Mansplaining, of hoe je een conversatie platlegt met uitleg

Etymologisch is mansplaining een kofferwoord dat “man” en “explaining” samendrukt tot een combinatie die vleugels kreeg dankzij zijn herkenbaarheid voor veel vrouwen. Het woord verwijst namelijk naar een situatie waar een man zich geroepen voelt om ongevraagd uitleg te geven en zo indruk te maken door zijn kennis te illustreren. Bonuspunten als de mansplainer in kwestie eigenlijk niet zo heel veel weet over het onderwerp, en wanneer de uitleg gericht is aan iemand die evenveel (of meer) expertise ter zake heeft.

Als je twijfelt of een bepaalde interactie onder de noemer mansplaining valt, consulteer dan vooral deze briljante oldschool pen-en-lijntjespapier flowchart door Elle Armageddon.

Should You Explain The Thing To The Lady? A flowchart! pic.twitter.com/bR6gEXX6Nt

— \m/ ?rmageddon \m/ (@OaklandElle) September 14, 2015

Eerder werd de conceptualisering van het mansplaining fenomeen al voorbereid door Rebecca Solnit, die in haar essay “men explain things to me” een zeer illustratieve anekdote deelt. Wanneer Solnit op een feestje met een man in gesprek raakt en haar beroep ter sprake komt, begint ze hem te vertellen over een boek dat ze geschreven heeft. De man in kwestie onderbreekt haar om te vertellen over een boek met hetzelfde onderwerp dat net is uitgekomen, waarvan hij de review heeft gelezen. Solnit probeert hem verschillende keren aan het verstand te brengen dat zij dat boek geschreven heeft, en pas na de vierde keer dringt de boodschap door. Dat is mansplaining.

In zijn meest onschuldige vorm is het fenomeen gebaseerd op het ongebreidelde enthousiasme van iemand die zichzelf zelden in vraag stelt, maar vaak legt mansplaining ook een diepgeworteld gevoel van superioriteit bloot.

Natuurlijk is dit niet iets dat elke man doet. En nee, niet enkel vrouwen worden geconfronteerd met mansplaining. Je zult mij dus niet horen zeggen dat mannen zich als geslacht collectief zouden moeten schamen voor al hun hardnekkige ge-mansplain. Maar om de term zomaar van tafel te vegen als geforceerde newspeak door verbitterde mannenhaatsters, is ook te kort door de bocht.

In tegenstelling tot wat bepaalde volkswijsheden ons willen doen geloven met betrekking tot de verbale dominantie van vrouwen, wijst communicatiewetenschappelijk onderzoek namelijk uit dat mannen het hoge woord voeren in gemengde groepen. Vrouwen worden twee keer zo vaak onderbroken als mannen, tijdens vergaderingen domineren mannen 75% van de interactie, en in academische context spelen er verschillende mechanismes die vrouwen ontmoedigen om actief te participeren in klassikale discussies, en als vrouwen dan toch het woord nemen, worden ze zelden geloofd.

Mansplaining als wijdverspreid fenomeen steunt met andere woorden dus op heel wat meer dan enkele anekdotes. Dit betekent echter niet dat we veroordeeld zijn tot een eeuwigdurende strijd om spreekrecht tussen de seksen. Conversatiestijlen zijn bijvoorbeeld sterk cultureel bepaald, wat geïllustreerd wordt door de tegenstelling tussen high-context en low-context culturen. Binnen onze cultuur wordt mansplaining in twee richtingen in de hand gewerkt: meisjes worden aangeleerd om bedeesd en inschikkelijk te zijn, jongens worden dan weer beloond wanneer ze beantwoorden aan het dominante macho-cliché. Er is dus geen reden om te denken dat mansplaining een kwestie van nature in plaats van nurture is. Het goede nieuws? Wat je kan aanleren, kan je gelukkig ook afleren, bijvoorbeeld door afstand te doen van al te binaire genderrollen die ons versmachten als een dwangbuis.

Annebeth Bels