Eerlijk in bed: ‘Mensen denken dat seks een aangeboren vaardigheid is, maar dat is het niet’

Na de body positivity is er nu de sekspositiviteit. Een woord dat minder lekker bekt dan waar het op slaat: onbeschaamd ontdekken wat je fijn vindt tussen de lakens en dat duidelijk maken aan je partner. Want je eigen plezier serieus nemen is anno 2020 blijkbaar niet zo evident.

‘Ik had al jaren en jaren seks, en toch voelde ik me nog een novice.’ Zo begint de 35-jarige Britse Lucy-Anne Holmes haar boek Don’t Hold My Head Down. ‘Ik was geen sterke, seksueel zelfzekere vrouw, integendeel, ik voelde me nog een meisje. De doorsnee, ietwat pornoachtige seks die ik meestal had, voelde meer als een soort performance dan als echt genot en ik was vooral bezig met begeerlijk zijn, en niet met waar ik zelf naar verlangde. Dus ging ik op zoek.’ Niet eenvoudig, legt ze uit. ‘Als je zelfvertrouwen in de keuken wilt kweken vind je meer hulp dan als je dat in de slaapkamer wilt.’

Ze onderzocht wat seksualiteit voor haar is, hoe belangrijk haar zelfbeeld is (zeer) en hoe het idee van de maatschappij over vrouwen en seks meespeelt (ook zeer). Daarna stelde ze een lijstje op van dingen die ze wilde proberen – tragere seks,14 soorten orgasmes, ejaculeren, een goede hand job geven, seks met een vrouw – en ging op pad. Haar conclusie: ze wil geen seks die een pijnlijke test van haar uithoudingsvermogen is, maar trage, creatieve seks waarbij twee mensen elkaar aanraken alsof ze kostbaar zijn. Graag mét uitgebreide strelingen van haar borsten en soms kletsen op haar achterste, want dat vindt ze opwindend.

Holmes is met haar ‘ik wil fijnere seks’-onderzoek geen uitzondering. De laatste jaren verschijnen er heel wat boeken met dezelfde boodschap. Er zijn podcasts als Vuile lakens en Laid Bare en blogs, sites en YouTube-kanalen zoals Come Curious en OMGYes. Steeds meer vrouwen stappen in de sextech industrie om speeltjes en apps te ontwerpen en trendspotters rapporteren dat seksualiteit van ‘gezondheidszorg’ verschuift naar ‘zelfzorg.’

Sekspositiviteit, zo werd deze trend gedoopt. Consent en zelfbeeld staan centraal. Daarnaast gaat het over lekkere seks en de plaats die dat in je leven inneemt. De podcast Laid Bare stelt: zorg dat je bij seks op z’n minst evenveel geniet als de persoon waar je seks mee hebt. Of zoals de Franse Jüne Pla in haar net vertaalde boek De Climax Club schrijft: ‘Laten we van seks iets waardevols maken, iets rechtvaardigs. Een bijzonder moment, dat telkens anders is.’

Een symfonie componeren

‘Ik begrijp dat mensen bij weer een boek over seks denken, moet dat nu echt?’, schrijft Jüne Pla per mail. ‘Het probleem is dat we veel over seks praten, maar altijd over dezelfde onderwerpen, en die zijn niet nuttig. We hebben informatie en beelden nodig die er voor zorgen dat we onze lichamen begrijpen, en dat zonder angst.’ Dus maakte ze een boek vol tekeningen die tonen wat waar zit en wat we daarmee kunnen doen. Broodnodig, vond ze zelf.

‘Voorlichting zoals ze vandaag is, leert ons nog altijd niet op een gezonde manier met onze seksualiteit omgaan. Het gaat nog te weinig over genot. Mensen denken dat seks een aangeboren vaardigheid is, maar dat is het niet. Voor mij is het net zo complex als pakweg muziek, en we hebben sterke fundamenten nodig om een symfonie te componeren. Dus heb ik een soort Kama Sutra gemaakt met visuele referenties voor alle genders en seksuele geaardheden.’ En ze vraagt zich in haar boek geen enkele keer af wat ‘normaal is. ‘Normaal is op seksueel vlak een construct gestuurd door porno en populaire cultuur. Het gaat altijd over heteroseksuele penetratie en niemand heeft ons geleerd om verder dan dat te kijken.’

Ze heeft een punt, vindt professor seksuologie Ellen Laan van de universiteit van Amsterdam. ‘Het beeld van een jongere die een condoom over een banaan schuift, dat is wat er mis is met voorlichting. Het moet geen rampenbestrijding zijn, maar een gids voor genot. En ja, het gaat nog te veel over penetratie, terwijl we weten dat dat alleen niet genoeg is om vrouwen te laten klaarkomen. Als je het bij voorlichting niet hebt over hoe meisjes en vrouwen seks lekker kunnen vinden, dan licht je ze niet goed voor. We mogen ze niet alleen leren hoe ze nee kunnen zeggen, maar ook hoe ze ja mogen zeggen.’

Nochtans doen sommige organisaties al een tijdje hun best, stelt Ruth Borms, seksuologe en beleidsverantwoordelijke bij Sensoa. ‘Dat seks fijn is, is ons vertrekpunt. Al jaren. Pas daarna hebben we het over risico’s en gevaren. En we staan daar niet alleen in. Ook de Wereldgezondheidsorganisatie ziet seksuele gezondheid niet als het voorkomen of ontbreken van disfuncties en problemen, maar over hoe we seksualiteit beleven. Dat heeft niet alleen met ons lichaam maar ook met psychologie en omgeving te maken. De centrale vraag, zowel bij de WHO als bij ons, is: wat wil ik?’ En dat is niet vanzelfsprekend, weet Borms.

‘Als ik in mijn praktijk aan vrouwen vraag wat hen opwindt, moeten ze daar vaak lang over nadenken. Onze seksualiteit valt vaak samen met die van onze partner. Het helpt niet dat de greep van de kerkelijke moraal lang zo groot was. Het idee dat seks en masturbatie vies zijn, leeft vandaag nog altijd. Zijn we daar in de jaren zestig niet onderuit gekropen? Ik weet het niet. Misschien heeft die seksuele revolutie gewoon nieuwe normen opgelegd die ook niet behulpzaam zijn geweest in het ontdekken van de eigen seksualiteitsbeleving.’

Voldoende

Hoe zit het eigenlijk met onze seksuele tevredenheid? De recentste Vlaamse cijfers komen uit het Sexpert onderzoek uit 2012. Mannen geven hun seksleven gemiddeld een 3.6 op 5, vrouwen een 3.5 op 5. Een voldoende, dus. Vrouwen boven de 50 en mannen boven de 65 zijn minder tevreden, en ja, er is een gapende orgasmekloof. 90% van de mannen heeft bijna altijd een orgasme, tegenover maar 48% van de vrouwen.

Nog verontrustender zijn de resultaten van Nederlands onderzoek, waaruit blijkt dat één op de drie vrouwen af en toe pijn heeft bij het vrijen, en één op de tien zelfs altijd. Zelfkennis en seksueel plezier blijken de sleutel voor veel seksuele problemen, dus plots lijkt die sekspositieve trend niet meer zo frivool. Pijn bijvoorbeeld, is nergens voor nodig is, legt Laan uit.

‘Vaak hebben vrouwen pijn omdat ze niet vochtig genoeg zijn bij penetratie, of omdat hun bekkenbodemspieren te gespannen zijn. Belangrijk weetje op dit vlak: de vagina is een reproductieorgaan, geen seksueel orgaan. Ze is vrij ongevoelig, en maar goed ook, want er moet een kind doorheen. Het seksuele orgaan van vrouwen is de clitoris, groot en inwendig. Gemeenschap is voor vrouwen vooral lekker als die gezwollen is. Daarom dat stimulatie van de klieren zo belangrijk is.’ Om pijn te vermijden, moet je weten waar die pijn vandaan komt. ‘Te veel vrouwen zien de erectie van hun partner als het signaal dat het tijd is voor penetratie, en nemen niet de tijd meer voor hun eigen opwindingsproces. Terwijl seks zo veel meer is dan penetratie.’

Daarom dat Laan al 20 jaar verkondigt dat seks lekker moet zijn of je doet het beter niet. Ze bracht Het Lijfboek voor Powergirls uit, voor meisjes van 12 en ouder. ‘We willen hen leren wat seksueel plezier is. Belangrijk, omdat uit onderzoek blijkt dat meisjes en vrouwen die hun eigen seksueel plezier net zo belangrijk vinden als dat van hun partner, minder risico op ongewenste seks lopen. En ook belangrijk omdat een van de meest gehoorde klachten bij vrouwen het verdwijnen van hun zin in seks is. Maar dat is logisch. Hoe belonend seks voor jou is, wordt bepaald door hoe vaak het al lekker geweest is. Verlangen komt niet vanzelf, het is het resultaat van lekkere seks. Bij mannen en vrouwen, trouwens. Seks hebben die je eigenlijk niet fijn vindt, stimuleert het beloningscentrum in je brein niet, waardoor het steeds minder aantrekkelijk wordt en je er dus steeds minder naar gaat verlangen. We moeten dus niet verbaasd zijn dat vrouwen die geen lekkere seks hebben, er steeds minder zin hebben.’

Iets wat Ann Cuyvers van de Erotische Verbeelding herkent. ‘Ik run mijn eroticashop al 25 jaar en geef ook al een jaar of vijf counseling. Bij krantenkoppen als 1 op 5 vrouwen komt nooit klaar denken ze soms: dat ben ik, en fijne seks is gewoon niet voor mij. Ze berusten en laten hun lust verdwijnen. Jammer.’ Cuyvers kreeg ooit van een koppel een doktersbriefje, hun huisarts had hen een bezoek aan haar winkel voorgeschreven. ‘Vertrouwd raken met je eigen lichaam en voorkeuren is belangrijk, maar ook de juiste informatie is cruciaal.’ Vandaar dat ze eerder dit jaar een tweede boek uitbracht, Samen Zin. ‘Ik wil mensen ertoe aanzetten om op ontdekking te gaan. Vertrouwdheid en zelfliefde kunnen goed voelen, maar samen dingen uitproberen om je genot uit te breiden is een goed idee.’

Informatie werkt ook geruststellend, weet Ruth Borms. ‘Vragen over wat ‘normaal’ is, kunnen zich opstapelen, dat geeft gevoelens van schaamte of schuld, en dan voelen mensen zich vaak heel alleen als het op seks aankomt. Fijne seks komt niet met een handleiding, het is iets wat je voor jezelf en samen met je partner ontdekt. En niet alleen het orgasme telt.’

Heel ernstig

Al komt fijne seks niet met een handleiding, toch lijkt dat soms wel zo. Want laat ons niet flauw doen, veel mensen halen hun informatie en inspiratie uit porno. En daar heerst een duidelijk script: kussen, friemelen, oraal, penetratie, klaar. Maar porno is geen goede leermeester, vindt de Britse actrice en body positivity activiste Jameela Jamil. ‘Over seks leren door naar porno te kijken, is zoals leren autorijden door naar The Fast & The Furious te kijken. It ain’t real‘, zei ze onlangs op de Marcus Conference. De acteurs in porno doen wat ze doen omdat het goed in beeld komt, niet omdat het lekker voelt, en bovendien zijn zowel de lichamen als de prestaties niet 100% natuurlijk.

‘Het is ook allemaal heel ernstig’, vindt Ellen Laan. ‘Er wordt nooit gelachen. Veel kijkers vinden porno eigenlijk niet zo heel erg stimulerend. Maar elk mens heeft modules in zijn hoofd waardoor we herkennen dat een bepaald beeld seksueel is, en als we dat zien reageert ons brein met allerlei stofjes. Je hoeft niet eens opgewonden te willen worden, het gebeurt gewoon. Dat is verwarrend, zeker voor jonge mensen. Ze kijken porno, voelen dat hun lijf snel reageert en verwachten in het echte leven ook dat opwinding instant is. Dat is niet zo. Vrijen met een ander mens is een ongelofelijk complexe sociale situatie. Als je denkt dat het een quick fix is en dat je er komt door een script af te werken, zal je teleurgesteld zijn.’ Het is niet dat porno per se slecht is, vindt Laan. ‘We hebben gewoon betere porno nodig. Mainstream porno is saai en ongeloofwaardig. Wat we nodig hebben, is relatable porno.’

En ook daar heeft de sekspositieve trend een antwoord op. Herkenbare beelden, dat is wat Cindy Gallop met Make Love Not Porn wil, een user-generated deelplatform met video’s van echte mensen die echte seks hebben. Wie wil kan een film maken en delen. Wordt die bekeken, dan gaat de helft van de opbrengst naar MLNP, en de helft naar de filmmakers. ‘Mijn idee kwam voort uit mijn ervaring met jongere minnaars’, vertelt Gallop in haar veelbekeken TED Talk. ‘Die leken altijd een soort script af te werken. Dat vond ik jammer en ook verontrustend.’ Haar platform is anders dan porno, omdat het meer wil zijn dan masturbatie-inspiratie. ‘Ik wil seks tonen in al zijn glorieuze, mooie, rommelige, geruststellende menselijkheid, en misschien maken onze realistische video’s van liefde, intimiteit en connectie het makkelijker om over seks te praten.’

Voor de mannen

Alle sekspositieve initiatieven in dit artikel komen van vrouwen. ‘Mooi, want ze hebben veel te winnen. Maar dat hebben mannen ook’, stelt Laan. ‘Een van de meest aangehaalde problemen bij mannen is prestatiedruk, omdat ze denken dat lekkere seks afhangt van hun penis. Dat is niet zo. Vrouwen hebben het vaakst een orgasme door externe clitorale stimulatie van de klieren. Een orgasme als de clitoris langs de vagina gestimuleerd wordt, gebeurt het vaakst door stimulatie met de vingers, niet de penis. Die zijn nu eenmaal beweeglijker en veelzijdiger. En gelukkig hebben mannen ook vingers. De boodschap dat niet alles rond penetratie draait en dat er honderden lekkere dingen zijn die je kunt doen om seksueel te genieten, betekent dat ze zich dus minder zorgen moeten maken over de vraag of hun penis groot of stijf genoeg is.’

Het is bovendien ook voor mannen een goed idee om zich af te vragen wat ze nu eigenlijk lekker vinden, vindt Laan. ‘We hebben een veel te eenvormig idee over mannelijke seksualiteit, ook omdat de populaire cultuur en mannen onder elkaar de stereotypen constant bevestigen. Mannelijk plezier wordt te vaak gereduceerd tot in staat zijn om een kwakje achter te laten in een vagina. Hoe armzalig is dat? Maar als je hen in onderzoek bevraagt, willen ze gelijkaardige dingen als vrouwen. Begeerd worden, gewaardeerd worden, zichzelf mogen zijn, en natuurlijk connectie. Op het vlak van seksualiteit zijn mannen en vrouwen heel erg hetzelfde. Een ongelofelijk belangrijke boodschap. Of je nu een man of vrouw bent, en of je met mannen of vrouwen vrijt, een goede minnaar is niet iemand die binnen een bepaalde tijd een bepaalde serie handelingen kan uitvoeren. Een goede minnaar is iemand die zichzelf kent, en die gevoelig is, en nieuwsgierig naar de beleving en het plezier van de ander.’

Man en vrouw, maar ook jong en oud hebben er dus baat bij om uit te zoeken wat ze lekker vinden, vindt ook Ruth Borms. ‘Seks is een levenslange ontdekkingstocht. Jonge mensen ontdekken hun seksualiteit en verkennen hun voorkeuren en grenzen, koppels die een tijdje samen zijn, gaan op zoek naar hoe ze het spannend kunnen houden en ook op latere leeftijd is er nog veel mogelijk als mensen er open over durven nadenken en praten.’ Dat ontdekte de Amerikaanse gepensioneerde lerares Joan Price toen ze de Senior Sex Blog begon. ‘Ik wil mensen die ouder zijn toestemming geven om hun seksualiteit weer te claimen,’ vertelde ze aan Fast Company.

Niet van moetens

Moeten we dan allemaal net als de eerste schrijfster uit dit stuk een sexploratie-lijstje maken? Nee, is het unanieme verdict van iedereen die we spraken. We moeten juist niets. ‘Je bent niet verplicht om alles uit te proberen’, zegt Borms. ‘Het gaat vooral over niet blind zijn voor je verlangens en je lichaam.’

En niet iedereen is op zoek naar goede seks, stelt Ann Cuyvers vast. ‘Bij counseling denk ik soms: het is niet voor jou. Wie niet erg zintuiglijk is, niet geniet van de wind door zijn haar, niet creatief of nieuwsgierig is, die zal niets hebben met dit idee. En dat is ook prima.’

We hebben seks veel te belangrijk gemaakt, stelt Laan. ‘En dat zeg ik als seksuologe. Het gevaar bestaat dat deze sekspositiviteit een nieuwe norm wordt. Nuance is belangrijk en niets moet. Maar het mag. Seksuele autonomie is het hoogste goed, omdat het samenhangt met plezier en tevredenheid. Daarom is mijn motto: doe het met plezier of doe het niet. Gelukkig vindt die boodschap meer ingang. Het is mooi om zien hoeveel vrouwen het niet meer oké vinden om vooral de stimulus te zijn en niet de gestimuleerde. De tijdsgeest zit goed, en het momentum groeit. Wie weet krijgen we ook meer mannen mee.’