‘Het Greta-effect valt niet te ontkennen’

‘Het is indrukwekkend hoe Greta iedereen, van journalisten tot wereldleiders, van repliek dient’, schrijft Knack Weekend-hoofdredactrice Ruth Goossens. ‘Dat roept naast sympathie ook veel weerstand op.’

Het is wellicht nog nooit gebeurd, maar we kenden onze Mens van het Jaar eigenlijk al in januari. Het kleine, aandoenlijke meisje met de vlechtjes dat met haar kartonnen bord aan het Zweedse parlement postvatte om aandacht te vragen voor de klimaatverandering had meteen iets overtuigends. Binnen de kortste keren liep ze internationaal in de kijker en inspireerde ze jongeren overal ter wereld om haar voorbeeld te volgen. Belgische jongeren, met Anuna De Wever en Kyra Gantois, voorop. Het Greta-effect valt niet te ontkennen. Het is indrukwekkend hoe ze iedereen, van journalisten tot wereldleiders, van repliek dient. Dat roept naast sympathie ook veel weerstand op. Ze opent de ogen van heel wat mensen in alle mogelijke sectoren en bedrijven. Maar net zo goed zijn er klimaatsceptici die bij haar boze speeches even met de ogen knipperen om ze daarna weer geïrriteerd te sluiten. Ze spreekt ons aan op onze medeplichtigheid bij het om zeep helpen van de planeet. Haar discours zorgt voor een schuldgevoel waardoor we ons ongemakkelijk gaan voelen. De klimaatcrisis is niet langer iets voor overheden en multinationals, het is nu ook ons probleem.

De standvastigheid van het tienermeisje speelt in haar nadeel, maar niet in dat van het klimaat. Door op de persoonlijke verantwoordelijkheid te wijzen, zet zij de extra stap die ik als jongere indertijd niet heb gezet. Ook ik ging als bezorgde tiener protesterend de straat op. Op mijn T-shirt stond de slogan ‘No time to waste’, maar eigenlijk verspilden we vooral tijd. Door te wachten op overheden die het voor ons zouden oplossen. Door de overbevolking in verre landen te bekritiseren. Door vooral anderen op hun verantwoordelijkheden te wijzen. Onze optochten maakten weinig indruk, en ook ons gedrag veranderde amper. We werden vegetariër of flexitariër en we gingen ons afval sorteren, maar verder deden we weinig. We gingen er naïef van uit dat het tij wel tijdig zou keren. Het gat in de ozonlaag was tenslotte toch ook in een recordtempo verdwenen? En wie sprak er nog over zure regen? Alsof alles zomaar schoongemaakt en gerepareerd kan worden. Zoals in de Disney-films uit onze kindertijd: aan het einde komt alles goed.

De vele bosbranden, woeste overstromingen en smeltende ijskappen wijzen helaas op het tegendeel. Er is meer nodig om onze planeet te redden. Dat pakken klimaatactivisten als Greta goed aan. Ze houden het niet alleen bij woorden, ze stellen ook daden. Dat is een stuk moediger, en waarschijnlijk ook efficiënter. Ze doen wat ze verkondigen en dat maakt hen tot geloofwaardige pleitbezorgers van een noodzakelijk klimaatbeleid. Ze slagen er niet alleen in jongeren, maar ook hun ouders en grootouders bewust te maken van de gedeelde verantwoordelijkheid. Die mentaliteitswijziging zet uiteindelijk ook de economie in beweging, want hoewel overheden nog aarzelen zagen we dit jaar ontelbare ecologische initiatieven in onder meer de design-, mode- en beautysector. Ze geven gehoor aan de vraag van de consument naar schonere producten. Vaak gaat het om voorzichtige eerste stapjes, gericht op een groener imago. Maar de kentering is ingezet. Waar wij nog droomden van een betere wereld, stroopt deze generatie klimaatactivisten de mouwen op. Daarom is Greta Thunberg volgens de redactie van Knack Weekend Mens van het Jaar 2019.