Tandenbijten aan tafel: hoe beleven mensen met een eetstoornis de eindejaarsperiode?

Tis the season to be jolly, want de laatste week van december betekent steevast feesten: kerstdiners, eindejaarsrecepties, nieuwjaarsdrinks … Toch zijn dit niet voor iedereen heugelijke aangelegenheden. Voor mensen die herstellen van een eetstoornis zijn de komende dagen ronduit angstaanjagend.

Lang aan tafel zitten, eindeloze namiddagen en avonden overstelpt met hapjes, copieuze maaltijden en calorierijke drankjes. Bovendien is de eindejaarsperiode het uitgelezen moment om terug te blikken op het voorbije jaar, een jaar dat voor de meeste (ex-) boulimie- en anorexiapatiënten gekleurd werd door verdriet, angst en schuldgevoel.

“Ik kijk nu al op tegen het moment waarop mijn tantes zullen zeggen dat ze vanaf volgend jaar “echt wel op dieet moeten” omdat ze uit hun strakke feestjurkjes barsten”, zegt Aline*, die jarenlang worstelde met boulimie. “Of wanneer mijn grootmoeder voor de hele tafel vraagt wie er nog een extra stukje taart wil en mensen kunnen zien of ik wel of niet mijn hand opsteek.”

Hoewel Aline officieel ‘genezen’ is, achtervolgt de ziekte haar nog steeds. “Het is eigenlijk best ironisch: ik deed aan bingen en purgen om mijn stress de baas te kunnen, maar nu krijg ik net stress van (veel) eten. Ik heb die drang leren benoemen en ik hou die ook wel ingedijkt, maar op zo’n gelegenheden lijkt het wel alsof alles de hele tijd om het eten draait. Het is synoniem geworden voor gezelligheid, terwijl het voor mij nog steeds terreur is.”

“Eten is synoniem geworden voor gezelligheid, terwijl het voor mij nog steeds terreur is.”

Dat we mensen die herstellen van een alcoholverslaving geen glaasje bubbels mogen aanbieden op het kerstfeest is algemeen geweten, maar wat met zij die worstelen met (de naweeën van) een eetstoornis? Hoe kunnen zij zich best wapenen tegen deze overload aan maaltijden en wat kunnen hun naasten doen om deze periode draaglijker te maken?

We vroegen het aan An Vandeputte, die meer dan 25 jaar ervaring heeft in de psychotherapeutische behandeling van vrouwen met anorexia en boulimia nervosa. 20 jaar geleden richtte ze eetstoornis.be op, 15 jaar geleden zette ze haar schouders onder het kenniscentrum Eetexpert.be met als bedoeling om betere informatie over eetstoornissen te verspreiden.

“Het is belangrijk om deze dagen goed voor te bereiden, als je weet dat je veel in contact zal komen met eten. Je kan al eens nadenken over wat je kan doen om deze eindeloze maaltijd of stroom hapjes te onderbreken”, zegt Vandeputte. “Afleiding zoeken is heel belangrijk; de gelegenheid mag niet enkel om het tafelen draaien. Speel bijvoorbeeld een leuk gezelschapsspel na de soep, of haal een oud foto-album boven – dat zijn zaken die iedereen leuk vindt en waardoor de focus toch eventjes verlegd wordt. Een fikse wandeling met het hele gezelschap kan ook ook deugd doen, en het is bovendien goed voor de spijsvertering.”

Afleiding zoeken is heel belangrijk; de gelegenheid mag niet enkel om het tafelen draaien.

Controle of houvast is cruciaal voor mensen die een eetstoornis gehad hebben op een tafel-dag als kerst en nieuwjaar, daarom dat je hen ook een gevoel van controle moet geven op een manier die niet schadelijk is. “Ex-patiënten hebben het vaak moeilijk met hapjesmaaltijden of gourmet, omdat ze op die manier niet precies weten hoeveel ze aan het eten zijn. Het is een goed idee om op voorhand een denkoefening uit te voeren waarin ze visualiseren hoe dat voedsel er op een normale manier op hun bord zou uitzien. Hoeveel stukjes vlees een normale, gezonde portie vlees omvat bijvoorbeeld. Op die manier creëren ze een referentiekader. “

Kan het mensen als Aline dan bijvoorbeeld helpen dat ze op voorhand weten wat er op het menu zal staan? Of dat je ervoor zorgt dat er meer gezonde opties zijn? Op zich kan het nooit kwaad om dit soort maatregelen te treffen, maar, waarschuwt Vandeputte, het is belangrijk dat je je feest niet gaat aanpassen aan de eetstoornis. “Ik zou zeggen: feest gewoon zoals je vroeger feestte. Het laatste wat deze mensen willen tijdens hun herstel is in het middelpunt van de belangstelling staan. Maan hen dus ook niet aan om toch dat stukje taart te nemen. Je kan altijd wel eens checken of alles ok is tijdens een privé-moment aan de afwas bijvoorbeeld, maar vestig er aan tafel zeker geen aandacht op.”

Eten in het bijzijn van anderen is nog steeds een zware beproeving. Die beproeving wordt alleen maar zwaarder wanneer er ‘speciaal’ gedaan zou worden omwille van mij.

Aline beaamt dit. “Mijn obsessie met eten zal allicht niet snel voorbij gaan. Ik denk nog altijd dat iedereen gezien heeft wat en hoeveel ik in mijn mond stop en dus zijn maaltijden in het bijzijn van anderen een zware beproeving. Die beproeving wordt alleen maar zwaarder wanneer er ‘speciaal’ gedaan zou worden omwille van mij.”

*Aline is een fictieve naam