‘Ik schreef het boek niet voor anderen, maar om zelf te leren wie ik ben.’ Auteur van Not that kind of girl en bedenker van successerie Girls Lena Dunham is niet vies van wat egocentrisme. Een onbezonnen openheid die behalve op zichzelf, een nieuw licht op feminisme werpt. En dat deed ze in 2014 niet alleen.
In haar recente publicatie Not that kind of girl droomt multitalent Lena Dunham weg van haar leven als 80-jarige met een onmetelijk oeuvre en tal van gekke verhalen die het vertellen waard zijn. Een ambitie die vast door velen van ons gekoesterd wordt, maar de 28-jarige Dunham lijkt die al een halve eeuw eerder vervuld te hebben. De Amerikaanse mag zichzelf actrice, regisseur, producer, scenarist en tegenwoordig ook auteur noemen met een film, successerie Girls en een boek op haar conto.
Beweren dat ze haar boek net nu uitgaf, omwille van de ‘goed draaiende Lena Dunham-industrie’, is – zoals ze zelf ook zegt – ‘een heel sceptische manier om het te bekijken’. Tijdens een lezing in de Vlaamse Opera van Antwerpen ter ere van haar schrijfsels steekt ze de draak met zulke beweringen. ‘Het is niet mijn ambitie om de Kim Kardashian van onwennige kleine blanke meisjes te zijn.’
Foute vrijpartijen
Ze geeft dan ook toe het boek ‘niet voor anderen, maar om mezelf te leren kennen’ geschreven te hebben. Not that kind of girl had het doel niet een bijbel voor alle vrouwen te zijn, dat is het per ongeluk toch geworden. Dunhams verdienste is dan ook dat ze zich – vaak letterlijk – blootgeeft: obsessief-compulsieve stoornissen in overvloed, foute vrijpartijen die bij verkrachting aanleunen, calorieën als maatstaf voor geluk, schone en lelijke schijn, de drang om gewild, geliefd en onmisbaar te zijn.
Vooral dat laatste geeft vorm aan het egocentrisme van de jonge Amerikaanse. Maar die zelfzucht wordt haar vergeven, omdat ze zichzelf niet tot een parodie herleidt op het toneel van Hollywood, waar alles om make-believe draait. Dunham is zich dan ook wel erg bewust van de invloed die ze uitoefent. ‘Diep vanbinnen zit een activiste in mij, die het beeld dat voor vrouwen geschapen werd, wil opheffen.’ En zo vertegenwoordigt Dunham de contemporaine vrouw op deze aardkloot.
Desondanks staat de bundeling gedachten en ervaringen uit haar kinder- en tienerjaren en haar leven als onzekere prille twintiger in schril contrast met de sterke standpunten van een andere up-and-coming krachtvrouw. De Britse actrice Emma Watson maakte naam met haar rol in de Harry Potter-reeks, maar weet haar invloed nu ook anders aan te wenden: met een bevlogen toespraak voor de Verenigde Naties steunde ze de He for She-actie, waarbij ook de rol van mannen binnen het feminisme benadrukt wordt. Watson heeft bijgedragen tot de verjongingskuur van de vrouwenbeweging en die ook toegankelijker gemaakt.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Waar actiegroepen als Femen veeleer het stereotiepe beeld van het feminisme onderstrepen – ze herinneren aan Dolle Mina’s en hoewel hun signatuuractie bestaat uit het schudden met blote tieten, doen ze ook denken aan de behaarde norse oude vrijster die eventueel met katten gooit – keert de nette Watson dat idee volledig om. Iedereen kan pleiten voor gelijke rechten. Zelfs mannen.
Socialites voor feminisme
In de Verenigde Staten lijkt er wel meer rond het thema te bewegen. ‘Er is een soort renaissance aan de gang’, zegt Dunham daarover. Behalve met de sterke woorden van Watson, werd dat duidelijk bij de afgelopen midterm-verkiezingen in het land. De Democraten leden er dan wel een verpletterende nederlaag, een groep New Yorkse socialites (onder andere drummer Tennessee Thomas, model Alexa Chung, blogster Tavi Gevinson, muzikant Joan Jett en Dunham zelf) deden er in de aanloop naar de verkiezingen alles aan om vrouwen ervan te overtuigen naar de stembus te trekken en voor hun rechten te kiezen. Met andere woorden: niet voor de Republikeinen.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Het feminisme krijgt in de VS een hip gezicht. Meerdere hippe gezichten zelfs. Over haar boek zegt Dunham dat ‘die jonge Amerikaanse vrouwen, die hun kwellingen niet langer geheim wilden houden, me inspireerden tot het neerpennen van mijn ervaringen.’ En toch kaapt Dunham de rol van leading lady weg: ze ging zelf deel uitmaken van de beweging om op haar beurt een resem andere dames te elektriseren. Een bezieler van de renaissance van het feminisme.
Geneugten van catcalling
Net als zijzelf, is dat feminisme niet wat we verwachten. ‘We maskeren onze trauma’s met humor’, verklaart Dunham. En dat kenmerkt meteen ook het Dunhamisme: haar feministische standpunten worden verhuld door die mix van hilariteit en slechte ervaringen. In haar literaire uitgave maakt ze gebruik van een narratief middel waarbij de lezer telkens twee versies van een verhaal voorgeschoteld krijgt. ‘Eerst wat ik mezelf aanvankelijk wilde wijsmaken. Daarna de harde realiteit. Zoals het er voor velen ook in het dagelijkse leven aan toegaat’, verduidelijkt ze voor haar fans in Antwerpen. Haar manier van vertellen wordt echter niet door iedereen begrepen. ‘Letterlijke en moraliserende interpretaties van kunst vind ik beangstigend’, zegt ze daarover.
Dunham is niet moraliserend en ook niet zo ernstig, of probeert dat toch niet te zijn. In een hoofdstuk bestaande uit een enkele lijst van wat ze zo leuk vindt aan New York, laat ze niet na de geneugten van catcalling (denk aan straatwerkers die u nafluiten) op te nemen.
Dunham houdt van New York, omdat ‘iedereen er wordt nagefloten. En ik bedoel iedereen. Als je een vagina hebt, van bij de geboorte of uit vrije keuze, zal je ‘mami‘ of ‘zoetje’ of ‘Britney Spears’ genoemd worden. En de catcalls kunnen zo creatief zijn! Mijn kleine zus liep ooit door de straat met een dik zwart brilmontuur en een dakloze mompelde ‘talk nerdy to me‘.’
Een passage die door pakweg de feministische beweging Hollaback! – ook actief in Brussel en Gent – niet zo positief onthaald zal worden. Die organisatie steunt vrouwen die slachtoffer werden van street harassment. Dat kan inderdaad over verkrachtingen of aanrandingen gaan, maar ook het door Dunham geliefkoosde catcalling wordt er aan de kaak gesteld. Zoals dat in de documentaire Femme de la rue eveneens gebeurde.
‘Feminisme betekent niet dat vrouwen alle mannen moeten vermoorden om over de wereld te dwalen met speren in de hand’, grapt Dunham. Voor haar gaat het over ‘keuzes kunnen maken, op dezelfde manier als mannen dat kunnen. Elke dag opnieuw is het overduidelijk dat mannen en vrouwen niet op gelijke voet leven. Oké, we kunnen juichen om waar we nu staan, maar het is nog niet genoeg. Ondertussen moeten we hopen op vooruitgang.’
Tirannie van verwachtingen
Niet iedereen lijkt echter bij te dragen tot die vooruitgang . De mode-industrie bevindt zich op vlak van beeldschepping van de vrouw nog steeds op problematisch terrein. Als Dunham in modebladen wordt opgevoerd als een soort nieuwe it-girl, zal u altijd merken dat haar figuur – als is het heel even om te melden dat haar imperfectie mooi is – aan bod komt. Dunham viel net als ontelbaar veel andere vrouwen ten prooi aan wat ze ‘de tirannie van verwachtingen’ noemt.
In haar boek wijdt ze bijgevolg een hele passage aan een crashdieet: een poging tot gelukkig zijn, die niet veel later ook letterlijk crasht. Maar na alweer een ervaring rijker te zijn, kan ze daarover zelfzeker besluiten, dat ‘het saai is om de hele dag na te moeten denken over voeding. Het is een verspilling van een magisch iets genaamd ons brein.’ De trouwe schare aanwezigen in de Vlaamse Opera overwegen meteen om de verbannen wafel met slagroom weer in hun leven te roepen.
Toen Dunham op een dag besloot over zichzelf te gaan schrijven – ‘om af te rekenen met de constante angst waarin we leven, vind ik dat we meer van onszelf moeten blootgeven. Die dingen delen, waarvan we denken dat ze met niemand gedeeld horen te worden’ – schreef ze de memoires van een imperfecte vrouw neer. Daarbij vergat ze, dat iedere vrouw dat is. Dunham maakte van imperfectie de norm en wordt daarvoor, zoals het bij het nieuwe feminisme hoort, door vrouwen én mannen op handen gedragen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier