Min Lilla Syster: hoe een gezin lijdt onder een eetstoornis

De Zweedse film Min Lilla Syster (My Skinny Sister) van regisseur Sanna Lenken vertelt op realistische wijze het verhaal van Stella, die ontdekt dat haar oudere zus Katja lijdt aan een eetstoornis. Wat doe je in zo een situatie? “‘Vooral zus blijven”,’ vertelt Annik Simons, kinder- en jeugdpsychiater binnen de zorgeenheid eetstoornissen van het Koningin Paola Kinderziekenhuis.

Op die afdeling worden lagere- en middelbareschoolkinderen met anorexia of boulimia opgenomen. Hier worden patiënten niet alleen geleerd weer normaal te eten en gewicht bij te komen, maar ook hoe zij met problemen en negatieve gedachten om kunnen gaan, om zo een terugval te voorkomen. Per maand melden zich tien tot vijftien patiënten met een eetstoornis in het ziekenhuis.

Verschillende factoren

Katja kunstschaatst op hoog niveau, iets dat Stella heel erg bewondert. Zoals van topsporters vaak wordt verwacht, let Katja goed op wat ze eet, maar slaat ze daar in door. Ze eet steeds minder, totdat ze helemaal niets meer wil eten. Topsporters, en vooral zij die danssporten als ballet beoefenen, vormen een risicogroep volgens Simons, maar zij zijn zeker niet de enigen die een eetstoornis kunnen ontwikkelen.

Eetstoornissen kennen veel verschillende oorzaken, die te onderscheiden zijn in voorbeschikkende, uitlokkende en onderhoudende factoren. Terwijl voorbeschikkende en uitlokkende factoren iemand aanzetten tot minder of stoppen met eten, zorgen onderhoudende factoren ervoor dat diegene dit gedrag volhoudt.

Binnen deze categorieën zijn de factoren weer onder te verdelen in lichamelijke en psychische factoren. “Een voorbeschikkende lichamelijke factor kan bijvoorbeeld in het DNA zitten, waardoor kwetsbaarheid voor een eetstoornis genetisch bepaald is. Bij een uitlokkende lichamelijke factor kun je denken aan wanneer een kind een maagontsteking krijgt, daardoor afvalt en moeite heeft om terug op normaal gewicht te komen.”, legt Simons uit. “Een onderhoudende lichamelijk factor kunnen de veranderingen in de hersenen zijn na aanleiding van het nieuwe eetgedrag van die persoon.”

Kinderen vergelijken zich met de beelden in de media en zien dat hun lichaam anders is dan het lichaam dat zij waarnemen.

Perfect lichaam

Maar ook de maatschappij en media kunnen kinderen aanzetten tot het ontwikkelen en onderhouden van een eetstoornis. “Een voorbeschikkende psychische factor kunnen campagnes tegen obesitas zijn bijvoorbeeld, die natuurlijk niet bestemd zijn voor onze patiënten.”, aldus Simons. “Ook de media confronteren ons constant met beelden van hoe een perfect lichaam eruit ziet. Kinderen vergelijken zich met deze beelden en zien dat hun lichaam anders is dan het lichaam dat zij waarnemen.”

Ook veranderingen of ervaringen in de sociale omgeving van een kind kunnen hem of haar aanzetten tot het ontwikkelen van een eetstoornis. “Hierbij kun je denken aan pesterijen of grote veranderingen in het leven van een kind.”, vertelt de kinder- en jeugdpsychologe. “Deze zaken vallen onder uitlokkende psychische factoren.”

Broer of zus blijven

Zoals in Min Lilla Syster te zien is, lijdt het hele gezin onder de eetstoornis van Katja, en haar zusje Stella in het bijzonder. Stella ontdekt als eerste dat Katja niet wil eten en naar het toilet gaat om over te geven wanneer het gezin op restaurant gaat. Hierdoor komt ze in een tweestrijd terecht. Gaat zij ze haar ouders vertellen dat Katja ziek is of helpt ze haar zus het geheim te bewaren?

“Broers en zussen zijn vaak de eersten die merken dat hun broer of zus een eetstoornis heeft, omdat zij vaak dichterbij hem of haar staan dan de ouders.”, vertelt Simons. “Het beste om in zo een situatie te doen, is vooral broer en zus te blijven en leuke dingen met elkaar te doen.” Zij kunnen het probleem immers niet oplossen, maar Simons benadrukt wel dat het belangrijk is om op tijd aan de bel te trekken. “Hoe eerder een behandeling gestart kan worden, hoe kleiner de kans op een terugval is.”

Gezin centraal

De spanningen binnen het gezin lopen hoog op. Met haar eetstoornis drijft Katja haar ouders tot wanhoop, tot op het punt waarop ze haar op hardhandige wijze dwingen om te eten. Het is een schokkende scène, maar begrijpelijk. Als ouder wil je immers niet dat je kind overlijdt aan de gevolgen van ondergewicht.

Binnen de zorgeenheid wordt er speciaal aandacht besteed aan het gezin van de patiënt. “‘Wij werken heel gezinsgericht en vragen vaak broers en zussen mee te komen op gesprek, om hen zo bij de situatie te betrekken.'”, vertelt de kinder- en jeugdpsychiater. “Ook organiseren wij dagen waarop wij gezinsleden uitleggen wat de eetstoornis inhoudt en waarbij zij hun gevoelens van onmacht, kwaadheid en bezorgdheid met lotgenoten kunnen delen.”

“Bovendien proberen we de broers en zussen hun plaats in het gezin terug te geven.”, gaat Simons verder. “Vaak proberen broers en zussen hun ouders te ontzien door hen niet ook nog eens met hun problemen lastig te vallen.” In Min Lilla Syster verliest Stella alle aandacht van haar ouders, die enkel nog oog hebben voor Katja. “De film laat goed zien door welke moeilijke fases Stella gaat en hoe ze tegelijkertijd loyaal blijft tegenover haar zus.”

Positieve boodschap

Op 2 juni organiseert ANBN (de vereniging Anorexia Nervosa-Boulimia Nervosa) de eerste Dag van de Eetstoornis om aandacht en begrip te vragen voor patiënten met anorexia of boulimia. Geen overbodige luxe, aangezien Vlaanderen niet rijkelijk bedeeld is met opvangcentra voor eetstoornispatiënten. “In Vlaams- Brabant en Antwerpen zitten we goed, maar we moeten hier patiënten uit heel Vlaanderen en zelfs Nederland ontvangen.”, aldus Simons. “Vooral in West-Vlaanderen en Limburg kan het beter.”

Dat is echter niet het enige waar de maatschappij meer aandacht voor zou moeten hebben. “In onze samenleving ligt de lat, op verschillende gebieden, hoog en de nadruk ligt op presteren”, zegt Simons. “Ik zou graag een positievere boodschap willen horen, dat kinderen bijvoorbeeld op school leren dat het belangrijk is dat ze zich goed voelen. Dan komt het presteren vanzelf.”

Herkenning

Simons noemt Min Lilla Syster een realistische film en denkt dat het goed is als familie en vrienden die zien. “Zij zullen zich in de film herkennen.”, meent ze. Het enige minpunt van de film is, is dat Stella een mollig meisje is. “Want als je geen eetstoornis hebt, betekent dat niet dat je mollig bent.”

Min Lilla Syster werd verkozen tot de Beste Jeugdfilm door de kinderjury op de Berlinale en tot Beste Film door de professionele jury van Het Jeugdfilmfestival 2016. Op 4 mei vond de Belgische release van deze film plaats.

© 2016 – C.H.I.P.S. StampMedia – Lisa van der Waal