‘De Alpen zijn bevroren geweld’

Rij jij met dichtgeknepen billen over kleine bergwegen, of kunnen voor jou de bergen niet steil genoeg zijn? Hoe we naar de Alpen kijken is geëvolueerd van hoogtevrees naar hoogtekoorts, constateert bergliefhebber Nathalie Le Blanc.

Tientallen keren heb ik ze al doorkruist, de Alpen, in treinen en auto’s, over Brennerpassen en door Mont Blanctunnels, op weg naar zonnige of sneeuwvakanties. Toch verraste Stephen O’Shea me met nieuwe feiten en boeiende weetjes in zijn boek The Alps. Hij neemt me zigzaggend mee over passen, van het Meer van Genève naar de Dolomieten, en vertelt onderweg over Sissi en Heidi, Hannibal en Hitler, Sherlock Holmes en James Bond. Een terugkerend thema is O’Sheas hoogtevrees, die ervoor zorgt dat hij met toegeknepen billen de vele haarspeldbochten neemt. Op zich wel passend, want hoe we naar de Alpen kijken is volgens de auteur geëvolueerd van hoogtevrees naar hoogtekoorts.

‘De Alpen lijken een slecht gemaakte lasagne van rommelige lagen die gebogen werden tijdens het koken’, citeert O’Shea de geoloog Richard Fortey. Ze zijn dan ook het gevolg van 65 miljoen jaar wroeten en botsen tussen de Europese en Afrikaanse tektonische platen. ‘Ze zijn bevroren geweld (…) Op de San Bernardinopas liggen rotsen die ooit honderden kilometers in de aarde zaten, en de verticale opstuwing van iets als de Insubrische lijn, waar de twee platen als miljoenen jaren tegen elkaar schuren, zou 19 kilometer zijn.’ De zee van rotsen waar O’Shea door rijdt, blijken ooit rotsen in de zee te zijn geweest. ‘Ze verhinderen een makkelijke reis van noord naar zuid en omdat ze zo immens zijn, veroorzaken ze breuklijnen in taal, geschiedenis, cultuur en religie.’ Er wonen 14 miljoen mensen in de Alpen, maar volgens O’Shea begrijpen ze elkaar amper, omdat er zo veel verschillende talen gesproken worden. Nu ja, de man is als Amerikaan misschien niet erg bekend met het concept meertaligheid. Maar hij heeft een punt: zo’n bergketen midden in een continent is wat onhandig. En indrukwekkend ook. Zo erg zelfs, dat onze Europese voorouders die hoge pieken vreesden. ‘Draken en boemannen slopen rond hun toppen. Ze waren Gods straf voor de zondigheid van de mens. Lawines, landverschuivingen en steenvallen maakten hen dodelijk. Daarom klommen de bewoners eeuwenlang maar tot aan de hoogste alpenweides, want wie verder ging, wachtte een koude dood.’

Maar toen kwamen de dromerige zielen van de Romantiek. Terwijl Goethe nog vond dat ‘deze zigzaggende, irritante silhouetten en vormeloze stapels graniet door geen enkele goedhartige mens op prijs gesteld konden worden’, vonden de Rousseaus en Shelly’s die wildheid net mooi. Het Sublieme, dat vonden ze in de Alpen, en in de loop van de 19de eeuw werd de bergketen een inspiratiebron voor iedereen, van kunstenaars tot misdadigers en van ingenieurs tot avonturiers. ‘De Alpen zijn de vroedvrouw van de Romantische Revolutie, die ervoor zorgde dat we anders naar de natuur gingen kijken. Van angstaanjagend werden bergen plots opwindend. Erotisch bijna. De Alpen vonden min of meer het toerisme uit, bergbeklimmen werd hier volwassen, net als wintersport, en de pieken inspireerden geologen en ingenieurs. Ze waren het decor voor indrukwekkende technologische vooruitgang, maar ook van afschuwelijke rampen.’ Terwijl de industriële revolutie in heel Europa stoomtreinen, verstedelijking en rook brakende fabrieken bracht, trokken de rijkelui de bergen in en over. En dat doen ze vandaag meer dan ooit.

Als je binnenkort richting Fernpas of Gottard rijdt, kan ik je O’Shea warm aanbevelen. Wie weet steek je nog iets op over de vaatjes van sint-bernardshonden of het monster van Frankenstein. Of ontdek je, zoals ik, dat je liefde voor de bergen je een overtuigd romanticus maakt.