11.11.11-directeur Els Hertogen: ‘Werken aan gelijkheid is geen liefdadigheid, maar een morele plicht’

‘Geen enkel land is gendergelijk’, schrijft Els Hertogen, directeur van 11.11.11, naar aanleiding van de 110ste Internationale Vrouwendag. ‘Maar het is ook belangrijk om stil te staan bij geboekte successen. Vandaag dragen vrouwen heldhaftig bij tot broodnodige veranderingen.’

Met meer dan 110 miljoen besmettingen en 2,5 miljoen sterfgevallen wereldwijd, houdt de COVID19-pandemie de wereld in haar greep. Ondanks de talloze discussies in gastenprogramma’s, wordt echter opvallend weinig besproken over hoe de sociale en economische gevolgen vrouwen wereldwijd hard treffen, harder dan mannen. De pandemie is niet de grote gelijkmaker gebleken.

Bijna 6 op 10 vrouwen wereldwijd werkt in de informele sector, zonder enige vorm van sociale bescherming of arbeidsrechten. Dit betekent dat zij van de ene dag op de andere zónder inkomen vielen bij lockdownmaatregelen. Terwijl miljoenen jobs voor vrouwen verdwenen, nam hun onbetaalde arbeid sterk toe door de extra zorg voor ouderen en kinderen. Uit recente schattingen blijkt dat de pandemie 47 miljoen vrouwen en meisjes extra in extreme armoede zal storten. COVID19 is duidelijk niet alleen maar een test van ons globaal gezondheidssysteem. Het is een test van hoe serieus wij rechten van meisjes en vrouwen nemen.

Dat geen enkele crisis genderneutraal is, toont de vaststelling aan dat 8 op 10 mensen die door de gevolgen van de klimaatverandering moeten vluchten, vrouwen zijn. En ondanks de vooruitgang die we boekten door bijvoorbeeld de moedersterfte stevig terug te dringen, gaat de echte verandering voor de meerderheid van de vrouwen en meisjes ter wereld pijnlijk traag. Geen enkel land is gendergelijk. Nog steeds zijn vrouwen minder betaald dan mannen. Minder dan de helft van de vrouwen heeft een betaalde baan, tegenover drie kwart van de mannen. In 2018 gaf de helft van de vrouwen werkzaam in de culturele sector in België aan grensoverschrijdend gedrag te hebben meegemaakt. Vrouwen kunnen zich nog steeds onveiliger verplaatsen op straat dan mannen.

Het is cruciaal om te benoemen hoe vrouwen vandaag heldhaftig bijdragen tot die broodnodige veranderingen

Er is dus nog werk aan de winkel. Ik zou mijn bijdrage nu kunnen eindigen door te stellen, en dáárom is Internationale Vrouwendag nodig. Maar dat doe ik niet. Mijn pleidooi voor de terugkerende Wereldvrouwendag is er een van hoop, van het vieren van de vrouw en alle geboekte successen. Er is nog veel onrecht recht te trekken, dat staat als een paal boven water. Maar het is vooral cruciaal om te benoemen hoe vrouwen vandaag heldhaftig bijdragen tot die broodnodige veranderingen. Niet enkel op vlak van vrouwenrechten, maar voor een meer rechtvaardige samenleving tout court.

2019 – vooraleer de lockdown het onmogelijk maakte om nog massaal op straat te komen – staat bekend als hét jaar van wereldwijd activisme, vaak getrokken door vrouwen. Greta Thunberg als boegbeeld van de klimaatprotesten, Alaa Salah als symbool van de Soedanese revolutie, Carola Rackete die op de Middellandse zee vluchtelingen redde en Megan Rapinoe, de Amerikaanse voetbalster die weigerde het wereldkampioenschap met president Trump te vieren. Zij staan symbool voor die miljoenen mensen die dag in dag uit een streep in het zand trekken.

Maar ook minder wereldwijd gedeelde verhalen moeten vernoemd. Passy Mubalama en haar vrijwilligers bereiken duizenden vrouwen in Oost-Congo, in erg politiek instabiele omstandigheden. Ze ondersteunt hen die slachtoffer werden van seksueel geweld en moedigt vrouwen aan om politiek actief te worden. Of de vrouwen die de actie #streepinhetzand op poten zetten half februari, om een krachtig en verbindend signaal te geven ter ondersteuning van om vrouwen die seksueel grensoverschrijdend gedrag aankloegen en hierna als ongeloofwaardig werden weggezet. En alle mannen en vrouwen die de schroom overwonnen om deze oproep te delen op Facebook, Instagram of Twitter. Want elke kleine daad doet ertoe. Elk moment dat iemand zich uitspreekt, op de trein, op het werk, bij de buren, op sociale media, in publieke fora wanneer ze de kans hebben. Het doet ertoe. Wij zijn de samenleving. Als we een andere samenleving willen, moeten we ze samen veranderen. Dit maakt wel degelijk een verschil.

De vrouwen van nu, staan op de schouders van de grote en kleine helden van gisteren

Martine Tanghe die in haar afscheidsinterview vertelt over de grootste evolutie in haar carrière, namelijk dat zij in het begin als vrouw niet als journalist aanzien werd, maar op het einde van haar carrière professioneel geflankeerd wordt door sterke mannen én vrouwen. Dit inspireert mij. België die voor het eerst in zijn geschiedenis een federale regering krijgt, waarvan tien van de twintig leden een vrouw zijn, terwijl wereldwijd slechts 1 op de 4 parlementsleden vrouw is. Daar ben ik fier op, net zoals wanneer Kamala Harris als eerste vrouwelijke vice-president van de VS de eed aflegt of wanneer de Nigeriaanse Ngozi Okonjo-Iweala als eerste vrouw én Afrikaanse verkozen wordt als baas van de Wereldhandelsorganisatie.

Ik hoor de stemmen die zeggen dat we er nog lang niet zijn zolang we dit speciaal vinden en dat het draait om de competenties. Dat klopt als een bus, maar toch vier ik dit. Omdat dit het gevolg is van de strijd die decennia lang voor ons is gevoerd. De vrouwen van nu, staan op de schouders van de grote en kleine helden van gisteren. Dit benoemen geeft moed en kracht om mee verder te werken aan het pad naar meer gelijke kansen, niet enkel voor mannen en vrouwen in al hun diversiteit, maar voor iedereen in de samenleving.

Werken aan gelijkheid is niet enkel een morele verplichting. Het is geen liefdadigheid

We legden een lange weg af, de grote veranderingen in het licht van de geschiedenis zijn nog erg recent en de uitdagingen blijven groot. Daarom moeten we élke dag van het jaar beitelen aan de weg richting meer gelijkheid. Maar één keer per jaar is het goed om hier expliciet bij stil te staan. Om te zien dat de verandering bezig is, dat ze zich voltrekt zich voor onze ogen. Traag, vaak onzichtbaar en soms ondergesneeuwd door verhalen die het tegendeel doen vermoeden, maar de verandering is wel degelijk bezig. Dit zien geeft kracht om die ongelijkheid te blijven aanpakken.

Maar de Internationale Vrouwendag is ook nodig om te benadrukken dat werken aan gelijkheid niet enkel over een morele verplichting gaat. Het gaat niet over liefdadigheid. Het gaat veel verder dan dat. Het gaat over rechtvaardigheid. De participatie en het leiderschap van vrouwen en meisjes is essentieel voor democratie, vrede, veiligheid, welvaart én een groenere planeet. Het is essentieel om deze pandemie een halt toe te roepen. Daarom doet de Internationale Vrouwendag ertoe. Om ons hieraan te herinneren. Om te vieren wat gewonnen is, om bloot te leggen waar het onrecht zich nog manifesteert en onze vechtlust aan te wakkeren om te blijven recht trekken wat krom is.