Is supermarktshampoo echt zo slecht voor je? Waarom heel wat wetenschappers denken van niet

Goedkope supermarktshampoos krijgen al jaren de wind van voren, maar is die demonisering wel terecht? Steeds meer mensen twijfelen aan de negatieve reputatie. Wij vroegen experts, zowel voor- als tegenstanders, naar hun mening en zetten de belangrijkste argumenten op een rij.

Supermarktshampoos worden vaak de schuld gegeven van alles wat misgaat met je haar. Op social media en beautyblogs word je om de oren geslagen met waarschuwingen over ‘slechte’ ingrediënten. Sulfaten, siliconen en parabenen zijn uit de gratie, terwijl natuurlijke ingrediënten in de spotlights staan (al blijft de betekenis van het woord ‘natuurlijk’ vaak onduidelijk). Ondertussen winnen gespecialiseerde winkels en eco-vriendelijke webshops terrein, terwijl luxe haarverzorging steeds populairder wordt.

Maar is de angst voor supermarktshampoos wel gerechtvaardigd? Steeds meer TikTokers grijpen terug naar klassiekers zoals Garnier, Pantene en Fructis. En het zijn niet alleen influencers die de lof zingen van drogisterijshampoos. Ook experts zoals dr. Heleen Kibbelaar, scheikundige en PhD in complexe vloeistoffen, nemen het op voor de ‘gewone’ shampoo. Is de afkeer van supermarktshampoo echt terecht, of is het vooral een goed verkochte mythe?

Sulfaten: onterecht de boosdoener?

‘Een van de grootste misvattingen is dat sulfaten van supermarktshampoos per definitie schadelijk zijn’, zegt dr. Heleen Kibbelaar, scheikundige en expert in cosmetische wetenschap. Via haar Instagrampagina @sciencemeetscosmetics ontkracht ze hardnekkige mythes over haarverzorging, waaronder de demonisering van sulfaten. Deze schuimmiddelen, zoals sodium lauryl sulfate (SLS) en sodium laureth sulfate (SLES), worden vaak beschuldigd van droog haar, hoofdhuidirritatie en het vervagen van kleur.

Volgens Kibbelaar is dat een te eenzijdig beeld. ‘Sulfaten zijn grondig onderzocht en behoren tot de meest effectieve reinigingsmiddelen. Het klopt dat sommige hoofdhuidtypes er gevoelig voor kunnen zijn, maar die irritatie wordt vaak gecompenseerd door andere ingrediënten in de formule. En dat is precies het punt: niet alle sulfaatshampoos zijn hetzelfde. De meeste shampoos bevatten ingrediënten die irritatie verminderen en uitdroging van de hoofdhuid voorkomen.’

Siliconen voor gladheid

Ook siliconen zorgen net als sulfaten voor verdeeldheid. Ze zorgen voor dat gladde, glanzende resultaat en maken het haar makkelijker doorkambaar. ‘Siliconen kunnen een merkbaar verschil maken, vooral voor pluizig of dof haar’, zegt dermatoloog Dr. Stefanie Bracke, dermatoloog bij de Huidkliniek.

Maar dragen ze bij aan de gezondheid van je haar? Dat is de grootste kritiek: siliconen geven alleen de illusie van gezond haar. ‘Het echte probleem zit in de ophoping van productresten. Zwaardere siliconen, zoals dimethicone, kunnen zich als een deken om je haar heen wikkelen. Dit kan op lange termijn leiden tot slap en futloos haar dat lastig te stylen is. Het enige dat helpt, is een krachtig reinigende shampoo, maar die kan je haar weer uitdrogen,’ zegt de dermatoloog.

De controverse rond bewaarmiddelen

De derde belangrijkste boosdoener volgens consumenten? Dat zijn parabenen: veelgebruikte bewaarmiddelen die je in talloze cosmetica, zoals shampoo, tegenkomt. Wetenschappelijk gezien zijn de voordelen duidelijk: ze voorkomen de groei van bacteriën en schimmels in producten op waterbasis en zijn bovendien goedkoop voor fabrikanten. Daar zijn zo goed als alle experts het wel over eens.

Waarom worden ze dan zo gehaat? Parabenen liggen vooral onder vuur vanwege hun vermeende hormoonverstorende eigenschappen. Dr. Bracke legt uit: ‘Er zijn dierstudies die een link leggen tussen parabenen in hoge concentraties en hormonale verstoringen, waaronder vruchtbaarheidsproblemen. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat dat ook voor mensen geldt. Daarnaast worden parabenen in sommige studies teruggevonden in het borstweefsel van vrouwen met borstkanker, maar dat bewijst nog niet dat ze de oorzaak zijn. Wat we wel weten, is dat sommige parabenen een lichte oestrogene werking hebben. Maar zelfs daar moeten we voorzichtig mee zijn. Er zijn ook voedingsmiddelen, zoals soja, die een veel sterkere hormonale invloed kunnen hebben.’

Wettelijk gezien veilig 

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Europese Commissie, stellen dat parabenen in de lage concentraties die in cosmetica worden gebruikt, geen gevaar opleveren. De meeste onderzoeken richten zich op veel hogere concentraties dan die in haarproducten worden aangetroffen. 

Toch zijn sommige parabenen al verboden of mogen ze alleen in lage concentraties worden gebruikt – bijvoorbeeld maximaal 1% – omwille van deze zorgen’, zegt Dr. Bracke. ‘Ethyl- en methylparabeen worden voorlopig als veilig beschouwd in de toegestane concentraties, maar er is discussie binnen de wetenschappelijke wereld. Je moet ook rekening houden met het feit dat veel mensen dagelijks meerdere producten met parabenen gebruiken. Het cumulatieve effect daarvan kan mogelijk wél problematisch zijn.’

De ecologische kostprijs van glans

Siliconen, sulfaten en parabenen zijn grondig onderzocht door de wetenschap, dat staat buiten kijf. Toch is er een belangrijke kanttekening: de impact op ons milieu. ‘Neem siliconen bijvoorbeeld’, legt Dr. Bracke uit. ‘Hoewel lichtere siliconen, zoals cyclomethicone, het haar minder beschadigen, hebben ze een keerzijde: ze breken vrijwel niet af in het milieu. ‘Deze stoffen vervuilen zowel lucht als water en zijn zelfs aangetroffen in rivieren, oceanen en waterorganismen zoals vissen en koralen. Doordat ze zich opstapelen in levende wezens, veroorzaken ze een soort stille vervuiling die vergelijkbaar is met microplastics. Daarom heeft de EU in 2020 besloten bepaalde siliconen in afspoelbare producten te beperken. En de zwaardere varianten, zoals dimethicone? Die breken nog trager af en hopen zich op in de bodem, waardoor de vervuiling nog langer aanhoudt.’

Ook sulfaten zouden een flinke voetafdruk in de natuur achterlaten. ‘Sulfaten worden vaak uit palmolie gehaald, wat de ontbossing en het verlies van biodiversiteit aanwakkert’, zegt Dr. Bracke. ‘En het wordt erger: deze stoffen kunnen via afvoerputjes in onze waterwegen belanden, waar ze een dreiging vormen voor aquatische ecosystemen. Hoewel SLS nog redelijk biologisch afbreekbaar is, bevat SLES soms 1,4-dioxaan, een schadelijke stof die moeilijk afbreekt en in het grondwater kan terechtkomen. De productie van sulfaten vergt bovendien veel energie, wat bijdraagt aan industriële vervuiling,’ voegt ze toe. En parabenen? Die komen via afvalwater in rivieren en oceanen terecht. ‘Ze breken niet altijd goed af en kunnen de hormoonhuishouding van waterorganismen verstoren. Butyl- en propylparabeen blijven veel langer in het milieu en vormen een groter risico voor aquatische levensvormen,’ zegt Dr. Bracke. 

Bestaan er ‘clean’ alternatieven?

Zijn sulfaat-, siliconen- en parabeenvrije producten dan de heilige graal? Niet per se. ‘Veel mildere schuimmiddelen worden ook chemisch bewerkt en kunnen een vergelijkbare ecologische impact hebben,’ zegt Dr. Bracke. ‘Daarnaast vereisen sommige natuurlijke ingrediënten juist meer grondstoffen of water om effectief te zijn. Duurzaamheid gaat verder dan alleen sulfaat- of parabeenvrije producten. Het vraagt om een bredere blik op de ingrediënten, de productieprocessen en de afbreekbaarheid in de natuur.’

Maar dat betekent niet dat we zomaar terug mogen grijpen naar stoffen waarvan de schadelijke effecten bekend zijn, vindt Marion Naudts, mede-eigenaar van de Belgische clean beautymerken Mellon Care en Nourist. Met haar merk Mellon richt ze zich op het naar boven halen van de natuurlijke haartextuur. ‘Dat lukt niet met sulfaten. Die zorgen ervoor dat je natuurlijke golf, slag of krul minder goed uitkomt’, zegt ze. ‘Ik heb zelf gemerkt dat sulfaatshampoos mijn gevoelige hoofdhuid irriteren. Maar betekent dit dat sulfaten slecht zijn voor iedereen? Niet per se. Het hangt van het haartype en de gevoeligheid af. Zelf ben ik geen fan. Wij kiezen voor alternatieven die zowel goed zijn voor het haar als de planeet. Die alternatieven bestaan namelijk wel, al zijn die vaak duurder – en dat maakt ze minder populair.’ 

Staat prijs gelijk aan kwaliteit?

Is de prijs van een shampoo dan altijd een garantie voor kwaliteit? Volgens Dr. Bracke hoeft dat niet het geval te zijn. ‘Sommige high-end shampoos worden in dezelfde fabrieken geproduceerd als de goedkopere alternatieven uit de supermarkt. Het idee dat supermarktshampoos per definitie minder goed zijn, is dus een misverstand.’ Sterker nog, sommige budgetvriendelijke opties kunnen verrassend goed geformuleerd zijn. Heleen Kibbelaar beaamt: ‘Er zijn drogisterijshampoos die gewoonweg fantastisch zijn, vaak zelfs tegen een te lage prijs. En dat geldt niet alleen voor haarproducten. Kijk maar naar CeraVe, dat zelfs dermatologen in hun armen sluit vanwege de uitgebalanceerde formules. Dus nee, de prijs zegt niet altijd alles over hoe effectief een product is.’

Maar dan komt de marketing in het spel. ‘Steeds meer supermarktmerken proberen zich te profileren met ‘natuurlijke’ shampoos die goed zijn voor zowel je haar als de planeet’, zegt Marion Naudts. ‘Toch is er nog veel werk aan de winkel. De term “natuurlijk” is namelijk niet beschermd en wordt soms zomaar op producten geplakt. Dit betekent dat een shampoo die zichzelf natuurlijk noemt, alsnog vol microplastics kan zitten. En daar heeft de natuur helemaal niks aan.’ 

Ken je haar en hoofdhuid

Dus, hoe kies je de perfecte shampoo voor jezelf? Dat hangt helemaal af van je noden.Heb je een gevoelige hoofdhuid? Last van allergieën? Of ben je iemand die prima tegen een gewone sulfaatrijke shampoo kan? Is je haar vet, gekleurd, dun, droog? 

De beste aanpak? Ken je haartype en hoofdhuid, en kies een product met de nieuwste technologieën, zegt Kibbelaar. ‘Sulfaatvrije shampoo is top voor wie gevoelig is voor sulfaten, maar soms geeft een sulfaatshampoo helemaal geen irritatie, afhankelijk van de andere ingrediënten. Het is belangrijk te weten dat irritatie ook van andere stoffen kan komen.’ Ironisch genoeg merkt Kibbelaer op dat steeds meer mensen die overgestapt zijn naar sulfaatvrije shampoos, klagen over vetter haar en een doffer resultaat. ‘Mildere schuimmiddelen reinigen nu eenmaal minder grondig.’

De gulden middenweg

‘Ik geef toe’, zegt dr. Bracke, ‘het vinden van de juiste balans is ontzettend lastig. Er is geen gulden middenweg: als je echt voor de planeet kiest, is de kans groot dat je inboet op effectiviteit, en als je geen concessies wilt doen aan de werking, dan zul je daar waarschijnlijk meer voor moeten betalen. Maar gezien hoeveel haarverzorgingsproducten we dagelijks gebruiken, is het wel belangrijk om na te denken over duurzamere alternatieven.’

Het perfecte product, dat zowel goed is voor je haar als voor de planeet, bestaat dus nog niet. Al wordt er hard gewerkt aan die oplossing. ‘Met steun van de overheid werk ik aan een huidverzorgingslijn gebaseerd op biocompatibele nanotechnologie’, vertelt Bracke. We ontwikkelen nieuwe formules die zowel effectief als milieuvriendelijk zijn, zonder schadelijke of controversiële ingrediënten. Mijn doel is een lijn die shampoos biedt zonder parabenen, siliconen of sulfaten, maar ook zonder natuurlijke stoffen zoals linalool, die vaak allergieën veroorzaken.’

Tot die groene revolutie er is, moeten we met de compromissen leven – al bestaan er gelukkig nog handige en concrete tips om je zoektocht naar de volgende shampoo hopelijk een tikje eenvoudiger te maken.

4 tips voor geweldig haar zonder ecologische kater

1. Supermarktshampoo’s: niet per se slecht, maar wees kritisch
   Supermarktshampoo’s krijgen vaak de schuld van ongezond haar, maar ze zijn niet per se de boosdoener. Het draait om de samenstelling: wie bewust kiest voor formules met doordachte ingrediënten, doet zijn lokken een groter plezier. Maar let op: de impact van deze producten op de natuur is vaak groter dan je denkt. Van plastic verpakkingen tot schadelijke stoffen die in het milieu belanden: zelfs je haarverzorging heeft een ecologische voetafdruk. Kies dus niet alleen voor je lokken, maar ook voor de planeet.
2. Natuurlijke ingrediënten zijn niet altijd beter
   Laat je niet misleiden door het label ‘natuurlijk’: niet alle natuurlijke ingrediënten zijn per definitie beter voor het milieu. Sommige plantenextracten en essentiële oliën kunnen niet alleen een ecologische voetafdruk achterlaten, maar ook allergische reacties uitlokken. Check dus altijd of je huid en haar ermee overweg kunnen voordat je enthousiast smeert. Gelukkig zijn er wél ingrediënten, zoals zeewierextract, die wetenschappelijk getest zijn en bewezen effectief voor je haar, zonder de planeet nodeloos te belasten.
3. Eco-certificaten zijn betrouwbaar
   Labels zoals Ecocert en COSMOS zijn meer dan zomaar groene stempels; ze steunen op strikte wetenschappelijke criteria en garanderen dat een product écht aan ecologische en ethische normen voldoet. Van de herkomst van ingrediënten tot de impact op mens en milieu: elk aspect wordt grondig onder de loep genomen. Geen loze claims, maar een doordachte standaard waarop je met een gerust hart kunt vertrouwen.
4. Go for green packaging
   Milieuvriendelijke ingrediënten kiezen is allesbehalve simpel, maar ook met recycleerbare verpakkingen maak je al een verschil. Ze helpen je ecologische voetafdruk te verkleinen én de afvalberg binnen de perken te houden.

Lees ook:
– Zijn duurdere haarborstels effectief beter voor je haar?
– De opkomst van gerijpte geuren: ‘Net als bij cognac geeft dit een nieuwe dimensie aan parfum’