De Nederlandse hoogleraar sociale en organisatiepsychologie Belle Derks doet onderzoek naar ‘queen bee’-gedrag. Geen wetenschappelijk onderzoek over Beyoncé, maar het achterhalen van de gedragingen van mannen en vrouwen op de werkvloer.
In een interview met nrc.next deed Belle Derks haar onderzoek uit de doeken. ‘Vrouwen die zich mannelijk opstellen, maken sneller carrière. Maar het helpt vrouwen als groep niet.’ Het fameuze glazen plafond is geen fabeltje, maar de manier om het aan diggelen te slaan is niet eenvoudig. Het is moeilijker voor vrouwen om zich staande te houden in een omgeving waarin vooral mannen werken. ‘Vrouwen die een ‘mannelijker’ gedrag vertonen en zich als een queen bee opstellen, zullen verder raken.’
Ze stellen zich heel mannelijk op, nemen afstand van andere vrouwen en ze zetten zich niet voor hen in. Ze willen geen mentor zijn.
‘Queen bee is een beetje een scheldwoord. Het gaat om gedrag van vrouwen die omhoog klimmen in organisaties waar dat niet gebruikelijk is en die zich dan afzetten tegen andere vrouwen. Op drie manieren: ze stellen zich heel mannelijk op, nemen afstand van andere vrouwen en ze zetten zich niet voor hen in. Ze willen geen mentor zijn. Ze zeggen: ik heb het ook op eigen kracht gedaan’, legt Belle Derks haar concept uit.
Een bitch
Maar mannen in het algemeen vertonen hetzelfde gedrag. ‘Mannen komen ook niet voor elkaar op, deze vrouwen gedragen zich dus in feite op dezelfde manier als mannen. En net omdat we van vrouwen verwachten dat ze coöperatief zijn, vinden we van diegene die zich anders gedraagt dat ze een bitch is.’
Bijvoorbeeld als er in een vergadering grapjes over vrouwen worden gemaakt, dan kun je in de verleiding komen om mee te doen. Dan ben je one of the boys.
Volgens Derks mogen we er niet vanuit gaan dat sommige vrouwen queen bees zijn, ze gedragen zich enkel op sommige momenten zo. ‘Het gaat om gedrag dat wordt getriggerd door situaties waarin je eraan herinnerd wordt dat het feit dat je een vrouw bent geen voordeel is. Bijvoorbeeld als er in een vergadering grapjes over vrouwen worden gemaakt, dan kun je in de verleiding komen om mee te doen. Dan ben je one of the boys.’ Al zijn velen zich niet bewust van het feit dat ze zich zo gedragen.
Op de barricades of je aanpassen?
De hoogleraar wil in de toekomst nog meer onderzoek naar dit onderwerp voeren. ‘Een cruciale studie die ik nog wil doen: hoe verandert het in de loop van iemands carrière. Je ontdekt als vrouw dat mannen makkelijker hogerop komen. Dan kun je kiezen: de barricades op, maar dat schaadt vaak je carrière, of je aanpassen en je mannelijk gedragen. En daarna, als een vrouw echt aan de top is gekomen, kan ze dat queen bee-gedrag misschien loslaten en is ze in de positie om iets voor andere vrouwen te doen. Dat zou mijn hypothese zijn’, besluit ze in het interview met nrc.next. (AB)
