Fotografe en documentairemaakster Lieve Blancquaert: ‘Huilen werkt bevrijdend’

Lieve Blancquaert (60) werkte bijna twintig jaar als freelancefotograaf voor Knack Weekend en Knack. Voor de VRT maakte ze programma’s als Voorbij de grens, Let’s talk about sex, Het laatste portret en ­Mirakel n°71, dat onlangs in Berlijn met een Prix Europa bekroond werd.

Impact

“Een sterk beeld kan je hele denken veranderen. Dat is ook waarom ik fotografe wilde worden: omdat de beroemde foto van Nick Ut van het wegrennende meisje Kim Phúc in Vietnam een hele beweging op gang bracht. Vandaag kan een fotograaf nooit dat soort impact hebben – we zien zoveel gruwelijke beelden dat we er haast immuun voor zijn geworden – maar dat betekent niet dat je géén impact hebt. Zo word ik vaak aangeklampt of aangeschreven door mensen die me vertellen dat mijn werk hun een andere kijk gaf op dingen. Dat maakt het voor mij de moeite waard: ik verander de wereld niet, maar ik bereik wel mensen.”

Dialoog

“Niet openstaan voor de inbreng van anderen is verliezen. Ik weet goed waar ik naartoe wil in mijn werk, maar ik zal nooit zeggen dat de dingen zó moeten en niet anders. Zo ben ik momenteel bezig met een tentoonstellingsproject voor volgend jaar. De scenografen wezen me op zaken waar ik niet aan dacht en hebben ondertussen mijn hele plan overhoopgegooid, maar zo hoort het ook. Als je denkt dat je altijd gelijk hebt, nooit aan jezelf twijfelt, dan schiet je jezelf in de voet.”

Haast

“Hoe minder tijd er is, hoe selectiever ik ben. Ik doe vaak twee à drie jaar over een project, en dan is de rekening op mijn zestigste snel gemaakt. Een ander gevolg is dat alles zich in een razendsnel tempo opvolgt omdat ik een zekere haast voel, maar ook omdat de omstandigheden nu perfect zijn. De kinderen zijn het huis uit, mijn lichaam kan nog altijd een hoog tempo aan – het is nu dat ik het moet doen.”

Praten

“Voor mij is een goed gesprek vooraf net zo belangrijk als de foto die ik nadien maak. Ik ben sowieso een babbelaar en zot van levensverhalen, terwijl een beetje voorkennis letterlijk mijn beeld van een mens verandert. Daarnaast heb ik als fotograaf toestemming nodig om mijn ding te doen en voel ik graag hoever ik mag gaan. Voor ik mijn camera bovenhaal en iemands intimiteit betreed, kom ik dus graag al een beetje dichterbij, al was het maar door te vragen hoe het ermee gaat.”

Evolueren

“Op creëren staat geen leeftijd. Sommigen zullen naar Birthday of een ander project kijken en zeggen dat daar mijn hoogtepunt lag en dat mag – iedereen heeft zodanig eigen interesses en gevoeligheden dat sommige onderwerpen sowieso meer raken dan andere. Maar voor mezelf blijf ik evolueren. Mijn beheersing van het metier, mijn zelfvertrouwen wanneer ik mensen interview, hoe vrij en complexloos ik me voel in de buurt van een camera: in die dingen ben ik enorm gegroeid, wat ik alleen maar te danken heb aan de tijd en de ervaring.”

Assertiviteit

“Als vrouw word je nog steeds verondersteld om lief en meegaand te zijn. Ben je het type dat niet automatisch met alles akkoord gaat en dat opkomt voor haar mening, dan klinkt het algauw dat je moeilijk of gefrustreerd bent. Toch kan ik het niet laten: ik ben in alles heel direct, dus ook wanneer ik iets niet oké vind. Op het internaat vroeger werd ik daarvoor voortdurend gestraft en zelfs vernederd, maar het enige wat de nonnen daarmee bereikten, is dat ik heel slecht om kan met macht, en dan vooral het misbruik dat mensen er keer op keer van maken.”

Meevoelen

“Huilen werkt bevrijdend. Dat is het verschil tussen mij en een journalist van VRT NWS die de feiten zo objectief mogelijk moet weergeven: ik mag meevoelen, ik moet geen afstand bewaren. Als iemand me iets pijnlijks vertelt, zit ik gegarandeerd mee te huilen. Tegelijk is dat wellicht waarom ik niet kapotga wanneer mijn werk me met ellende of mensen met traumatische ervaringen confronteert. Als ik na een shoot in de auto stap, stromen de tranen soms over mijn wangen. Maar tegen de tijd dat ik in Gent ben, heb ik alles een plaats gegeven, alsof het huilen me heeft schoongespoeld.”

Zelfkennis

“Het voordeel van ouder worden is dat je steeds beter je sterktes en je zwaktes kent. Ik heb veel respect en bewondering voor fotografen die puur op esthetiek werken, maar ik weet dat ik me daar niet aan moet wagen. Dan zou ik ingaan tegen mijn natuur, die graag verontrust en wakker schudt en het verhaal achter de mens wil tonen. Anders lijkt een foto me toch algauw een lege doos. Vroeger zat ik er soms mee dat ik niet thuishoor in het ­galeriecircuit, nu aanvaard ik gewoon dat ik dat soort fotograaf niet ben.”