Friends with benefits: het beste van twee werelden, of net niet?

Je gaat met hem naar de film en belt hem als je nood hebt aan een babbel. Of aan een vrijpartij. Zonder verplichtingen. De ideale situatie?

Jullie zetten geregeld samen een stapje in de wereld, maar duiken ook af en toe tussen de lakens. Er zijn geen verliefde gevoelens of relationele verplichtingen. Alleen seks, en in het beste geval enkele afspraken over wat jullie al dan niet van elkaar verwachten. Zoals: het duurt zo lang als het duurt, of tot een van beiden een partner vindt met wie hij een vaste relatie wil uitbouwen. Dat is in een notendop samengevat wat het concept friends with benefits, kortweg fwb, inhoudt. Of het vaak voorkomt? Vaker dan je zou denken. Het relatielandschap ziet er vandaag totaal anders uit dan enkele decennia geleden. Huwelijken en samenwoonrelaties hebben een beperktere houdbaarheidsdatum, waardoor steeds meer mensen in hun leven korte of langere tijd alleen zijn. In België is momenteel ruim een op de zes volwassenen single. En het is niet omdat je single bent dat je niet af en toe behoefte hebt aan een vrijpartij en een warm lijf in je bed.

‘Mijn scheiding heeft er behoorlijk ingehakt’, vertelt Anouk (45). ‘Ik zie me nog niet zo snel opnieuw in een liefdesrelatie stappen, daarvoor is het litteken nog te vers. Maar ik ben ook maar een mens van vlees en bloed, dus mag Steve af en toe zijn sloffen onder mijn bed komen zetten. Figuurlijk dan, want we hebben afgesproken dat we nooit de nacht samen doorbrengen: na de seks gaat hij naar huis. Steve en ik kennen elkaar al jaren, maar hij is pas sinds een half jaar mijn seksmaatje. Als relatiemateriaal komt hij niet in aanmerking; daarvoor zijn we te verschillend. Maar Steve heeft een goddelijk lijf, is lief, grappig én single. We gaan graag met elkaar om en vinden iets bij elkaar wat we nodig hebben, of toch af en toe.’ In haar studententijd had Anouk ooit nog een friend with benefits. ‘We noemden dat toen anders: een paprelatie, waarbij pap stond voor poepen als het past. ( lacht) Maar eigenlijk kwam het op hetzelfde neer: ik was alleen, hij ook, we zaten in dezelfde vriendenkring, vonden elkaar sympathiek en waren elkaars seksuele vangnet, zonder romantische gevoelens. Het is vanzelf gestopt toen ik mijn lief en latere man tegenkwam.’

Seks verandert alles

De samenvatting van een friend with benefits-relatie: wél de lusten en de intimiteit, níét de lasten en de verantwoordelijkheid die bij een relatie horen. Je zweert geen dure eden en verbindt je tot niets. ‘Het gaat louter om de fysieke kant van de liefde, om de invulling van een seksuele behoefte in een context die als veilig wordt ervaren’, aldus relatie-expert Rika Ponnet. ‘Veel mensen geven hier de voorkeur aan boven een opeenvolging van onenightstands of een vrijpartij met een onbekende die misschien andere bedoelingen heeft. Bij een friend with benefits is het tenminste duidelijk wat de verwachtingen zijn en worden daar in het ideale scenario ook afspraken over gemaakt.’

Anouk somt op wat tussen haar en Steve de spelregels zijn: ‘Geen emotionele gesprekken voor, tijdens of na het vrijen. Onze gezamenlijke vrienden en kennissen houden we erbuiten. We vrijen veilig, met condoom. Tussendoor berichtjes sturen of bellen kan, maar niet om de haverklap. En we blijven dus in geen geval bij elkaar slapen.’

Goede afspraken verkleinen ongetwijfeld de kans op teleurstellingen en kwetsuren, maar bieden nog geen garantie op een happy end, aldus Rika Ponnet. ‘Seks verandert alles’, stelt ze. ‘Mensen onderschatten vaak wat het met je doet om geregeld seks te hebben met iemand bij wie je je goed voelt. Het zet lichamelijk en zintuiglijk allerlei processen in gang waarover je geen controle hebt en zorgt hoe dan ook voor een gevoel van verbondenheid. Terwijl je dat net had willen vermijden door te kiezen voor de vrijblijvendheid van een friends with benefits-relatie.’ Ook klinisch seksuologe en psychologe Chloé De Bie benadrukt dat seks zorgt voor emotionele verbinding. ‘Dichter bij een andere persoon kun je niet komen. En dan is de stap naar verliefde gevoelens soms klein, ook al was dat geenszins de bedoeling. Mensen zijn minder goed in het voorspellen van emoties dan ze denken.’

Van één kant

Als het aan Marijke (32) had gelegen, was Jeroen effectief verliefd op haar geworden. Maar het liep anders. ‘Ik had een oogje op hem, dus vond ik het prima dat hij soms bij mij bleef slapen na een avondje stappen. Maar Jeroen wilde seks met mij, geen relatie. De klap was dubbel toen ik dat besefte: ik voelde me niet alleen afgewezen, maar ook een beetje goedkoop.’ Marijke is geen uitzondering: nogal wat fwb-relaties zien het daglicht omdat een van beiden stiekem hoopt dat het op termijn méér wordt. En ook al worden sprookjes soms werkelijkheid, de slaagkansen om een friend with benefits-relatie te ontstijgen blijken helaas minimaal als een van beiden bij de start wél gevoelens heeft en de ander niet.

Voor Laura (29) was het vanaf het begin duidelijk dat zij en Joost geen match waren en ook niet zouden worden. Na een onenightstand bleven ze af en toe afspreken, puur voor de seks. Tot ze voelde dat haar casual relatie steeds minder casual werd. Laura: ‘Ik vroeg me steeds vaker af wat Joost deed of met wie hij omging als hij niet bij mij was. Ik checkte of hij online was, stuurde berichtjes en zat te wachten op een antwoord. Toen ik besefte dat ik verliefd werd, heb ik onze fwb-relatie prompt beëindigd. Ik wist zeker dat het niet wederzijds was en wilde de eer aan mezelf houden. Misschien had ik beter opgebiecht dat ik iets voor hem was gaan voelen; ik had uiteindelijk niets te verliezen. Maar goed, al bij al heb ik dat hoofdstuk vrij snel kunnen afsluiten.’

Rika Ponnet ziet in haar praktijk dat niet iedereen zo laconiek reageert op het einde van een fwb-relatie. ‘Soms kunnen mensen het pas voluit naar waarde schatten als het voorbij is. ‘Hoe kon ik zo stom zijn om niet in te zien wat ze voor me betekende?’, hoor je dan. Of de relatie wordt geïdealiseerd: ‘Ik heb de liefde van mijn leven door mijn vingers laten glippen; zo’n kans krijg ik nooit meer.’ Wat natuurlijk ook een hypotheek legt op volgende relaties.’

De bol.com-cultuur

Friends with benefits-relaties hebben wellicht altijd bestaan, maar het grote verschil is dat er vandaag veel opener over gepraat wordt. En de tijd dat seks alleen thuishoorde in een vaste relatie, bij voorkeur in een huwelijk, ligt inmiddels ver achter ons. Er zijn ook veel meer relatievormen dan vroeger, van heel vrijblijvend tot heel vast, met alle gradaties daartussen. Chloé De Bie: ‘Het concept sluit aan op het heersende individualisme: ieder maakt zijn eigen keuzes, ook inzake relaties. Niet op zoek naar een vaste relatie, geen tijd of ruimte om daarin te investeren? Dan kan een casual seksrelatie een uitkomst zijn voor wie toch af en toe seks wil. We geven er de voorkeur aan om ons eigen leven boetseren. En als we iets graag willen, verwachten we steeds vaker dat we dat ook zullen krijgen. Het is een fenomeen dat ik vooral zie bij jongere mensen en dat ik de bol.com-cultuur noem: de verwachting dat een nood of wens snel wordt ingewilligd. Het boek dat ik vandaag bestel, ligt morgen al op de mat. Of misschien vandaag nog, als ik bereid ben om er wat meer voor neer te tellen.’

Ook Rika Ponnet ziet fwb-relaties als kenmerkend voor de huidige tijdgeest: ‘Je hoort het steeds meer bij datende mensen: ‘Ach, we spreken af en toe af en zien dan wel waar we uitkomen.’ De verwachtingen worden getemperd, uit zelfbescherming. Of uit angst: friends with benefits is een relatiemodel dat nogal eens gebaseerd is op de angst om je met iemand te verbinden.’

Anouk geeft toe dat dat bij haar het geval is: ‘Het zal nog wel even duren voor ik weer een man kan vertrouwen, daarvoor ben ik te gekwetst uit mijn scheiding gekomen. Bovendien red ik het prima in mijn eentje, ik vind het zelfs fijn om alleen te wonen en met niemand rekening te hoeven houden. Met Steve voer ik geen diepzinnige gesprekken: ik laat hem wel toe in mijn bed, maar niet in mijn hart. Hoe ik de toekomst zie? Ik hoop toch dat ik op een dag weer iemand tegenkom voor wie ik me helemaal durf open te stellen en met wie ik vrij omdat ik tot over mijn oren verliefd ben, en niet alleen omdat mijn libido me parten speelt.’

Seksmaatje versus soulmate

Fwb-relaties hebben de reputatie dat ze doorgaans met een sisser aflopen en zelfs gedoemd zijn om te mislukken. ‘Dat klopt, in die zin dat het per definitie een eindig verhaal is’, nuanceert Chloé De Bie. ‘Ofwel evolueert het naar een echte relatie, als blijkt dat de ‘vrienden’ meer voor elkaar zijn gaan voelen. Ofwel stopt het, omdat een van de twee verliefd is geworden. Op een ander, of op dé ander, maar zonder dat die gevoelens beantwoord worden. Maar het is niet omdat het stopt dat het mislukt is. De relatie kan beide partijen gebracht hebben wat ze ervan verwachtten. En ja, je loopt inderdaad een risico op liefdesverdriet als je in een fwb-relatie stapt. Maar geldt dat niet voor elke relatie?’

‘Ik ben er zeker niet met de voeten vooruit ingevlogen’, zegt Anouk. ‘Integendeel, ik heb er heel goed over nagedacht voor ik met Steve in bed dook. Eén ding weet ik zeker: als hij een goede maat was geweest, was ik er niet aan begonnen. Je weet immers nooit hoe zoiets afloopt en zet hoe dan ook een vriendschapsrelatie op het spel. Steve hoort voor mij veeleer thuis in de categorie ‘kennissen’. Hij is mijn seksmaatje, geen soulmate.’

Als het gaat over de behoefte aan seksualiteit en intimiteit maakt Chloé De Bie graag een onderscheid tussen die twee. ‘Als single heb je misschien niet zozeer behoefte aan seks, maar wel aan intimiteit: een vertrouwde persoon die je af en toe eens goed kunt vastpakken en knuffelen. Noem het huidhonger: de behoefte aan aanraking. Je ziet dan ook steeds vaker dat vrienden elkaar knuffelen of samen onder een dekentje kruipen om gezellig naar een film kijken, dicht tegen elkaar aan. Het is ook een ‘benefit’, maar van een andere orde – en minstens even belangrijk.’

Niet alleen jongeren

Als het fenomeen friends with benefits in opmars is, ligt dat ongetwijfeld ook aan de digitale revolutie. Met sociale media en datingsites en -apps zijn er vandaag meer mogelijkheden dan ooit om contacten te leggen. Uit onderzoek blijkt dat vooral jongere mensen ervaring hebben met friends with benefits-relaties. Een op de twee Vlaamse twintigers had ooit een casual seksrelatie, zo bleek uit een recent doctoraatsonderzoek aan de KU Leuven van Elisabeth Timmermans. Maar het fenomeen komt zeker ook voor in oudere leeftijdsgroepen. Al zullen die het niet altijd in die termen omschrijven. ‘Een vriendin die op de hoogte is, noemt Karel mijn geheime minnaar’, lacht Frie (61). ‘Maar het woord ‘minnaar’ doet me te veel denken aan stiekeme erotische avonturen in datinghotels. Bij Karel en mij komt de vriendschap op de eerste plaats. We hebben elkaar leren kennen in een wandelclub en gaan geregeld met ons tweeën naar het theater, een concert of een tentoonstelling. En ja, na afloop brengen we al eens samen de nacht door. We zijn geen koppel en zijn ook niet van plan om dat te worden. We genieten van elkaars gezelschap, maar van verliefdheid is geen sprake: als we elkaar een maand of zo niet zien of horen, is dat ook prima. Mijn kinderen polsen af en toe lachend hoe het zit tussen Karel en mij, maar daar heeft niemand iets mee te maken. Voor mij is het duidelijk: ik ben niet op zoek naar een nieuwe partner. Maar een vriend als Karel, met wie ik niet alleen bepaalde interesses deel, maar die er ook voor zorgt dat ik me soms weer vrouw voel, dat is een fijne meerwaarde in mijn leven.’