Mannen vervoegen strijd tegen genitale verminking

Gisteren werd een Europese campagne gelanceerd met als doel mannen te betrekken bij de preventie van Vrouwelijke Genitale Verminking (VGV). “Dit is geen vrouwenprobleem.”

Vrouwelijke genitale verminking wordt tegenwoordig beschouwd als een ‘vrouwenzaak’. Mannen komen slechts zelden tussen in het proces en hun mening over de praktijk blijft zeer vaag. En toch zijn alle leden van een gemeenschap erbij betrokken: hoog tijd dus om ook mannen een actieve rol te laten spelen in de strijd tegen VGV.

Dat is het uitgangspunt van de Europese campagne Men Speak Out, waarvoor mannen werden opgeleid en vanaf vandaag de wereld ingestuurd worden om dat woord te verspreiden. Weekend Knack sprak met opleidster Marthine Bos, GAMS-medewerkster Jessica Tatout en deelnemer aan de campagne Selim Zalat.

Marthine: “Uit eerdere gesprekken met vrouwen bleek dat zij willen dat we hen erbij betrekken, want mannen weten doorgaans niet eens wat meisjesbesnijdenis is. Voor dit project hebben we mannen getraind om bij hun eigen achterban te spreken over meisjesbesnijdenis. Mannen onder elkaar.”

Selim: “De situatie verschilt echt van land tot land, maar vaak speelt de man ergens wel een rol. Nu, in mijn vaderland Egypte zie ik dat niet.”

Marthine: “De mannen zijn er niet betrokken?”

Selim: “Nee, de mannen laten de beslissing er over aan de vrouw. Als een man trouwt en het blijkt dat zijn vrouw niet besneden is, maakt hij daar geen probleem van. In Nigeria of Ethiopië gebeurt dat wel.”

Selim: “Begin jaren ’90 zijn er veel bestrijdingscampagnes gehouden, maar wanneer de campagne stopt, valt de aandacht voor de problematiek weg. Vooral in de kleine dorpen worden nog steeds meisjes besneden.

Het is traditie. Een traditie die van generatie op generatie wordt overgenomen. Iedereen denkt – foutief natuurlijk – dat besnijdenis de seksuele behoefte van de vrouw wegneemt. Een meisje mag namelijk geen seksueel contact hebben tot het huwelijk.”

Jessica: “Dat verbaast me wel, dat je zegt dat mannen in Egypte tegen meisjesbesnijdenis zijn.”

Selim: “Je moet wel begrijpen dat ik ben opgegroeid in de hoofdstad. Ik weet niet hoe mannen denken op het platteland. Ik weet wel dat, toen ik mij verloofde met mijn vrouw, ik zei: ‘Als we ooit een meisje krijgen, wil ik niet dat we ze besnijden. Als je daar niet akkoord mee kan gaan, kan ik niet met je trouwen.’ “

Jessica: “Je beseft het misschien niet Selim, maar dat is wel redelijk uitzonderlijk. Wij hebben al regelmatig gezien dat koppels waarvan de twee partners niet willen dat hun dochters besneden worden, de ingreep toch laten uitvoeren. Weet je waarom? Omdat ze niet met elkaar praten over het onderwerp. Ze denken allebei dat de andere het wel graag zou willen, dus laten ze het maar gebeuren.

Dat is zeker al een van de problemen die we willen aanpakken met dit project: dat het taboe op zijn minst binnen het gezin al kan worden opgeheven, dat ouders al weten wat hun partner van de kwestie vindt. Het debat over de praktijk stimuleren, is de eerste stap in de goede richting.”

Marthine: “Misschien wel de belangrijkste. Want door het gesprek kom je erachter dat de mannen simpelweg geen kennis hebben: noch van de anatomie van een vrouwenlichaam, noch van de consequenties voor de gezondheid van de vrouw na een besnijdenis. Ze weten wel dat vrouwen bepaalde klachten hebben, maar ze staan er niet bij stil dat het kan komen door de besnijdenis. Sommige mannen worden ook echt verdrietig als ze te weten komen wat een besnijdenis allemaal veroorzaakt. Ze willen hun vrouwen geen pijn doen, ze weten het gewoonweg niet.”

Jessica: “Diezelfde onwetendheid geldt soms ook voor de vrouwen. Ik werk af en toe in Guinee, waar 97% van de vrouwen besneden is. Zij denken dat de problemen die ze hebben, horen bij vrouw zijn: iedereen heeft ze tenslotte.”

Marthine: “We hebben nu een periode van opleiding achter de rug en vanaf vandaag starten alle 45 mannen hun eigen projecten op. Dat kunnen simpele bijeenkomsten zijn met hun eigen vrienden, maar ook lezingen voor een groter publiek.”

Selim: “Ik ga eind februari naar Egypte, waar ik zal proberen een samenwerking op te starten met de nationale vrouwenraad. Op dit moment in Egypte zijn er andere dingen prioritair, maar ik vind dat we dit zeker niet uit het oog mogen verliezen.”

Selim: “Ja. Ik vind dat cijfer choquerend. Ik geloof het niet. In de grote steden weet iedereen dat het een schadelijke praktijk is voor meisjes. Maar in de kleine dorpen zal het wel gebeuren.”

Marthine: “In Egypte is besnijdenis wettelijk verboden, maar een jaar na het ontstaan van het verbod, werd de lichtste vorm plots weer gedoogd. Daarbij wordt een sneetje of een prikje gegeven in de clitoris. Er wordt niets verwijderd; er moet gewoon een druppeltje bloed vloeien.”

Marthine: “Het kan toch schade opleveren. Ik ken vrouwen waarbij een zenuw is geraakt of waarbij er littekenweefsel is ontstaan op de clitoris, waardoor het heel pijnlijk is om seksueel contact te hebben. Alle vormen hebben complicaties. Bovendien treden er ook vaak psychische problemen op. Onnodig aangeraakt worden, dat doet wat met een vrouw.”

Selim: “De verminking is onmenselijk. Een vrouw verliest niet alleen haar gevoel, ze voelt zich ook verkracht.”

Jessica: “En zelfs al wordt het gemedicaliseerd, het blijft verminking. Ook al is het door een arts, of ook al gaat het om een lichter type besnijdenis: je beschadigt nog steeds een lichaamsdeel. De medicalisering is een gevolg geweest van de sensibilisering, maar het is toch ook niet goed.”

Jessica: “Dat is moeilijk om te zeggen. Maar het blijft hoe dan ook gevaarlijk, want het achterliggend idee blijft bestaan: de vrouw moet gecontroleerd worden. De enige oplossing is zerotolerantie.”

Marthine: “Ik geef ook asielzoekers scholing en op momenten dat ik begin over het afschaffen van besnijdenis zeggen zij – mannen én vrouwen -: ‘Maar hoe moeten we onze meisjes dan opvoeden?’ Ze zien besnijdenis als een opvoedingsmethode. Dus dan moet je over communicatie beginnen praten.”

Jessica: “Dat heeft te maken met de migratie. De tendens is inderdaad stijgend doordat besneden vrouwen hier komen leven. De dochters van koppels uit gemeenschappen waar besnijdenis een normale zaak is, beschouwen wij als risicogevallen. Als zij besneden worden, gebeurt dat vaak tijdens een vakantie in het vaderland van de ouders.

Hier krijgen gynaecologen en vroedvrouwen regelmatig de vraag waar een meisje besneden kan worden. Dan leggen zij uiteraard uit dat dat bij ons niet kan, maar we kunnen niet zeker zijn dat het niet alsnog gebeurt. In Frankrijk en Groot-Brittannië zijn er al rechtszaken geweest tegen ouders die hun dochter in het land hebben laten besnijden, in België op dit moment nog niet.”

Marthine: “Enkele jaren geleden leerde een studie ons dat er in Nederland 40 tot 50 meisjes per jaar besneden zouden worden. Alleen: daar is nog nooit één constatatie van geweest. Er zijn wel al zeven klachten geweest, maar die zijn allemaal geseponeerd. Iedereen is op de hoogte van de wet en besnijdenis gebeurt stiekem.

Het is ook moeilijk om te bewijzen dat iemand in haar land van oorsprong is besneden, want het wordt een arts niet toegestaan om te controleren. Gelukkig maar, want iedereen heeft recht op integriteit, maar daardoor wordt het wel moeilijker.”

Jessica: “Deze materie lijkt voor iemand uit het Westen soms wat abstract, maar ook hier is er ongelijkheid en onderdrukking van vrouwen. Hier heb je plastische chirurgie, ook aan de genitaliën. Af en toe heeft dat natuurlijk een medische reden, maar vaak ondergaan vrouwen het omdat zij of hun man hun vagina niet mooi vinden. Dit is ook een vorm van genitale verminking die uitgevoerd wordt om binnen een sociaal wenselijk ideaalbeeld te passen.”

(EK)