uitgevallen. Het is iets dat op alle plekken voorkomt. Voor veel leidinggevenden en teamleden blijft het moeilijk om de juiste woorden of methodes te vinden om er onderling in gesprek over te gaan. Als een collega een been breekt sturen we een kaartje of bloemen, maar hoe ga je om met een burn-out? En vooral: hoe kan je het voorkomen? Veel zit hem in kleine, dagdagelijkse dingen en de algemene organisatiecultuur: hoe gaan collega’s met elkaar om? Een simpele goeiemorgen en deugddoende babbels tijdens de lunch of op het bureau zijn dikwijls al goud waard.’