‘EU mag haat en geweld tegenover Poolse LGBTI+-gemeenschap niet toestaan’

De Poolse regering gebruikt de LGBTI+-beweging als bliksemafleider van wat er misloopt. De president en zijn aanhangers willen van heel Polen een holebivrije zone maken en de politie pakt de LGBTI-gemeenschap hardhandig aan. ‘Laat #PolishStonewall tot iets goeds leiden. De EU moet ingrijpen en streng optreden,’ schrijft Bruno De Lille.

Vorige vrijdag beleefde de Poolse LGBTI+-beweging zijn eigen Stonewall. Die dag wou de politie Margot, een activiste van de ‘Stop Nonsense (Stop Bzdurom)’-groep arresteren en alvast voor twee maanden opsluiten in voorarrest. Ze had namelijk posters die homoseksualiteit gelijkstellen aan pedofilie van de bestelwagen van een anti-abortusvereniging getrokken, de banden van de bestelwagen lek gezet en een regenboogvlag aan een Christusbeeld gehangen. Daarvoor zou ze maar liefst twee jaar gevangenisstraf kunnen krijgen.

EU mag haat en geweld tegenover Poolse LGBTI+-gemeenschap niet toestaan

Toen de politie haar wou oppakken blokkeerden andere LGBTI+-activisten de weg voor de politiewagens. Uiteindelijk zijn nog een 50-tal andere LGBTI+-protestanten opgepakt. Ze werden zeer brutaal aangepakt door de politie en verschillenden onder hen verklaarden dat de politie grensoverschrijdend gedrag vertoonde tijdens de fouilleringen en ondervragingen. Sindsdien voeren zowel binnen als buiten Polen honderden mensen actie onder de hashtag #PolishStonewall.

Het conflict is het voorlopige orgelpunt van de anti-LGBTI+-campagne van de Poolse conservatieven.

Sinds enkele jaren heeft Polen een zeer rechtse, populistische regering die er alles aan doet om aan de macht te blijven. Om de aandacht af te leiden van wat er misloopt en het volk aan zijn kant te houden, heeft de regering een ‘staatsvijand’ gecreëerd. Dat gebeurde een eerste keer in 2015, toen de huidige regeringspartij migranten viseerde. Men probeerde toen het beeld op te hangen van hoe het land het laatste fort was dat opkwam voor de Europese, christelijke waarden.

Dat is niet gelukt omdat Polen ook vandaag nog zo homogeen is dat het niet geloofwaardig was om alle misstanden op een groep te schuiven die in het land letterlijk bijna niet bestaat. Dus zocht men een nieuwe vijand en sindsdien neemt de LGBTI+-gemeenschap de plaats van de migrant in.

Mosterd uit Moskou

De Poolse machtshebbers zijn niet bepaald dikke vrienden met Rusland maar hebben hier toch wel de mosterd gehaald in Moskou. In House of Cards, de Netflix-serie over de cynische en opportunistische Frank Underwood, zit een scène die de achterliggende gedachte prachtig blootlegt. In de zesde aflevering van seizoen drie vertelt de Russische president Petrov aan de Amerikaanse president Frank Underwood dat hij zijn anti-gay-wetten alleen maar liet stemmen uit populistische redenen. ‘Persoonlijk kan het me niet schelen,’ zegt Petrov. ‘Is de gay propaganda-wet barbaars? Natuurlijk. Maar religie en traditie zit voor het merendeel van mijn volk in hun DNA. Deze wet werd voor hen doorgevoerd.’ Het lijkt bijna alsof de scenarist meteen ook het draaiboek voor Polen schreef.

Waar enkele jaren geleden LGBTI+-rechten nooit een thema waren in de Poolse politiek werd het dus plots dé splijtzwam.

Zorgvuldig gepland

Poolse mensenrechtenactivisten vertellen me dat de regering daarbij niet over één nacht ijs is gegaan. Eerst heeft ze elke tegenstem de mond gesnoerd. Ze heeft de publieke media onder controle, richtte zelf ngo’s op die ze promoten als de ‘echte’ mensenrechtenwaakhonden en het openbaar ministerie is in hun handen. De Europese Commissie en het Europees Parlement hebben trouwens hun bezorgdheid al laten horen over de toestand van de Poolse democratie en rechtsstaat.

De Poolse president noemde LGBTI+-rechten een ideologie die vernietigender was dan het communismeen dus bevochten moest worden

Toen begonnen de lastercampagnes die de LGBTI+-gemeenschap wegzetten als ‘gevaarlijk’. Zo riepen meer dan tachtig lokale en regionale besturen zich uit tot LGBT-vrije zones. Europees Parlementslid Petra De Sutter maakte terecht de vergelijking met de ‘Judenfreie’ zones in Nazi-Duitsland of de ‘nie-blankes nie welkom’ zones tijdens het apartheidsregime in Zuid-Afrika. Voorstanders van de zones verklaarden dat het eerder over een symbolische verklaring ging, maar in de praktijk gaf het wel het signaal aan extremisten dat ze ongehinderd LGBTI+-personen konden discrimineren en lastigvallen.

Tegelijk kreeg je bij de aankoop van de regeringsgezinde Gazeta Polska een sticker met daarop ‘LGBT-vrije zone’. De stickers werden breed verspreid en opgehangen met de bedoeling een sfeer van angst te creëren onder de Poolse LGBTI+-gemeenschap.

Op de nationale Poolse televisiezender TVP, die in feite gewoon de spreekbuis van de regeringspartij PiS (Recht en Rechtvaardigheid) is geworden, werd een zogezegd ‘onthullende’ documentaire uitgezonden over de ‘LGBT Inwazja’ (invasie). Het was een homofobe reportage die vooral wou duidelijk maken dat PiS de enige partij was die Polen kon redden van de ‘LGBT-ideologie’. Een rechter beval dat de zender de reportage van YouTube moest halen, maar ze staat intussen nog altijd de website van TVP zelf.

Tijdens de campagne voor de presidentsverkiezingen ging men voluit. Zo noemde de zittende Poolse president LGBTI+-rechten een ideologie die vernietigender was dan het communisme en dus bevochten moest worden. Een lid van zijn campagneteam noemde LGBTI+-personen dan weer ‘niet gelijk aan normale mensen’. De president ondertekende ook het ‘Familie Charter’ waarin hij beloofde het huwelijk te beperken tot man-vrouw-koppels, adoptie door koppels van hetzelfde geslacht te verbieden, seksuele opvoeding op school te verbieden en LGBTI+-propaganda te verbieden. Het komt er eigenlijk op neer dat men van heel Polen een LGBT-vrije zone probeert te maken.

Gevaarlijk

De Poolse president Andrzej Duda en zijn partij noemen LGBTI+-verenigingen gevaarlijk voor de nationale soevereiniteit omdat ze profiteren van internationale steun en omdat internationale mensenrechtenorganisaties de discriminerende behandeling van de LGBTI+-gemeenschap gebruiken om het Poolse regime te bekritiseren. Ze zien ze ook als gevaarlijk voor de Polen zelf, omdat ze die verenigingen de traditionele waarden ‘ondermijnen’. En zo wordt de LGBTI+-gemeenschap intussen als een ‘vijand van de staat’ bekeken door de conservatieven en populisten.

Polen heeft ongeveer twee miljoen mensen die zich als LGBTI+ identificeren. De acties en woorden van de huidige regering brengen deze mensen in gevaar.

De manier waarop de Poolse regering LGBTI+-mensen behandelt doet inderdaad denken aan het discours over Joden in de jaren ’30 in Duitsland of de hatespeech tegen Tutsi’s in de jaren ’90 in Rwanda. De parallel met de wijze waarop de Poolse president, de regeringspartij en de organisaties rondom hen LGBTI+-personen ontmenselijken is overduidelijk. Europa moet er dan ook alles aan doen om deze situatie te keren.

Polen heeft ongeveer twee miljoen mensen die zich als LGBTI+ identificeren. En 50.000 kinderen groeien op bij ouders van hetzelfde geslacht. De acties en woorden van de huidige regering, ambtenaren, parlementsleden en aanklagers brengen al deze mensen in gevaar.

Er is dan ook een aanzienlijke toename van homofobe haatdelicten. Zorgwekkend daarbij is dat zowel de openbare aanklagers als de politie deze agressie voortdurend bagatelliseren: ofwel door te weigeren een onderzoek in te stellen ofwel door de vervolging telkens stop te zetten omdat het blijkbaar altijd ‘onmogelijk’ zou zijn om de vermoedelijke daders op te sporen.

De systematische manier waarop Poolse LGBTI+-personen geculpabiliseerd worden, is onaanvaardbaar en doet het ergste vrezen

Gelukkig is er ook weerwerk. De overwinning van de president was erg nipt, een teken dat veel Polen de voortdurende aanvallen op hun LGBTI+-vrienden niet steunen. Poolse rechters hebben de LGBT-vrije zones ongrondwettelijk verklaard en Europa heeft de subsidievraag van enkele Poolse gemeenten afgewezen omdat ze zichzelf als LGBT-vrije zone hadden uitgeroepen.

EU moet ingrijpen

Maar het is niet genoeg. Dat laten de arrestaties van de afgelopen dagen in elk geval zien. Het lijkt alsof men na de herverkiezing van de president besloten heeft achter de vooraanstaande figuren van de LGBTI+-beweging aan te gaan om die beweging te onthoofden en tegelijk zo zijn middelvinger op te steken naar Europa.

De Europese Gemeenschap kan en mag dit niet tolereren. Om toegelaten te worden tot de EU moet een land tonen dat het democratisch is, dat de rechtsstaat goed functioneert, dat de mensenrechten gerespecteerd en minderheden beschermd worden.

Een blinde kan zien dat dit vandaag niet langer het geval is in Polen. Het is hoog tijd dat de EU duidelijk maakt dat de grens al lang overschreden is. De systematische manier waarop Poolse LGBTI+-personen geculpabiliseerd worden, is onaanvaardbaar en doet het ergste vrezen. Er zijn harde sancties nodig om Polen weer op het rechte pad te krijgen. De tijd van verklaringen en symboliek is voorbij. Neem het land zijn stemrecht af en dwing het om de Europese wetten en regels te respecteren. Zo kan ook het Poolse Stonewall misschien toch tot iets goeds leiden.