‘Antwerpen op verplaatsing’: Tanguy Ottomer schrijft een boek over Knokke

Wist je dat in het Zwin ooit een luchthaven was? En dat Suzanne Lippens – moeder van – daar als eerste Belgische vrouw haar pilotenbrevet haalde? Het nieuwe boek van Tanguy Ottomer staat vol met zulke weetjes en anekdotes, doorspekt met persoonlijke herinneringen en unieke foto’s.

‘Beroepsbelg’ noemde Tanguy Ottomer zijn bedrijf. De naam kon niet beter gekozen zijn. De tours die ’s lands bekendste stadsgids organiseert en de boeken die hij schrijft, beperken zich immers al lang niet meer tot zijn geliefde Antwerpen. Na Gent en Brussel is het deze zomer aan Knokke-Heist, waar Ottomer als kind zijn vakanties doorbracht. ‘Ik kom uit een gezin van vijf jongens en twee meisjes. Elk jaar met negen op reis gaan was niet evident. Het leek mijn ouders interessanter om in een appartement aan de kust te investeren.’ En ‘de kust’, dat was voor moeder Ottomer synoniem voor ‘Knokke-Heist’. Dus werd een appartement gehuurd op de dijk aan het Rubensplein, met zicht op de eindeloze horizon van de Noordzee.

Tot zijn achttiende spendeerde Ottomer zo goed als elk weekend en elke vakantie aan zee. ‘Elke vrijdag laadde moeder ons op aan de schoolpoort en ging het meteen de snelweg op richting kust. Het gevoel dat ik als kind had wanneer we Knokke-Heist binnenreden, is vandaag nog steeds hetzelfde: welke zorgen ik ook heb, zodra ik aankom, glijden ze automatisch de zee in.’ De badplaats werd Ottomers tweede thuis. ‘Ik noem Knokke vaak “Antwerpen op verplaatsing”’, lacht hij. ‘In de zomer zakt bij wijze van spreken heel Antwerpen af naar Knokke. De band tussen de twee steden valt trouwens historisch te verklaren. Knokke is niet organisch gegroeid, maar bewust ontwikkeld. Voor de bouwvoorschriften en het stratenplan werd de Duitse architect Josef Stübben aangetrokken. Tegelijkertijd ging men op zoek naar rijke bourgeoisie uit Brussel en Antwerpen die wilde investeren in een buitenverblijf. Een eeuw later zijn veel van die villa’s nog steeds in het bezit van dezelfde families.’

Wat ooit niet meer was dan enkele vissershuisjes in de duinen, transformeerde tot een mondaine badplaats. Henry Van de Velde ontwierp er een villa, Frank Sinatra kwam optreden in het casino, menig andere beroemdheid zette er de tanden in een wafel van moeder Siska. Ottomer verzamelde grote en kleine herinneringen in zijn boek, wat resulteert in fijne zomerlectuur, ook voor wie zijn vakantie elders doorbrengt dan op het Albertstrand of de Place m’as-tu vu.

Moeder de piloot

‘Je kunt je anno 2024 moeilijk voorstellen dat er ooit een luchthaven lag in wat later het eerste natuurreservaat van België zou worden, maar eind jaren twintig van de vorige eeuw werd in het Zwin effectief een vliegveld aangelegd. Suzanne Lippens, die later de moeder van Maurice Lippens zou worden, werd er de eerste vrouwelijke Belgische piloot en haalde er later ook haar brevet zweefvliegen.’

Verdwenen zwembad

‘In 1957 werd in Het Zoute de Swimming Pool gebouwd: een overdekt zwembad en een olympisch openluchtzwembad met een hoge springplank, vlak aan de zee. De baden waren gevuld met gefilterd zeewater dat via een rechtstreekse pijpleiding werd aangevoerd. Jammer genoeg moest het in 1978 sluiten vanwege de hoge exploitatiekosten. Het bleef een ruïne tot het in 2004 werd gesloopt.’

Steeds meer toerisme

‘Waar vandaag de duurste bouwgronden van België te vinden zijn, bevonden zich ooit niet meer dan enkele vissershuisjes. De bouw van een treinstation in Heist in 1868 was bepalend voor de ontwikkeling van het kusttoerisme. Dat toerisme was in het begin nog zeer exclusief. Wie geen deel uitmaakte van de bourgeoisie kon zich een treinreis en hotelovernachting, laat staan een eigen villa, onmogelijk veroorloven.’

Zomerse kiekjes

‘Toen van smartphones nog geen sprake was, werd strandplezier in beeld gebracht door Photo Hall. Hun fotografen liepen rond over het strand en de dijk om vakantieherinneringen vast te leggen. Je kreeg dan een bonnetje en de dag erna kon je de afgedrukte foto gaan bekijken en indien gewenst ook kopen. Ook mijn moeder kon maar moeilijk aan die foto’s van haar kinderen weerstaan.’

Haring op een surfplank

‘In 1987 werd de jonge New Yorkse kunstenaar Keith Haring (rechts, met surfplank, red.) uitgenodigd in Knokke. In minder dan een maand schilderde hij een hele expositie bij elkaar voor het Casino. Tussendoor ging hij al eens surfen, en ook daar tekende hij op alles wat hij tegenkwam. Op deze foto poseert hij met Frank Vanleenhove die verscheidene surfclubs oprichtte.’

Wafelenbak

‘Toen Siska, moeder van tien kinderen, eind negentiende eeuw een schilderij zag met een wafelijzer dat uit hartjes bestond, vroeg ze haar schoonbroer om er zo een voor haar te maken. Een geniaal idee: van een occasionele wafelenbak kwam het tot één en daarna zelfs tot verschillende zaken, waar ook beroemdheden als de Franse actrice Martine Carol graag een vijfhartenwafeltje kwamen verorberen.’

Britse vlag

‘Meer dan een eeuw heeft het Albertplein – beter bekend als de ‘Place m’as-tu vu’ – er hetzelfde uitgezien, met diagonale wandelpaden tussen het gras. Dat was niet toevallig. In de begindagen van het toerisme lag de focus voornamelijk op de rijke burgerij uit Groot-Brittannië en werd er alles aan gedaan om hen te plezieren: golf, tennis én een plein in de vorm van de Union Jack.’