Een anarchist over leven in lockdown: ‘Hopelijk worden mensen zich nu bewust van hun privileges’

Allerlei verregaande maatregelen moeten de verspreiding van het coronavirus tegengaan. Hoe voelt dat voor iemand die ook in pre-coronatijden al moeite had met machtsvertoon? We vroegen het aan een anarchist.

Regels zijn er om overtreden te worden: het zou haast een typisch Belgisch spreekwoord kunnen zijn. Geef ons immers een wet en Belgen zoeken er een achterpoortje voor. Dat is niet anders als het gaat over de strenge maatregelen die de verspreiding van covid-19 moeten tegengaan. Ondanks het samenscholingsverbod en de hoge boetes op onnodige verplaatsingen, stromen de meldingen over geopende cafés, feestjes en vakanties aan de kust binnen. Als de gemiddelde Belg het al zo moeilijk heeft om de regels op te volgen, hoe zit dat dan bij iemand die met bovengemiddeld kritische blik kijkt naar overheid en politie? Wij vroegen het aan Xander, een anarchist uit het Gentse die het voor dit artikel liever enkel bij hun voornaam houdt. ‘De feestjes die nu toch nog gehouden worden, hebben niets te maken met anarchisme. Dat is gewoon dom.’

Heb jij lak aan maatregelen van bovenaf?

XANDER: Ik ben niet tegen regels, wel tegen regelgevers die onze vrijheid inperken zonder dat het gefundeerd is.

Op dit moment wordt die vrijheid natuurlijk wel flink ingesnoerd.

XANDER: Dat klopt, maar dat is nu meer gefundeerd, doordat we in een uitzonderlijke situatie zitten. Ik vind het inderdaad belangrijk om alles wat mijn identiteit en persoonlijke vrijheid inperkt actief te bestrijden, maar in deze situatie is de korte termijn niet van tel. Als we allemaal willen overleven en de zwakke mensen in de samenleving willen helpen, moeten we ons gewoon even aan de maatregels houden. Die komen tenslotte in eerste instantie niet vanuit de regering, maar wel van mensen die medisch onderlegd zijn.

Een van de basisprincipes van anarchisme is mutual aid (wederzijdse hulp, red). Dat staat voor: doen wat je kan voor iemand anders en wie iets nodig heeft, mag dat nemen. Concreet betekent dat dat we vechten voor mensen die vergeten worden: daklozen, oudere mensen en mensen die in isolement leven. Ook nu hebben zij het extra moeilijk. Mensen met geld gaan gewoon naar de winkel en kopen alles wat ze nodig hebben. Mensen die niet zo kapitaalkrachtig zijn, kunnen niet veel tegelijk inslaan en worden geconfronteerd met lege rekken. Daarbij brengt het hamsteren van die rijken de aanvoer van voedselbanken in de problemen. Ik heb dus zeker ook geen problemen met de maatregels die de winkels opleggen, waardoor klanten maar een maximum aantal stuks van een product mogen meenemen.

Wat doen jullie om die groep mensen te helpen?

XANDER: Specifiek voor deze crisis zie ik heel wat mensen met een ietwat alternatieve politieke visie nu massaal mondmaskers maken en eten gaan brengen naar mensen die in quarantaine zitten. Daarnaast zijn er ook nog verschillende fondsen zoals het Anarchist Defence Fund, waarop iedereen anoniem geld kan storten en waarop mensen in nood beroep kunnen doen. Dat kunnen in deze situatie dan mensen zijn die tijdelijk werkloos worden, maar bijvoorbeeld wel huur te betalen hebben. Anarchisten in Duitsland ondernemen actie om mensen te vragen hun gebouwen ter beschikking te stellen van vluchtelingen en daklozen, die nu nergens terecht kunnen. Ikzelf ben nu eten aan het maken om te bezorgen aan mensen die niet buiten mogen komen.

Solidariteit is nu meer dan ooit nodig. Het wordt nu wel duidelijk wie er geeft om andere mensen en wie niet.

Heel wat mensen aanvaarden de strenge maatregelen en volgen ze nauwgezet. Vrees je dat we gewend zouden kunnen raken aan die inperking van vrijheid?

XANDER: Onze vrijheid wordt hoe dan ook ingeperkt, op allerlei manieren. Meestal hebben mensen het niet eens door. Vandaag is er heel veel politie op straat om mensen boetes te geven wanneer ze een niet-essentiële verplaatsing maken en dat maakt die inperking van vrijheid tastbaar. Maar eigenlijk is de vrijheid om ons te verplaatsen maar een heel klein deeltje van onze vrijheid in zijn geheel. Het valt nu extra hard op, maar eigenlijk voert de politie en de staat het hele jaar door een repressief beleid. Sinds de aanslagen van elf september 2001 zie ik de politie gestaag militariseren en de overheid steeds meer binnensluipen in het privéleven van mensen. We zijn allemaal kikkers in water dat stilaan aan de kook wordt gebracht.

Denk je dat mensen zich daar, net door deze periode vol strenge regels en strikte opvolging, bewust van zullen worden?

XANDER: Ik hoop alleszins dat ze nu zien dat heel wat zaken die we als vanzelfsprekend beschouwen, dat niet noodzakelijk zijn. Deze crisis laat goed zien dat eten niet vanzelf in de winkelrekken terecht komt bijvoorbeeld, maar dat dat werk is dat gedaan wordt door anderen. Ik hoop dat mensen zich bewust zullen worden van hun privileges, doordat ze die nu tijdelijk even moeten inleveren.

Hoe kan je ervoor zorgen dat mensen de maatregelen naleven?

XANDER: Een repressief systeem werkt alleszins niet. Het idee dat je, wanneer je een overtreding begaat, een bepaalde som moet betalen en dat de zaak dan afgehandeld is, is compleet arbitrair en treft alleen de zwakken in de samenleving. Er zijn zoveel mensen die verkeersboetes krijgen en toch te snel blijven rijden. Mensen met geld betalen en gaan verder met hun leven, maar mensen die dat niet hebben, komen in een negatieve spiraal terecht. Ik heb nog met kansarme jongeren gewerkt en heb het daar zo vaak gezien: jonge gasten die met de politie in aanraking komen, vanalles kwijtraken en tenslotte alleen nog maar de criminaliteit hebben om zich staande te houden. Terwijl we ook weten hoe het wél kan: door mensen positief te benaderen. Laat hen zich focussen op hun kwaliteiten en de goede kanten van hun omgeving. Doe dat en je ziet hen vanzelf groeien.

Diezelfde theorie werkt om mensen in tijden van corona in hun kot te houden. Persoonlijk vind ik het ongelofelijk egoïstisch om voor je plezier met andere mensen buiten in contact te komen, maar dat zomaar verbieden en bestraffen is niet de beste aanpak. Ook hier zal een positieve benadering meer vruchten afwerpen. Wat Studio Brussel dezer dagen zegt, is helemaal waar: we moeten het doen voor onze oma’s. Het is veel productiever om te benadrukken waarom je wél binnen zou moeten blijven dan om te zeggen waarom je niet buiten mag komen.

Zullen we na de eerste passage van covid-19 op een andere manier kijken naar de samenleving, overheid en wetten?

XANDER: Ik hoop het. Deze crisis toont alleszins aan dat we niet blindelings kunnen vertrouwen in de overheid. Kapitalistische structuren zijn namelijk uit op winst. Vooral in landen waar geen algemene sociale voorzieningen zijn, zoals in de Verenigde Staten, betalen mensen daar dan een prijs voor. In Amerika worden mensen nu opgeroepen om opnieuw te gaan werken, om te verhinderen dat de beurzen zullen crashen. Dat zou ervoor kunnen zorgen dat 2,5 procent van de bevolking sterft. Reken maar uit hoeveel personen dat zijn. Dit is het moment dat mensen hun ware kleuren laten zien. Ik hoop dat iedereen nu zal leren dat betaalbare gezondheidszorg geen luxe is en dat alles begint bij solidariteit en algemeen welzijn. Zonder dat geen economie.

Voor een anarchist vertoon jij wel opvallend weinig weerstand tegen de strikte regels van vandaag.

XANDER: Anarchisme staat niet voor zomaar combi’s in brand steken en staan roepen op straat. Maar het is zeker wel zo dat wij de noodzaak zien van een strijd tegen een overheid die ons leven al te veel wil sturen en tegen winst ten koste van mensen. Ook nu merk je dat de zwakken vergeten worden en daar gaan wij resoluut tegenin. Wij proberen ons ding te doen om hen hoop te geven. Het eerste wat je daarvoor moet doen, is in je kot blijven als je niet buiten moet zijn. Ik doe dit niet voor de overheid, ik doe dit voor hen.