Pro-anorexia op sociale media: ‘Een eetstoornis is geen lifestyle’

Tieners en jongvolwassenen met eetstoornissen bedelen steeds vaker op sociale media naar beledigingen als motivatie om gewicht te verliezen. Hoe gevaarlijk is de online pro-anorexia community? ‘Val toch gewoon af, trut.’

Ooit al eens de woorden alcohol- of drugsverslaving gegoogeld? De eerste resultaten die je tegenkomt zijn hoogstwaarschijnlijk zelfhulppagina’s en infopunten. Google je pro-ana, kort voor pro-anorexia, zullen die hulptools niet zo snel verschijnen.

De kans is eerder groot dat je terechtkomt op verontrustende Tumblr-posts, Twitter-hashtags als #proana en Insta-foto’s van frêle, uitgemergelde meisjes die eetstoornissen aanbidden, letterlijk. Zo bewonderen ze de twee “godinnen” Ana en Mia, de belichaming van de ziektes anorexia en boulimia. Van de strikt vierhonderd calorieën die je mag verorberen tot technieken om over te geven ‘als het met de vingers niet werkt’, de pro-ana community is een ware valkuil voor jonge, onzekere tieners.

‘Wow, jij degoutante, vette koe’

‘Waarschuwing voor wie snel emotioneel wordt en gevoelig is. Moest je dit toch willen lezen, weet dan dat je erg van streek zal zijn, maar dat het voor je eigen goed is.’ Met deze woorden ben je ook als lezer gewaarschuwd. Surf je dieper in de hardcore pro-ana stroming, kom je ongetwijfeld uit op de recente, brute #meanspo-trend. Meanspo of mean inspiration staat voor gemene inspiratie en zou mensen motiveren om niet toe te geven aan hun honger.

‘Wow, jij degoutante, vette koe. Jij bent die ene vriend waar iedereen medelijden mee heeft. Die ene trut met obesitas bij wie iedereen ongemakkelijk glimlacht. Stiekem willen ze je ontwijken. Val toch gewoon af, trut.’ Neen, dit zijn geen zware pesterijen maar tweets waar grote vraag naar is. Tieners en jongvolwassenen die al dagen vasten en op het randje staan van een eetbui, smeken op sociale media om dit soort beledigingen: ‘Ik ben terug aangekomen, ik heb nog altijd honger. Stuur mij wat meanspo, asap!’, klinkt het. Dit is slechts een glimp van de hardcore pro-ana community, waar de genadeloze godin Ana haar aanbidders steeds dieper de put in graaft.

Body positivity mag dan wel overal ter wereld aan belang winnen, maar dat betekent niet dat eetstoornissen toenemen en zelfs opgehemeld worden. In ons land alleen heeft zowat één tiende van alle jonge vrouwen tussen tien en dertig jaar een eetstoornis gehad. Er bestaan talloze Vlaamse en Nederlandse pro-anorexia fora, maar hoeveel Belgen precies in contact komen met deze community, is niet duidelijk. Een nieuwe studie suggereert alleszins dat er een sterke link is tussen eetstoornissen en sociale media. Jongvolwassenen die zich zorgen maken over eten en hun zelfbeeld zijn de grootste risicogroep, en dit ongeacht hun geslacht, leeftijd, afkomst of inkomen.

Dertig kilo kwijt, proficiat!

‘Slank zijn wordt nog altijd te vaak verheerlijkt’, vertelt de 22-jarige Emma H*. Ze werd recent opgenomen in een kliniek voor haar eetstoornis, en probeert nu haar anorexia te overwinnen. ‘Een eetstoornis is allesbehalve een levensstijl of een dieet’, benadrukt ze. ‘Zelfs de poetsvrouw van hier in de kliniek vond het “kei goed” dat ik dertig kilo afviel. Afvallen wordt te vaak als iets positief gezien, terwijl het niet alleen je gewicht is wat je verliest. Met elke kilo verlies je ook je emoties, je interesse voor je omgeving en je sociale leven.’

‘Het slankheidsideaal kan een lifestyle zijn. Gezond eten en op je lijn letten kan onschuldig gebeuren zonder negatief te zijn voor je lichaam en welbevinden’, vertelt An Vandeputte, psychotherapeut en oprichtster van het Vlaamse Kenniscentrum Eetexpert.be. ‘Maar ongezond gedrag als vasten, overgeven en een te sterke focus op het gewicht kan nefast zijn op fysiek, sociaal en psychologisch vlak. Wanneer de patiënten overgaan naar de eetstoornis, negeren ze dat. Het gevoel van controle dat ze hebben over eten en gewicht zorgt dan voor een tijdelijk houvast.’

Ook als er uit de eigen omgeving heel wat bezorgde reacties komen, gaan mensen met een eetstoornis bevestiging zoeken op sociale media. ‘Het voelt als een opluchting als je je lotgenoten zo kan terugvinden. In die zin is sociale media heel sterk, want je kan je eigen publiek kiezen, je kan je beperken tot gelijkgezinden die je versterken in je overtuigingen’, vertelt An Vandeputte.

In sommige gevallen kan het helend werken, maar wat als je op de hardcore pagina’s belandt? Is de kans dan nog groot dat iemand je een helpende hand toesteekt? ‘Hulp zoeken? Op een hardcore pro-ana wordt dat gezien als laf. Dat betekent falen en opgeven’, Bea* worstelt al sinds haar tienerjaren met anorexia. ‘Als dertienjarige was ik beginnen te googelen, en kwam zo redelijk snel uit op het Vlaamse pro-ana forum. Het is een hardcore-stroming waar je wordt afgebroken, al ben je graatmager.’

Vandaag is Bea vrijwilliger bij ANBN, het infopunt over eetstoornissen. Hoewel ze zelf nog altijd worstelt met haar eetstoornis, wil ze anderen inspireren om de stap te zetten naar hulpverleners. ‘Als je een eetstoornis hebt, ben je al zo onzeker over jezelf. Dat maakt het nog erger als de rest van de andere leden je beledigen. De tips die ze delen over hoe je je eetstoornis kunt verbergen. Zo’n dingen maken je alleen nog destructiever in je eet- en compensatiegedrag.’

#Fit, #Thin, #Sick

Zowel Emma als Bea haalden hun inspiratie uit sociale media. Bea had anonieme accounts op Youtube en Pinterest, ‘Ik bekeek zogenaamde recovery-videos, maar niet om te helen. Ik bekeek ze omdat ik het nooit zou opgeven, ik zou doorgaan. Ik bekeek veel voor-en-na foto’s van mensen die drastisch zijn afgevallen. Ik zocht quotes op om mezelf te inspireren’, vertelt ze. ‘Eerst was ik erg verslaafd aan fitspo, pagina’s die zich bezighielden met een extreem fitte levensstijl’, vertelt Emma. Bij bepaalde zoektermen als #thinspo en #meanspo verwijst Instagram je wel door naar hulpverleners.

Nu volgt Emma positievere kanalen als die van Bodyposipanda en Amalie Lee. ‘Ik kijk erg op naar Amalie. Ze had zware anorexia en deelt haar verhaal nu met haar volgers. Zij post hoe ze herstelde en spoort mensen aan om terug te eten en bij te komen. Wat mij ook erg inspireert zijn recovery-fora als de Nederlandse Proud2Bme.’

Er bestaan ook positievere pro-ana pagina’s als de Nederlandse RedButterfly. ‘Hier was veel ruimte voor recovery. Vaak wordt er ook gesproken over fysieke problemen die veroorzaakt worden door de eetstoornis. Zo hielpen mensen elkaar als een eetstoornis te ernstig werd. Naar de dokter gaan en herstellen wordt er wel bemoedigd’, vertelt Bea. ‘Ik mocht mezelf zijn, ik mocht mijn negatieve gedachten delen als het niet ging. Ik voelde me daar niet gecensureerd. Dankzij dit forum zag ik in dat ik degelijk ziek was. Ik zette de stap naar de hulpverleners in mijn omgeving’, vertelt ze. Ondertussen spoorde ze andere meisjes in het forum aan om de stap te zetten naar hulpverleners. ‘Onlangs stopte ik met dat forum, het was stilaan tijd voor mij om afscheid te nemen.’

Ondertussen pleiten talloze mensen, media en organisaties om pro-ana fora illegaal te maken. Maar volgens psychotherapeut An Vandeputte is dat niet de oplossing: ‘Er bestaan talloze fora die inspelen op erkenning geven, maar je tegelijkertijd op het juiste pad leiden. Het verbieden van zulke fora zou ze alleen nog meer in de aandacht plaatsen’, waarschuwt de psychotherapeut. ‘Dan maak je het heimelijk. Het is een risico om dingen te gaan verbieden, er komen steeds nieuwe alternatieven terug. We kunnen jongeren beter leren om goed met sociale media om te gaan, en om ook de weg te vinden naar echte hulpbronnen’

‘Ik vind het belangrijk dat die openheid bij hulpverleners blijft bestaan’, vindt Bea. ‘Het is geen taboe om over pro-ana te spreken. Het zou bovendien hypocriet zijn, moest ik het afraden voor anderen. Bespreek het met je therapeut, bekijk wat de mogelijkheden zijn. Mij heeft het alleszins heel erg geholpen. Als het jou helpt en steunt, waarom dan niet?’ besluit Bea.

Zit je met vragen over eetstoornissen? Bezoek dan zeker het ANBN-platform of neem contact op met Eetexpert.be.