Danseres Nora Monsecour over haar transformatie: ‘Ik dacht dat ik na de operatie gelukkig zou zijn’

Op 19 juni 2014 kantelt het leven van Nora Monsecour. Een geslachtsoperatie maakt van haar definitief de vrouw die ze zich al heel haar leven voelt. Maar de langverwachte ontlading blijft uit en er volgt een intense somberheid. Tot Girl, gebaseerd op haar verhaal, in de cinema komt.

Alles is warm ten huize Monsecour in Destelbergen. Nora’s stem, zacht en vrolijk. De dynamiek tussen haar ouders, die tijdens het interview voorzichtig in de buurt van hun dochter blijven. De jas die Nora voor de fotoshoot aantrekt, beige en gevoerd met dons. Buiten stijgt het kwik intussen tot veertig graden, de hoogste temperatuur ooit gemeten in België. Ter afkoeling zet moeder Anja een karaf huisgemaakte ijsthee op tafel. Vader Beni zit achter zijn computer te werken. Nora’s tweelingbroer Arno zit verderop op de bank. Het hele gezin houdt zich tijdens het interview op de achtergrond bezig, af en toe en luistert iemand mee.

Niet dat ze Nora iets zullen horen vertellen dat ze nog niet wisten. Er is de voorbije jaren veel gepraat in het gezin Monsecour. Over Nora’s droom om ballerina te worden. Over de verwarring en vervolgens vreugde die ze voelt wanneer ze de balletwereld inruilt voor die van hedendaagse dans. En, uiteraard, over Nora’s wens om een meisje te zijn. Om te vermijden dat het transgenderthema elk tafelgesprek domineert, spreekt het gezin op een bepaald moment af dat ieder van hen ‘stop’ mag roepen als het onderwerp gaat overheersen. Broer Arno moet ook over zijn liefde voor voetbal kunnen praten. Vader Beni over zijn weeshuisproject in Haïti. Moeder Anja over het kinderdagverblijf dat ze in Heusden runt.

Vandaag is het toch weer Nora die haar verhaal mag doen. Aanleiding is de publicatie van haar boek De weg naar mezelf, dat ze samen met journaliste Anke Michiels schreef. ‘Ik hield al sinds mijn twaalfde een dagboek bij, op aanraden van mijn psycholoog’, vertelt Nora. ‘Ik wou daar ooit iets mee doen, maar pas op mijn vijftigste of zo.’ Dat het boek er nu sneller is dan verwacht, komt door Girl, het met prijzen overladen langspeelfilmdebuut van regisseur Lukas Dhont, geïnspireerd op Nora’s levensverhaal. ‘Ik heb na de release van de film veel warmte gevoeld, maar ook veel nieuwsgierigheid’, zegt Nora. ‘Mensen wilden weten welk deel van de film nu precies over mij ging. Omdat Girl uiteindelijk vrij ver staat van wat ik zelf meemaakte, wilde ik mijn eigen verhaal delen, ook om anderen te inspireren. Mijn boek gaat over de obstakels die ik moest overwinnen, in de maatschappij en in mezelf, om te worden wie ik ben.’

Het boek begint bij je geslachtsoperatie in 2014. Niet bij je kindertijd, waarin je al snel voelt dat er iets scheelt. Waarom?

Nora Monsecour: ‘Sinds mijn twaalfde stond ik op de wachtlijst voor een geslachtsoperatie, een ingreep die pas op je achttiende plaatsvindt. Ik wou mijn boek in het ziekenhuis laten beginnen, omdat ik jarenlang van die dag heb gedroomd, maar tegen mijn verwachtingen in was die ziekenhuisopname een ingrijpende gebeurtenis. Deels omdat een aantal zaken misliepen, maar vooral omdat ik verwacht had vanaf dan intens gelukkig te zijn. Dat was niet het geval. Mijn psycholoog had me daar nochtans op voorbereid. Ze zei vaak: ‘Verwacht niet dat je donkere gedachten na de operatie meteen zullen opklaren.’ Pas vandaag begrijp ik wat ze daarmee bedoelde.’

Nooit meer dansen

Je spreekt met je chirurg af dat, mocht je sterven tijdens je operatie, hij zijn werk moet afronden.

‘Ik wou niet als jongen de kist in. Dat heb ik ook altijd tegen mijn ouders gezegd. Ik wil kunnen sterven als mezelf.’

De ingreep loopt gelukkig niet dramatisch af, maar vlekkeloos gaat het ook niet. Er loopt iets mis met de bloeddoorstroming naar je kuiten, waardoor je benen bijna verlamd raken.

‘Ik liep tijdens de operatie een compartimentsyndroom op: de doorbloeding en zenuwvoorziening in mijn onderbenen raakte afgesloten. Dokters sneden mijn onderbenen langs vier kanten open, om de druk te verminderen. Er was een risico dat ik mijn benen zou verliezen en de artsen konden niet beloven dat ik ooit opnieuw zou kunnen dansen. Mijn ouders hebben doodsangsten uitgestaan in dat ziekenhuis, maar ik kon op dat moment enkel denken aan mijn danstoekomst. Drie maanden na de ingreep was ik weer aan het dansen. Het trauma en verdriet dat ik tijdens mijn ziekenhuisverblijf probeerde weg te duwen, heeft mij daarna pas overmeesterd.’

Je bent deel van een eeneiige tweeling. Je broer heet Arno, jij wordt geboren als Aaron. Begrepen je ouders al vroeg wat er met jou aan de hand was?

‘Mijn broer koos op zijn vierde voor voetbal, ik koos resoluut voor ballet. Op dat moment dachten mijn ouders gewoon dat ik een beetje gevoeliger was dan Arno. Een zachter type jongen. Ze begonnen te vermoeden dat iets niet klopte toen ik tijdens een gezinsuitstap naar de Ardennen aankondigde dat ik mijn piemel wou afknippen, met een nagelschaartje. Ik was toen vijf. Ik weet niet of ik het echt van plan was, maar het geeft wel aan hoe groot mijn afkeer van mijn geslachtsdeel toen al was. Kort daarna begon ik mij thuis steeds vaker te verkleden, in een bruid of prinses. Ik bond een keukenhanddoek rond mijn hoofd, in mijn fantasie had ik zo een lang kapsel. Op mijn achtste kwam ik van de trap in ons huis in een nachthemd van mijn moeder, met die handdoek op mijn hoofd. ‘Ik ben een meisje’, verkondigde ik trots. Mijn vader schrok daar enorm van. Dat was het moment waarop mijn ouders voor het eerst diep in gesprek gingen over wat er met mij aan de hand was. Intussen stonden ze me toe dat ik binnenshuis meisjeskleren droeg, maar in elke hoek van het huis lagen stapeltjes jongenskleren klaar, voor als de deurbel zou gaan. Dan moest ik me snel omkleden. Ik was acht toen mijn vader op het internet over de term genderdysforie las. Meteen wist hij wat er met zijn kind scheelde.’

In je boek beschrijf je hoe je vader zich aansluit bij een internetforum voor transgenders, om te begrijpen wat er in jouw hoofd speelt. Welk toekomstbeeld kreeg hij daar voor zijn kind?

‘Allesbehalve een positief beeld. Hij las er verhalen over mensen met depressies en zelfmoordgedachten. Hij kreeg er ook confronterende foto’s en dagboekfragmenten te zien. Hij kocht op dat moment ook een boekje van een Nederlandse moeder, Els Schijf, met achterin een checklist voor ouders die vermoeden dat hun kind transgender is. Ik scoorde twintig op twintig. Meteen daarna maakten mijn ouders een afspraak bij het genderteam van het Universitair Ziekenhuis in Gent.’

Daar ontmoet je psychologe Heidi. Is het overdreven om te zeggen dat je in haar spreekkamer volledig opbloeit tot Nora?

‘Nee, ik zag mijn sessies met Heidi als een poortje naar mezelf. Thuis spraken we nooit over het feit dat ik ‘in het verkeerde lichaam zat’ ofzo. Ik was gewoon een meisje en Heidi begreep mij volledig. Ze deed er ook heel normaal over. Als kind liet ze mij veel tekenen en knutselen, om mij te helpen visualiseren hoe ik mijn toekomst zag. Als puber had ik serieuze gesprekken met haar, over de puberteitsremmers waarmee ik op mijn elfde startte, en de vrouwelijke hormonen die ik vanaf mijn zestiende toegediend kreeg.’

Donkere periode

‘Hier jongens, nu moeten jullie toch even iets eten. Nog iemand koffie?’ Moeder Anja zet een grote mand met vers belegde broodjes op tafel. Ze houdt zich tijdens het interview en de bijbehorende fotoshoot afzijdig, maar voelt perfect aan wanneer ze iets kan betekenen. Het is met diezelfde zorg en toewijding dat ze, samen met haar man Beni en een ander echtpaar, in 2012 de oudervereniging Berdache oprichtte, om andere ouders van transkinderen te helpen met emotionele of praktische steun, zoals hoe je de naamsverandering van je kind regelt. Bijna dagelijks staan Nora’s ouders in contact met andere ouders, met transjongeren die vinden dat hun ouders niet meegaand genoeg zijn, of dat ze hun gedrag net met een vergrootglas bestuderen. De naam Berdache verwijst naar een indianenstam waar kinderen de eerste vijf jaar na hun geboorte genderneutraal werden opgevoed. Daarna oordeelde het stamhoofd of een kind in die vijf jaar de voorkeur had gegeven aan een vrouwenleven, met vrouwenwerk en vrouwenkleding. In dat geval was het een meisje. In het andere werd het kind opgedeeld bij de jongens.

Omdat hun kind een sterke voorkeur lijkt te hebben voor een leven als ballerina, laten vader en moeder Monsecour Nora op haar negende auditie doen bij de Koninklijke Balletschool in Antwerpen. Nora, toen nog Aaron, wordt toegelaten tot de topschool en gaat er op internaat. Anja en Beni informeren de directie dat hun kind in behandeling is om een meisje te worden en op een dag bij de meisjes zal willen dansen. De school ziet er geen probleem in.

Hoe kijk je terug op je start aan de balletschool?

‘Het was mijn grootste droom die uitkwam. Ik volgde al balletles en volgens mijn balletjuf had ik talent. In Antwerpen had ik het gevoel dat ik was beland waar ik moest zijn. In de lagere school dans je in een gemengde klas, jongens en meisjes samen, maar vanaf het middelbaar leren de meisjes op pointes dansen en trainen de jongens op kracht. Daar liep het mis en begon de donkerste fase van mijn leven. Voor het schrijven van dit boek heb ik er voor het eerst op durven terugkijken.’

Wat gebeurde er toen?

‘Vanaf het middelbaar besliste ik in overleg met mijn ouders en psychologe om mij als Nora te presenteren aan de buitenwereld. Ik was helemaal klaar om bij de meisjes te dansen. Alleen stond er op dat moment een nieuwe directrice aan het hoofd van de school, die me niet toeliet in de meisjesklas. Ze verweet mijn moeder dat ze van haar zoon een dochter probeerde te maken en oordeelde dat ik de school moest verlaten als ik niet bij de jongens wilde dansen. De balletwereld is erg conservatief, zeker tien jaar geleden nog, met een strikte scheiding tussen mannen- en vrouwenrollen. Toch denk ik vooral dat die vrouw niet overweg kon met mijn transgender-zijn.’

Coming-out

Je ouders dienen een klacht in tegen de school. Ze halen daarmee de media, maar dat is niet de eerste keer dat je verhaal in de pers komt. Een jaar voordien geven jullie als gezin een coming-outinterview aan Het Laatste Nieuws. Waarom?

‘We voelden toen als gezin de nood om mijn verhaal niet langer geheim te houden. Toen ik echt als Nora ging leven, besloten mijn ouders en ik om mijn verhaal te delen, zodat iedereen meteen wist hoe het zat en mijn ouders ook lotgenoten konden vinden. Wij hebben ons nooit iets aangetrokken van wat de mensen zouden zeggen. Vandaag zou ik over zo’n kranteninterview veel langer twijfelen, maar toen dacht ik: oké, we doen dit even. Het toeval wil dat Lukas Dhont, toen nog een filmstudent, mijn interview in de krant las en dacht: over dat meisje maak ik ooit een film.’

De houding van de directrice, in combinatie met je eigen zorgen als transgender, bezorgt je een depressie, zelfmoordgedachten en een eetstoornis. Je ouders beslissen om je van de balletschool te halen. Hoe moeilijk was dat?

‘Het was verschrikkelijk. Ik heb dat moment lang gezien als falen, ook al was het ongezond en onverantwoord om in Antwerpen te blijven. Toen ik vervolgens aan het Muda begon, een school voor dans en muziek in Evergem, voelde dat als een enorme stap achteruit. Ik werd op die school heel warm onthaald, beter begeleid en meteen aanvaard, maar de focus lag er op moderne dans in plaats van ballet. Uiteindelijk is mijn mindset aan het Muda compleet veranderd. Ik werd verliefd op hedendaagse dans en vandaag werk ik als professionele danseres. Mijn ouders hebben de juiste beslissing genomen.’

Op het einde van je opleiding aan het Muda vindt je geslachtsoperatie plaats. Door de onverwachte complicaties aan je onderbenen vrezen de dokters dat je minstens een jaar moet revalideren. Drie maanden later doe je auditie bij een dansschool in Engeland, waar je wordt toegelaten.

‘Ik was vastbesloten om zo snel mogelijk te herstellen. Ik wou echt bewijzen dat ik een goede danseres ben. Daarnaast wou ik even weg uit België. In dat eerste jaar aan mijn nieuwe school in Leeds vertelde ik niemand dat ik transgender ben. Uiteraard kon ik dat niet lang geheimhouden. Mijn flatgenoten begonnen zich vragen te stellen over de littekens op mijn benen en wilden weten waarom ik ’s avonds mijn slaapkamerdeur op slot deed. Ik durfde hun niet te vertellen dat ik één keer per week een prothese moest inbrengen om mijn vagina open en soepel te houden. Dus maakte ik hen wijs dat ik bang was voor inbrekers. Ik hield hen, en mezelf, voor de gek, tot ik het op een dag niet meer volhield. In tranen vertelde ik mijn huisgenoten dat ik hun iets moest vertellen. Ze dachten dat ik een moord ging opbiechten, of met een van hun vriendjes geslapen had, zo emotioneel was ik. Toen ik vertelde dat ik niet als meisje geboren ben, reageerden ze doodnormaal. ‘Is het dat maar?”

In het reine

Lukas Dhont is een 18-jarige filmstudent wanneer hij in de krant een interview leest met de 12-jarige Nora. Pas vier jaar later neemt hij voor het eerst contact met haar op. Ze spreken af in een taartenhuisje in Gent en het klikt meteen. De liefde en passie die Dhont heeft voor zijn vak, herkent Monsecour als danseres. Hij stelt voor om een documentaire over haar te maken, maar dat ziet Nora niet zitten. Vervolgens ontstaat het idee om een film te maken, gebaseerd op Nora’s verhaal. Terwijl zij in Leeds studeert, vinden in België de opnames plaats van Girl.

‘Ik heb tot op het laatste moment getwijfeld of ik ervoor wilde uitkomen dat de film gelinkt is aan mijn verhaal’, zegt Nora. ‘Ik schaamde mij nog steeds om wie ik ben. Ik ben zo blij dat ik het uiteindelijk wel gedaan heb. De impact van de film heeft mijn verwerkingsproces op gang getrokken. Girl was er nooit gekomen zonder dat krantenartikel, maar zonder Girl was ik vandaag ook niet in het reine met mezelf. De verlichting die ik na mijn geslachtsoperatie verwacht had, is er na de film pas gekomen. Pas sinds kort krijg ik het over mijn lippen: ik ben transgender. Maar ook zoveel meer. Ik heb mijn leven lange tijd opgedeeld in voor en na, maar ik begrijp nu dat het leven geen kwestie is van deuren die sluiten en andere die openen. Alles hangt samen.’

Girl is geen biografische film. Welke scènes komen uit jouw leven?

‘Weinig. Het hoofdpersonage Lara mag aan de balletschool wel bij de meisjes dansen. Lukas en ik hebben daar veel over gepraat, maar ik vond het niet nodig om mijn aanvaring met de school uit te spelen in de film. Wat wel overeenstemt met mijn ervaring is de plaats die Lara als transgender en danseres in de maatschappij zoekt en haar worsteling met een lichaam dat niet is zoals ze het wil. Ook ik plakte mijn geslachtsdeel af tijdens mijn dansstudie.’

De film viel in de prijzen, maar kreeg ook kritiek. Vooral de slotscène waarin Lara – spoiler voor wie de film nog niet zag – haar penis afknipt, zou volgens sommigen onnodig veel nadruk leggen op het fysieke aspect van transgender zijn. Wat vind jij?

‘Ik vind de scène heel belangrijk en discreet in beeld gebracht. Je ziet het incident niet letterlijk, waardoor er interpretatie mogelijk is over wat er precies gebeurt. Voor mij staat die scène vooral symbool voor de wanhoop die je als jonge transgender kunt voelen, de zelfmoordgedachten waar velen mee worstelen en het ongeduld om tot je achttiende te moeten wachten op een geslachtsoperatie. Ik heb het ook allemaal gevoeld.’

Vader en dochter

In de film heeft het hoofdpersonage een lieve, bezorgde vader.

Beni Monsecour, vanop de achtergrond: ‘Dat ben ik!’

Nora Monsecour: ‘Als één verhaallijn uit Girl bijna letterlijk uit mijn leven komt, dan is het wel de relatie tussen vader en dochter. Mijn vader is ook altijd erg bezorgd geweest om mij. Pas door dit boek te schrijven ben ik gaan beseffen hoeveel moeite mijn beide ouders gedaan hebben om hun kind gelukkig te zien. Ze zijn bij momenten bang en verdrietig geweest, maar hebben dat nooit aan mij getoond. Altijd vonden ze steun bij elkaar. Zelf heb ik veel aan mijn broer Arno gehad, die mij als kind al aanvaardde als meisje. Als ik het vandaag moeilijk heb, is hij mijn beste therapeut.’

Je beschrijft in je boek hoe je ouders elk op hun eigen manier Nora omarmd hebben.

‘Mijn moeder ziet Nora als een verlengstuk van Aaron, terwijl mijn vader het gevoel heeft dat hij een zoon verloren heeft en er een dochter bij heeft gekregen. Voor hem voelt het alsof hij drie kinderen heeft. Ik ben daar lang boos om geweest. Ik vond het ook moeilijk als mijn vader mijn oude naam gebruikte of naar kinderfoto’s keek. Vandaag accepteer ik volledig wat hij voelt. Iedereen heeft het recht om op zijn eigen manier met de situatie om te gaan. Dat is net mooi.’

Augustus wordt een topmaand. Niet alleen met de lancering van je boek, je kreeg ook een vast contract als danseres. Ben je vandaag gelukkig?

‘Na mijn studie in Leeds heb ik stage gedaan in Duitsland, bij een prestigieus dansgezelschap verbonden aan het staatstheater in Mainz. De groep dansers is er erg divers, niemand lijkt op elkaar en iedereen heeft een andere dansstijl. Ik voelde meteen dat ik daar op mijn plaats was en ben heel blij met mijn vast contract. In september staan we in het concertgebouw in Brugge met de voorstelling Soul Chain, een choreografie van de Israëlische Sharon Eyal. De voorstelling is uitverkocht.’

Beni Monsecour: ‘Maar wij hebben kaartjes. En ik leg een bus in vanuit Destelbergen voor alle vrienden en familie.’