Dolores Bouckaert (46) is bekend als actrice, beeldend kunstenaar en regisseur van onder meer ‘Galop, biografie van een lichaam’ en ‘Dolores zoekt Dolores’. Op dit moment maakt ze kortfilms over haar opvallende familiegeschiedenis waarin zelfs een moord opduikt.
“‘Ge gaat toch geen moordenaar binnenpakken?!’ zei heel het dorp tegen mijn mémé Henriëtte toen ze haar doodzieke vader in huis nam. ‘Pé Charles’, zoals ik hem noemde, kwam door zijn kanker vervroegd vrij, maar had een moord op zijn vrouw en schoonmoeder op zijn geweten. Toch zorgde mémé voor hem – omdat hij haar vader was.
Sowieso was ze opgevoed met het idee dat een man heilig is, een instituut dat je moet dienen. In die zin had ze de tragische aard van een paard: dat geeft zijn verzet snel op. Mémé haatte haar zorgende rol, want ze had de ambitie én het talent om operazangeres te worden, maar ze aanvaardde haar lot – anders dan mijn moeder en ik. Wij weigeren elk bit.
Tegelijk is mijn grootmoeders ziel, net als die van mijn geliefde paarden, de schoonste ter wereld. Ze zijn mijn leermeesters in het leven. Zo verloochende mémé haar innerlijke honger niet. Ze bekeek gretig documentaires over Maria Callas, las Marguerite Duras en alle kranten die ze in handen kreeg. In de jaren dat ze elke middag bij ons kwam eten, wiedde ze urenlang onkruid terwijl ze operette zong. In haar sappig Deinzes dialect vertelde ze me: ‘Toen ik jonk was, was ik een stár.’ Die veelzijdigheid en complexiteit blijven me fascineren, zeker nu ik kortfilms maak om mijn familieverhaal beter te vatten.
‘Spaar uw tranen voor later’, zei mijn mémé vroeger. Was er dan een voorraad tranen waarmee je je hele leven moest doen? En wat als die opraakte?
Mémé zag mij doodgraag, maar kon er niet tegen als ik blètte. Wat ik gemakkelijk deed als kind. Ze vroeg nooit waarom. Ze zei alleen: ‘Spaart uw tranen vuur loater, kindeke, ge gaat ze nog nudig hebben.’ Duizend keer heb ik die zin gehoord!
Enerzijds vond ik het afschuwelijk, ik mocht mijn toch verdriet uiten? Het was een raadsel: was er een voorraad tranen waarmee je je hele leven moest doen? En wat als die opraakte? Anderzijds, net doordat ik erover nadacht, trok het me uit mijn huilbui. Ze bedoelde het ook troostend: wat er later gebeurt, weten we nog niet, maar voor nu is het oké. Wat soms bullshit is, want mijn vader verliezen op mijn 23ste was allesbehalve oké. Toch helpt de raad mij in veel andere situaties wel.
Zoals die keer dat ik naar de spoed moest: ik kreeg in 2018 een nier- en pancreastransplantatie en er blijft gevaar voor mogelijke afstoting. Ik stond al een paar keer dicht bij de dood en heb soms momenten van niet weten hoe het verder moet – vorige week nog. Maar dan fluistert mémé mij in: wees maar sterk.
Die troost probeerde ik begin dit jaar nog aan te reiken aan Tiemen, een bevriende acteur van 33 jaar die wilde stoppen met leven. Ik wilde hem helpen zijn pijn in perspectief te plaatsen, maar een maand later stapte hij toch uit het leven.
Ook de dood van Tom Pintens onlangs raakte me hard. Ik trok vroeger graag met hem op. Zo’n gulle gast! Plots is dat leven weg. Tegelijk blijf ik rustig onder zo’n afscheid omdat ik me – deels dankzij mémé – als het ware voorbereid op zulke drama’s. Nu en dan maak ik lijsten van dierbaren die ik wellicht nog ga verliezen: mijn moeder, mijn hond Pol, mijn paard. Ge moet wel een plan maken, denk ik dan, anders gaat ge dat niet aankunnen. (glimlacht) Op zulke momenten oefen ik met het verdriet en huil ik tranen met tuiten. Ik luister dus niet altijd naar mémé, maar voel wel elke dag haar hand op mijn schouder.”
