De man van Liz is seksverslaafd: ‘Ik heb weken moeten overgeven uit walging’

Tien jaar lang zag Liz haar huwelijk en haar eigen gezondheid in het rood gaan door de verslavingen van haar man, aan alcohol en seks. Gespecialiseerde hulp hielp haar om het verslaafde brein beter te begrijpen. ‘Het heeft lang geduurd voor ik aanvaardde dat de man van mijn dromen veranderd was in de man van mijn nachtmerries.’

“Een verslaving vindt haar oorsprong in de wanhopige poging om een probleem op te lossen: het probleem van emotionele pijn, van overweldigende stress, van een verloren gegane verbinding, van verlies van controle, van een diepgeworteld onbehagen tegenover het zelf.” Dat schrijft Gabor Maté, een bekende Canadese trauma- en verslavingsdokter en bestsellerauteur, in zijn nieuwe boek Hongerige geesten (uitgeverij AnkhHermes, 2022). De eerste vraag die hij zijn patiënten stelt, is daarom niet: waarom ben je verslaafd? Maar: waarom heb je pijn?

Aan de hand van verhalen uit zijn praktijk, zijn eigen verslavingspatronen en de wetenschap gaat Maté in zijn boek op zoek naar de bron van verslaving. De kernboodschap: verslaving, of het nu aan drugs of het internet is, is het gevolg van een trauma of een psychische en spirituele leegte.

Dat durven te aanvaarden, is de eerste stap naar herstel. Maar evident is het niet, ook niet voor de partners en gezinsleden van een verslaafde. “Samenleven met iemand die verslaafd is, is frustrerend, veroorzaakt emotionele pijn en is vaak om gek van te worden”, schrijft Maté.

Dat ervaarde ook Liz (55), die recent van haar man Joseph is gescheiden. “De laatste tien jaar van ons huwelijk was hij door zijn verslavingen een heel andere man geworden”, zegt Liz. “Omdat ik zo vasthield aan het beeld van die charmante, sportieve, sociale man die ik had gekend en hoopte terug te krijgen, ben ik veel te lang in de reddersstoel blijven zitten. Ik hoopte hem te kunnen helpen en op den duur denk je ook: we hebben al zoveel afgezien, het zal nu wel eindelijk beteren? Maar het gevolg is dat mijn eigen gezondheid compleet kapotging aan de chronische stress.”

‘Voor veel verslaafden is liegen makkelijker dan de waarheid spreken. Ze creëren een versie van hun verhaal waarmee ze hun gedrag verantwoorden en gaan dit zelf geloven’

De ex-man van Liz, Joseph, heeft een dubbele verslaving: aan alcohol en seks. Vooral op dat laatste rust nog een groot taboe. “Een seksverslaving gaat gepaard met kilo’s schaamte en eenzaamheid”, zegt Liz. “Bij de verslaafde zelf, maar ook bij partner en kinderen. Je draagt die schaamte samen en het voelt alsof je monddood wordt gemaakt. Zelf heb ik dit pas met vrienden durven te delen toen verbergen echt niet langer kon. Dat ik nu mijn verhaal wil doen, komt doordat ik me niet langer schaam. Dit is zijn probleem. Tegelijk wil ik met mijn getuigenis verslaafden en lotgenoten helpen, want zowel hij als ik zijn ontzettend eenzaam, bang en machteloos geweest. Zelfs in mijn zoektocht naar de juiste hulp, voor ons allebei, vond ik in België weinig therapeuten die ervaring hebben met seksverslavingen. Dit vraagt een heel andere aanpak dan een alcohol- of drugsverslaving. Daar blijft de viezigheid in het lichaam van de verslaafde en is het doel om volledig clean te worden. Maar bij een seksverslaving word je als partner zelf als drugshot gebruikt en is het de bedoeling dat de verslaafde weer een gezonde relatie met seks ontwikkelt. In Londen vond ik in het Laurel Centre de professionele expertise die ik nodig had. Had ik jaren geleden geweten wat de technieken zijn van een seksverslaafde, hoe ze je manipuleren zodat je niet dichter bij de waarheid komt, dan zou mij dat veel schade bespaard hebben.”

Gin-tonic in de ochtend

De reis die Liz maakte als partner van een verslaafde man kende verschillende fasen, die steeds ernstiger werden. Liz noemt het de bommen in haar leven. Momenten waarop het voelde alsof haar bestaan gebombardeerd werd en ze alle houvast verloor. De eerste bom, tien jaar geleden, was de ontdekking van een alcoholverslaving. “Joseph was zijn job als manager kwijtgeraakt en zat al twee jaar thuis, zonder dat iemand dit wist”, zegt ze. “Hij zocht niet naar ander werk en ik begon veranderingen in zijn gedrag op te merken. Hij werd apathisch, wereldvreemd, agressief. Het leek alsof niets hem nog raakte. We hadden ook een zaak samen, maar terwijl die bijna failliet ging, lag hij gewoon in de zetel. Toen vond ik in de garage verstopte lege flessen wijn. Hij begon gin-tonics te drinken om elf uur ’s morgens. Al snel dronk hij meer dan tien consumpties op een dag. Intussen werkte ik me te pletter en stond ik soms om halfzes op, voor een opdracht in Londen, om tegen elf uur ’s avonds thuis te komen, om toch maar ons mooie huis en kantoor in het groen, onze auto’s en de studies van de kinderen te blijven betalen.

Toen ik een job voor hem vond, in de hoop dat die weer structuur in zijn leven zou brengen, gedroeg hij zich zo raar dat ik voelde dat iets niet klopte, maar elke poging die ik deed om hem te vragen wat er scheelde, of hij misschien verliefd was op een ander, lachte hij weg. De waarheid was dat hij een dubbele verslaving probeerde te verbergen en daardoor volledig aan het wegkwijnen was. Joseph werd een schim van zichzelf. Voor de buitenwereld speelde hij nog altijd de succesvolle man, maar privé was hij compleet aan het vereenzamen en aan het vervreemden van zichzelf.”

De tweede bom viel toen Liz in telefoon- en internetfacturen een obsessieve pornoverslaving ontdekte en wekelijkse contacten met sekswerkers. “Ik kan de opdoffer daarvan met niets anders vergelijken dan met een explosie die een gigantische krater in mijn lichaam veroorzaakte, waar ik vandaag, vijf jaar later, nog altijd de fysieke en mentale gevolgen van draag. Ik heb weken moeten overgeven van walging. Het feit alleen al dat mijn man jarenlang van een prostituee op de Louisalaan in Brussel naar huis was gereden en daar ongewassen intiem was met mij, mij toefluisterend ‘dat hij mij toch zo graag zag’, vond ik zó ziek en walgelijk. Van lotgenoten hoorde ik later dat overgeven een erg typische reactie is. Als partner walg je zodanig van wat je ontdekt dat je lichaam al die viezigheid eruit wil. In vier weken verloor ik tien kilo. Ik waste mijn intieme zone zelfs met Dettol omdat ik alles wilde ontsmetten, maar daar kreeg ik natuurlijk brandwonden van. In het Laurel Centre in Londen vertelden experten mij dat heel wat partners van seksverslaafden aan automutilatie doen, suïcidaal zijn of tijdelijk opgenomen moeten worden omdat hun lichaam in shock gaat bij de ontdekking van de verslaving.”

Shemale met gigapenis

Liegen en emotionele manipulatie, ook wel gaslighting genoemd, is een veelgebruikte techniek van verslaafde personen in een poging om hun gedrag te verbergen. Ook Liz zag hoe haar man gebeurtenissen glashard ontkende en gesprekken verdraaide, waardoor zij op den duur ging twijfelen aan haar gezond verstand. “Voor verslaafden is liegen makkelijker dan de waarheid spreken. Ze creëren een versie van hun verhaal waarmee ze hun gedrag verantwoorden en gaan dit zelf geloven. Dat heet cognitieve dissonantie”, zegt ze. “Omdat ik wist dat Joseph alles zou verdraaien als ik hem zou vragen naar die sekswerkers, zoals hij ook deed met zijn alcoholverslaving, verzamelde ik in shock het bewijsmateriaal in een map en op een USB-stick. Ik ontdekte meer dan acht jaar bezoeken aan escortes en afspraken met straatprostituees in Leuven, Antwerpen en Brussel. Hij stal daarvoor zelfs geld uit ons bedrijf, geld dat ik verdiend had, wat wijst op complete normvervaging in zijn hoofd. Maar ook: seksverslaafd zijn is niet hetzelfde als een hoog libido hebben. Het is een obsessieve en dwangmatige behoefte aan seks om andere emoties te verdoven en Josephs verslaving ging van kwaad naar erger. Door gewenning bleek zijn verslaafde brein steeds extremere seks nodig te hebben. Ik ontdekte foto’s van studentenhoertjes, maar ook van shemales, van die goddelijk mooie transvrouwen – vaak latina’s – met een penis van dertig centimeter. Ik had dat extreme beeldmateriaal nodig om te kunnen geloven dat dit allemaal echt gebeurde. Maar daardoor staan er nu voorgoed beelden op mijn netvlies gebrand: mijn blote man in actie met een shemale. En het ergste van al: een van die shemales heet Liz. Dus elke keer als ik mijn naam op een factuur of mijn bankkaart zie staan, wordt mijn trauma getriggerd en zie ik die latina met gigantische penis voor me. Dit is een beeld waar ik mee zal moeten leven, zeggen experten. Ik volgde al EMDR, een techniek voor mensen die last blijven ondervinden van de gevolgen een opgelopen trauma, maar ik kan nooit mijn eigen naam uit mijn geheugen wissen.”

Nadat Liz haar man confronteerde met het bewijsmateriaal, gaf hij toe zwaar verslaafd te zijn. Joseph zocht hulp, maar Liz noemt het nagellaktherapie. “Hij weigerde, in het begin toch, om in de diepte te gaan en het onderliggende probleem te analyseren. Hij minimaliseerde alles en zwoer tegelijk op zijn overleden moeder, kinderen én kleinzoon dat hij nooit meer zou liegen en hervallen. Een verslaving is een ziekte, maar de verslaafde blijft wel verantwoordelijk voor zijn keuzes en gedrag. Onze relatietherapeut raadde daarom aan om volledig eerlijk te zijn tegen elkaar over de schade van zijn verslaving, of als een van ons het moeilijk had, maar al snel merkte ik dat Joseph kwaad en gefrustreerd werd als ik met hem deelde dat ik me zorgen maakte of last had van flashbacks. Enkel als ik me gedroeg alsof alles vergeten en vergeven was, als zijn sterke en optimistische vrouw, konden we normaal met elkaar omgaan. Maar door alles op te kroppen, begon ik intense nachtmerries te krijgen over mijn naamgenote en Joseph in mijn slaap onbewust te trappen.”

In het Laurel Centre in Londen volgde Liz een intensieve groepstherapie van een week voor partners van seksverslaafden. Samen met acht lotgenoten kreeg ze een inkijk in het verslaafde brein van haar man en hoe ze daarmee om kon gaan. “Ik kreeg er dingen te horen die ik niet wilde weten, maar die je wel helpen om weer grip te krijgen op je leven. Zoals: je zult je partner nooit meer honderd procent kunnen vertrouwen en het risico op herval is levenslang. Maar ik leerde er ook dat het niet aan mij lag. Als je man een seksverslaving heeft, dan word je als vrouw geraakt in je eigen seksualiteit en intimiteit. Was ik misschien niet goed genoeg? Maar in Londen leerde ik de drie C’s: you didn’t cause it, can’t control it and can’t cure it. Een derde belangrijke les was inzicht krijgen in de techniek die veel verslaafden toepassen als ze geconfronteerd worden met keiharde bewijzen. Experten noemen dit de DARVO-techniek, waarbij de ‘d’ staat voor denial, de ‘a’ voor attack en ‘rvo’ voor reverse victim offender. Het komt erop neer dat de dader alles ontkent en in zijn tegenaanval de rollen omdraait en zichzelf als slachtoffer neerzet, waardoor jij compleet aan jezelf begint te twijfelen. En dat is exact hun bedoeling.”

Immuunsysteem kapot

Die therapie in Londen was bikkelhard, erg duur en confronterend, maar gaf Liz wel de tools om haar eigen leven weer in handen te nemen. “Ik besefte dat Joseph en ik in een bodemloze put waren beland en ik al jaren zijn problemen probeerde op te lappen en camoufleren. Mij onveilig voelen was mijn nieuwe normaal geworden. Hoe marginaal ik zijn verslavingen ook vond, ik bleef geloven in de oude Joseph die ik had gekend. Ik was zo gehecht aan dat sterke liefdespaar dat wij waren in onze beginjaren dat ik niet kon geloven dat de man van mijn dromen de man van mijn nachtmerries was geworden. Joseph had me altijd op handen gedragen en we deelden dezelfde ambities. Hij was zo’n man die op een familiefeest een liefdesserenade voor mij speelde op zijn gitaar. ‘Hij is zo gek op je’, zeiden vrienden voortdurend en het was onze droom om samen oud te worden in het buitenland. In mijn naïeve geloof in de liefde bleef ik bij hem, tot mijn gezondheid er volledig aan kapotging. Door jarenlang in angst en hyperalertheid te leven, bleek ik aan een posttraumatische stressstoornis te lijden. Artsen vergeleken mijn lichamelijke situatie met die van iemand die de terroristische aanslagen in Brussel meemaakte. Ook die mensen lijden aan posttraumatische stress, maar door tijdelijk, of voor altijd, ver weg te blijven van luchthavens kunnen ze dat trauma verwerken. Maar doordat ik zo lang bij Joseph was gebleven, die experten mijn bommenlegger noemen, kon mijn lichaam geen afstand nemen van het opgelopen trauma.”

Begin 2021 begon Liz bij Joseph weer zijn oude gedrag te herkennen: hij reageerde afgestompt, zonderde zich af, was agressief en loog. Toen artsen in mei van dat jaar bij Liz een hersentumor ontdekten – verder onderzoek was nodig om te achterhalen of die goedaardig was of niet – beloofde Joseph haar de liefde en steun te geven waarmee zij hem al jaren omringde. “ Love bombing noemen experts dat gedrag”, zegt Liz. “Een bevriend rechercheur uit Brussel die de situatie niet vertrouwde, hield een oogje in het zeil. Hij bezorgde me een nieuwe USB-stick met twee filmpjes erop die bewezen dat Joseph hervallen was. Eentje waarop hij maandagochtend voor het werk een sekswerker bezoekt, en eentje waarop hij thuis in ons eigen bed onbeschermde seks heeft. Deze derde bom maakte me finaal kapot. Dit was copy-paste-gedrag van vijf jaar geleden en opnieuw had ik hard bewijsmateriaal nodig om het te kunnen geloven. Ik ging weer in shock, moest opnieuw overgeven, maar besliste eindelijk om mezelf te redden. Eind juni vertelde ik Joseph dat ik wilde scheiden. Hij raasde, tierde en ontkende weer alles. Ik vluchtte uit mijn eigen huis, bang van zijn agressie en dubbele gezicht, en heb drie maanden in mijn auto geleefd, rondrijdend van de ene vriendin naar de andere die me een logeerkamer aanbood.”

In Hongerige geesten schrijft de Canadese arts Gabor Maté dat bij een verslaafde partner weggaan of blijven een keuze is die je alleen voor jezelf kunt maken. Maar als je blijft en daardoor wrokgevoelens tegenover je partner koestert, hem of haar geestelijk afwijst en op emotioneel vlak straft, of als je subtiel probeert hem of haar te manipuleren zodat hij of zij verandert, is dat altijd de slechtste keuze die je kunt maken. Het idee dat iemand anders zou moeten zijn dan hij of zij is, is toxisch voor jezelf, voor de ander en voor de relatie.

Ook Liz erkent hoe moeilijk het is om als partner van een verslaafde de hoop los te laten dat de ander verandert. “Ik wilde gewoon de oude, echte Joseph terug. Maar dat was een denkfout. Dit was de nieuwe, echte Joseph. Via mijn professioneel netwerk kreeg ik al meermaals de vraag om mijn ervaring en lessen te delen in een praatprogramma op tv. Ik denk er nog over na of ik dit wil doen, maar ik wil zeker bewustwording creëren over de problematiek, toxische relaties uit de taboesfeer halen en anderen aanmoedigen om hulp te zoeken. In het Laurel Centre in Londen vertelden ze mij dat er een stijging is van verslavingen sinds corona. Toch blijf ik hopen dat Joseph gaat inzien wat hij zichzelf, en mij, heeft aangedaan. Experten zeggen dat dit niet zal gebeuren omdat hij doodsbang is en zichzelf weer als slachtoffer neerzet. Ze zeggen ook dat ik te optimistisch was en daardoor niet altijd realistisch genoeg. Maar dat is nu eenmaal hoe ik in elkaar zit. Ik ben levenslustig, positief en ik weiger om bitter te worden, ook al ben ik door de hel gegaan. Ik ben opnieuw begonnen en omring mij weer met schoonheid, de natuur, muziek en mijn favoriete musea voor schone kunsten. Ik leef nu met drie betere C’s: choices, changes, chances. Ik blijf ook geloven in de liefde, deze berg was alleen te hoog voor mij.”